جذاب‌ترین یا حتی حساس‌ترین نکته درباره بازیهای رایانه‌ای، آنلاین یا ویدیویی این است که کودک فقط به‌صورت فیزیکی با بازی تعامل ندارد؛ یعنی در واقع فقط دکمه‌ها را برای جلو رفتن و برنده شدن در بازی لمس نمی‌کند، بلکه لازم است تا با آن، ارتباط روانی و هیجانی نیز برقرار کند.
این موضوع باعث ایجاد نگرانی‌های مختلفی در والدین شده و باعث می‌شود آن‌ها به جای در نظر گرفتن فواید، به خطرات بالقوه بازی‌ها توجه کنند. خیلی از پدر و مادرها فراموش می‌کنند که بازیهای رایانه‌ای و موبایلی، تبدیل به یکی از قسمت‌های اصلی زندگی بچه‌ها در دنیای مدرن شده و قدغن کردن آن‌ها مثل پاک کردن صورت مساله است. اگر شما هم درباره اجازه دادن به فرزندتان برای انجام بازی کامپیوتری و آنلاین دچار تردید شده‌اید تا انتهای این مقاله همراه ما باشید. در این مطلب به بررسی فواید و مضرات بازیهای رایانه‌ای برای کودکان می‌پردازیم. آگاهی از تاثیرات مثبت و منفی بازیهای کامپیوتری، در پیدا کردن راهی درست برای استفاده از این بازی‌ها کمک می‌کند.
فواید بازیهای رایانه‌ای برای کودکان چیست؟
بازیهای رایانه‌ای به خودی خود برای کودکان ضرری ایجاد نمی‌کنند و مزایای مختلفی هم دارند اما زمانی فرزند شما میتواند از این فواید بهره ببرد که قوانینی مثل شرط سنی، استفاده از بازی استاندارد و مدت زمان مناسب بازی را رعایت کند. در صورتی که هر کدام از این شرایط رعایت نشود ممکن است باعث ایجاد آسیب در کودک شود. در این قسمت به بیان فواید بازیهای رایانه‌ای برای کودکان می‌پردازیم. شما می‌توانید با انتخاب هدفمند بازیهای رایانه ای برای فرزندتان از این مزایا بهره ببرید.
۱- تاثیر بازیهای رایانه‌ای بر مهارت‌های اجتماعی کودک
باور رایج این است که بازیهای رایانه‌ای بر مهارت‌های اجتماعی کودک تاثیر منفی دارد، اما واقعیت این است که بازیهای کامپیوتری باعث ارتقای هوش بین‌فردی می‌شود. هوش میان‌فردی، توانایی درک اهداف، انگیزه‌ها، احساسات، افکار و خواسته‌های دیگران است که باعث ارتباط موثر با آن‌ها می‌شود. شاید استفاده افراطی از بازیهای رایانه‌ای یا موبایل و قطع ارتباط با دنیای بیرون موجب مشکلاتی مثل اضطراب اجتماعی و کمرویی شود، اما استفاده به‌قاعده و مناسب با ارتقای هوش هیجانی کودک، موجب بهبود روابط اجتماعی او می‌شود و این موضوع یکی از فواید بازیهای رایانه‌ای به شمار می‌رود.
شاید بزرگترین تفاوت در ویژگی‌های بازیهای رایانه‌ای امروزی، در مقایسه با نسخه‌های قبلی ۱۰ تا ۲۰ سال پیش آن‌ها، ماهیت اجتماعی فراگیرشان باشد. بر خلاف باور عموم، یک گیمر، یک آدم منزوی و عجیب غریب نیست که بیشتر وقت خود را به تنهایی در اتاقش بگذراند. بلکه بیش از ۷۰ درصد از گیمرها، بازیهای خود را به صورت مشارکتی، اجتماعی یا رقابتی با یک یا چند دوست انجام می‌دهند و در حین بازی با هم حرف می‌زنند، چت می‌کنند و مشارکت فعال دارند.
ایجاد بستری برای برقراری ارتباط بین افراد، جزو فواید بازیهای رایانه‌ای برای کودکان است. آن‌ها مدام در طول بازی باید در مورد روابط خود تصمیم بگیرند. مثلا در مورد اینکه به چه کسی اعتماد کنند، با چه کسی قطع رابطه کنند، جواب چه کسی را بدهند، فریب چه کسی را نخورند و چگونه به طور موثری رهبری یک گروه را انجام دهند، فکر کنند. با توجه به این تصمیماتی که در حین بازی باید گرفته شود، گیمرها به سرعت مهارت‌های اجتماعی و رفتارهای اجتماعی را یاد می‌گیرند که به روابط با همسالان و خانواده در خارج از محیط بازی هم کمک می‌کند.
۲- بهبود تمرکز کودکان یکی از مزایای مهم بازیهای کامپیوتری
خیلی از والدین از کودکی دغدغه توانایی تمرکز و توجه کودکانشان را دارند و سعی می‌کنند مواردی را که ممکن است به تمرکز کودکشان آسیب بزند، مثل تماشای بیش از حد تلویزیون را محدود کنند.
کودکان، امروزه زمان قابل توجهی را صرف بازیهای موبایلی یا رایانه‌ای می‌کنند و والدین نگرانند که آیا این بازی‌ها میتواند تاثیر منفی بر تمرکز و توجه کودکان بگذارد؟ برخلاف تصورات متداول مبنی بر اینکه انجام بازیهای ویدیویی از نظر ذهنی کودکان را تنبل می‌کند، تحقیقات علمی نشان داده‌اند این بازی‌ها میتواند مهارت‌های شناختی کودکان را ارتقا دهد. به طور مثال بازی توپ و تمرکز، بازی رنگ رو بگیر و بازی سرعت و تمرکز از جمله بازیهای موبایلی در اپلیکیشن همبازی هستند که به طور ویژه روی بهبود مهارت‌های تمرکز، دقت، توجه و سرعت عمل کار می‌کنند.
تحقیقات حتی نشان داده‌اند که بازیهای رایانه‌ای می‌توانند بر آن دسته از کودکان که اختلال تمرکز و توجه دارند تاثیر مثبت داشته باشند. این بازی‌ها به عنوان یک روش درمانی جدید، با اصلاح ناهنجاری‌های موجود در نوار مغزی میتواند به بهبود تمرکز و سازماندهی به کاهش علائم اختلال نقص توجه در کودکان کمک کند. دقت کنید که افزایش ساعات بازی، ممکن است در توجه و تمرکز کودکان مشکل ایجاد کند. بنابراین پیشنهاد می‌شود که والدین بر زمان و نوع بازی‌هایی که کودکان انجام می‌دهند نظارت داشته باشند. مطلب مدت زمان استفاده کودک از موبایل نیز راهکارهای مفیدی در این زمینه به شما ارائه می‌دهد.
۳-هماهنگی چشم و دست و تقویت ادراک فضایی در اثر بازیهای رایانه‌ای
در بعضی از بازی‌ها از بازیکنان خواسته می‌شود که علاوه بر معماها، مسیری که شخصیت بازی طی می‌کند را نیز در نظر داشته باشند. در عین حال آن‌ها باید به محرک‌های مختلف نیز توجه کنند، بازیکن باید تمام این فاکتورها را در نظر بگیرد و سپس تفسیرهای ذهنی خود را با حرکات دستش هماهنگ کند. برای به دست آوردن این توانایی، بازیکن به هماهنگی زیادی بین دست و چشم‌ها و داشتن تصوری سه‌بعدی از موقعیت بازی احتیاج دارد.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افرادی که بازیهای کامپیوتری انجام می‌دهند، بهتر می‌توانند محل یک شی را در فضا تخمین بزنند و بهتر از دیگران جزئیات تصاویر را به یاد می‌آورند. در واقع این بازی‌ها به طور غیرمستقیم بر ارتقای هوش فضایی به عنوان یکی از انواع هوش در کودکان تاثیرگذارند. این تاثیر بسیار شناخته شده است، زیرا امروزه خلبان‌ها و جراح‌ها با بازیهای رایانه‌ای تمرین داده می‌شوند. همچنین پیشرفت در تجسم اشیا در محیط سه‌بعدی و بهبود مهارت‌های مربوط به هنرهای تجسمی از فواید بازیهای رایانه‌ای برای کودکان است.
۴- بهبود مهارت حل مسئله کودکان با انجام بازیهای کامپیوتری
بهبود مهارت حل مسئله از فواید بازیهای رایانه‌ای برای کودکان است. روانشناسان کودک بر اهمیت مهارت حل مسئله در کودکان تاکید می‌کنند. بازی‌ها معمولا دارای مسئله‌ها و معماهای مختلفی هستند که بازیکنان باید آن‌ها را حل کنند تا بتوانند به مرحله بعدی صعود کنند. انجام بازیهای رایانه‌ای آنلاین تمرینی عالی برای ذهن کودکان است، زیرا آن‌ها باید از مهارت‌های عقلانی و خلاقیت برای موفق شدن در بازی استفاده کنند.
آن‌ها باید جستجو کنند و برای پیدا کردن جواب معماهای مختلف، برنامه‌ریزی لازم را انجام دهند. عده‌ای از متخصصان باور دارند که بازیهای رایانه ای می‌توانند به عنوان ابزارهای تمرینی برای افزایش سرعت در حل مسئله استفاده شوند. در اپلیکیشن‌های موبایلی آنلاین نیز چنین مزیتی به چشم می‌خورد به طور مثال در بازی خط و مانع یا بازی پیچ در پیچ و یا بازی پرواز گربه‌ای در اپلیکیشن همبازی، فرزند شما میتواند با به کار گرفتن ذهنش برای حل معماها یا انجام ماموریت‌های موجود در بازی، مهارت حل مسئله را تمرین کند. محققان نشان داده‌اند که بازیکنان بازیهای آنلاین، حساسیت بیشتری نسبت به محیطشان داشته و نسبت به افرادی که بازی رایانه‌ای انجام نمی‌دهند، می‌توانندبرای مقابله با مشکلات سریع‌تر تصمیم‌گیری کنند.
مضرات بازیهای رایانه‌ای بر کودکان، روی دیگر سکه بازیهای کامپیوتری
آمار نشان می‌دهد که بیش از ۴۵ درصد از بچه‌ها در سنین قبل از نوجوانی، هر روز بیشتر از سه ساعت بازی رایانه‌ای انجام می‌دهند. تعداد زیادی از این بچه‌ها اعلام کردند که بیشتر از زمانی که مجاز هستند بازی انجام می‌دهند یا به خاطر رقابت با دوستانشان، مخفیانه به انجام بازیهای غیر استاندارد و خشن می‌پردازند. هر کدام از این موارد که در اثر نبود نظارت والدین اتفاق می‌افتد، میتواند باعث آسیب‌های زیادی بر سلامت جسم و روان کودک شوند.
۱- آسیب‌های جسمانی بازیهای رایانه‌ای برای کودکان
زمانی‌که کودک ساعات زیادی را درگیر بازیهای کامپیوتری است، علاقه او برای انجام فعالیت‌های جسمانی کاهش پیدا می‌کند. کاهش فعالیت‌های جسمانی باعث مشکلاتی مثل چاقی، کاهش رشد عضله‌‌‌ها و اخلال در فرایند رشدی کودک می‌شود. امروزه از هر سه کودک، یک نفر به اضافه وزن مبتلا است. این مشکل به دلیل تحرک نداشتن بچه‌ها در حال افزایش است. در واقع بچه‌ها دیگر علاقه‌ای به ورزش و فعالیت ندارند و ترجیح می‌دهند جلوی تلویزیون لم بدهند یا با لپ‌تاپ و موبایل بازی کنند. این عادت به شکل مستقیم باعث می‌شود بچه‌های این دوره چاق‌تر از کودکان دوره‌های قبلی باشند. چاقی باعث ایجاد شدن مشکلات جدی برای سلامت می‌شود.
همچنین بازی کردن افراطی با رایانه یا موبایل میتواند ظاهر بدن کودک را تغییر دهد. زمانی که بچه‌ها در وضعیت بدی می‌نشینند یا می‌خوابند پس از مدتی دچار گردن درد خواهند شد. آیا تاکنون به حالت نشستن کودکتان زمانی که در حال بازی رایانه‌ای است دقت کرده‌اید؟ معمولا مدل نشستن بچه‌ها شبیه به f می‌شود. همچنین وقتی بچه‌ها در حال بازی هستند معمولا سرشان را به یک طرف خم می‌کنند و این مدل نشستن، به گردنشان آسیب می‌رساند.
۲- افزایش خشونت کودکان یکی از عوارض مهم بازیهای رایانه‌ای خشن
کودکانی که بازیهای رایانه‌ای خشن را انجام می‌دهند به مرور زمان چیزی که می‌بیند را تقلید خواهند کرد. کودکان در واقع بیشتر چیزهایی که یاد می‌گیرند را از طریق مشاهده کردن می‌آموزند. بنابراین اگر در معرض محتوای خشونت‌آمیز باشند بیشتر احتمال دارد که خشن برخورد کنند. در مقاله تاثیر بازیهای رایانه‌ای خشن بر کودکان به طور مفصل به این آسیب پرداخته‌ایم.
۳- پیامد منفی بازیهای رایانه‌ای بر تحمل شکست کودکان
بازی‌ها دنیایی متفاوت با واقعیت دارند. در نتیجه قوانین آن‌ها متفاوت است. به طور مثال زمانی که بچه‌ها در بازی شکست می‌خورند همیشه گزینه شروع دوباره برایشان وجود دارد. بنابراین آن‌ها نمی‌توانند شکست در دنیای واقعی را تحمل کنند. در نتیجه ممکن است یک شکست کوچک تحصیلی باعث اضطراب یا پایین آمدن شدید خلق آن‌ها شود. استفاده افراطی کودکان از بازیهای رایانه‌ای و موبایلی باعث می‌شود کودک از دنیای واقعی فاصله بگیرد و تجربه حقیقی از هر موضوع نداشته باشد.
۴- تاثیر منفی بازی رایانه‌ای بر خواب کودکان
اختلال در خواب کودک یکی از معایب بازیهای رایانه‌ای برای کودکان است. بچه‌هایی که مخصوصا قبل از زمان خواب، بازی رایانه‌ای انجام می‌دهند، نمی‌توانند خوب بخوابند. نوری که از صفحه نمایش رایانه یا موبایل منتشر می‌شود باعث می‌شود مغز فکر کند که زمان خوابیدن هنوز فرا نرسیده است. تغییر در چرخه خواب کودک باعث می‌شود شب‌ها خوابیدن سخت باشد و کودک نتواند صبح به‌موقع از خواب بیدار شود. این موضوع میتواند در یادگیری کودک نیز اخلال ایجاد کند. شما می‌توانید با نظارت روی انجام بازی رایانه‌ای یا وضع قوانین استفاده از موبایل برای کودکان از این آسیب جلوگیری کنید.
بازیهای رایانه‌ای برای کودکان خوب هستند یا بد؟
نمی‌توان به طور قطعی و با یک حکم کلی گفت که بازیهای رایانه‌ای و موبایلی برای کودکان خوب هستند یا بد، اما می‌توان پذیرفت که این بازی های رایانه ای تبدیل به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی کودکان شدند. آگاهی از فواید و مضرات بازیهای رایانه‌ای در کودکان میتواند باعث شود که از مزایای آن‌ها بهره ببریم و از آسیب‌هایشان جلوگیری کنیم.
شما می‌توانید از بازیهای رایانه‌ای به عنوان ابزاری قوی برای آموزش و ارتقای مهارت‌های کودکان استفاده کنید. همه این موارد به استفاده کافی و متعادل بستگی دارد. بازیهای ویدیویی جالب هستند و می‌توانند زندگی کودک را غنی کرده و موجب شادی شوند، اما نباید به عنوان یک جایگزین برای بازیهای فیزیکی و زندگی در دنیای واقعی استفاده شوند.
کودکانی که سن کمتری دارند، بیشتر با این قضیه دچار مشکل می‌شوند. بنابراین والدین باید با ارائه حمایت همدلانه و راهنمایی در کنار اعمال قانون در مواقع ضروری، به آن‌ها کمک کنند. شما می‌توانید با استفاده از اپلیکیشن‌های نظارتی والدین به طور مناسب بر فعالیت فرزندتان و میزان بازی او نظارت کنید.
فرزند شما در طول روز چه میزان بازی رایانه‌ای انجام می‌دهد؟ شما این فعالیت را مفید می‌دانید یا مضر؟ نظر خود را با ما به اشتراک بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
چه میزان کار با گوشی یا بازی کردن برای بچه‌های دبستانی پیشنهاد میشه؟ استانداردی داره؟
سلام بله البته این مدت زمان با توجه به شرایط خانوادگی و شرایط کودک، فرهنگی که در اون بچه داره زندگی می‌کنه و بسیاری از عوامل دیگه قابل تغییره. ما در مقاله‌ای تحت عنوان مدت زمان استفاده کودکان از موبایل در هر سن استانداردهای جهانی درباره این موضوع رو مطرح کردیم. شما می‌تونین به این مقاله مراجعه کنید.
مرسی بابت مطلب و نگاه متفاوت تون. چه جالب که بازی ها رو به عنوان یک موضوع رایج بین بچه ها پذیرفتین و در مورد مزایاش هم صحبت کردین
سپاس از دقت نظر شما👌🏻
عالی بود 👍🏻و بسیار مفید
از نگاه پرمهرتون ممنونیم🙏🏻
بنده با ۵سال سابقه بازی های کامپیوتری و قطع با دنیای واقعی باید در مورد کم رویی و از این مشکلات به شرطی رخ می‌دهد که کاربر در هر سنی به صورت بی وقفه مثال ۷ساعت در روز به بازی رایانه ای بپردازد
سلام همراه گرامی همان‌طور که در پایان این مقاله گفته شده نمی‌توان به طور قطعی و با یک حکم کلی گفت که بازیهای رایانه‌ای و موبایلی برای کودکان خوب هستند یا بد، اما می‌توان پذیرفت که این بازیهای رایانه‌ای تبدیل به یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی کودکان شدند و باید از مزایا و معایب آن‌ها آگاه بود. مطالب موجود در این مقاله بر اساس پژوهش‌های علمی انجام‌شده در سراسر دنیا است که به‌صورت گسترده انجام شده. بنابراین بر اساس یک تجربه شخصی نمی‌توان یک حکم کلی را صادر کرد.
سلام بسیار عالی بود
لطف میکنید منبع این مقاله رو ذکر کنید
ممنون از مقاله خوبتون
سپاس از توجه و لطف شما.