اعتمادبهنفس بالا درست مثل سوخت قوی یک موشک می‌تواند به بچه‌ها انرژی و شهامت لازم برای رسیدن به رویاهایشان را حتی در سیاره‌های دیگر بدهد. در حالی که کمبود اعتمادبهنفس در کودکان می‌تواند مثل یک زنجیر سنگین دور پاهای آن‌ها بپیچد و اجازه حرکت برای شروع یا رسیدن به اهداف و آرزوها را به آن‌ها ندهد.
شاید مشکل کمبود اعتمادبهنفس در سنین کودکی باعث ایجاد مشکلات خیلی شدید نشود، اما در بزرگسالی می‌تواند موجب شکست‌های سنگینی در زندگی فردی، اجتماعی، شغلی یا تحصیلی افراد شود. در واقع این مشکل مثل یک علف هرز از کودکی در وجود بچه‌ها رشد می‌کند و تا بزرگسالی در تمام ابعاد وجودی‌شان ریشه می‌دواند و مانع رشد و شکوفایی استعداد کودکان می‌شود. بچه‌ها به‌طور خودبه‌خودی با اعتمادبهنفس پایین به دنیا نمی‌آیند و دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان می‌تواند متفاوت داشته باشد. با وجود این، به نظر می‌رسد برخی از موضوعات مشترک وجود دارد که موجب پایین آمدن اعتمادبهنفس در بچه‌ها می‌شود. در این مقاله قصد داریم شما را با این علت‌های مشترک عدم اعتمادبهنفس در کودکان آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
۱- کمبود تشویق عاملی برای عدم اعتمادبهنفس در کودکان
برای اینکه کودک این باور را درونی کند که استعداد و توانایی‌های واقعی دارد، نیاز به تشویق قوی از سوی بزرگسالانش دارد. اگر کودک در طول دوران بچگی‌اش تشویق کافی دریافت نکند، ممکن است این باور را برای خودش بسازد که به اندازه کافی خوب نیست. بنابراین می‌توان گفت تشویق نکردن کودکان یکی از دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان است. کودک شما باید به‌اندازه و واقعی تشویق شود یعنی حتی تشویق افراطی می‌تواند موجب شود کودک به هنگام برخورد با شکست‌ها به این موضوع برسد که پدر و مادرش به او دروغ می‌گفتند. اگر شما نیاز به راهنمایی درباره نوع تشویق‌کردن بچه‌ها دارید می‌توانید به مقاله «چگونه کودکان را تشویق کنیم؟» مراجعه کنید.
۲- نقد‌کردن افراطی بزرگ‌ترین دلیل برای نداشتن اعتمادبهنفس در بچه‌ها
یکی از عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت کودکان اعتمادبهنفس است. این جمله به این معناست که بچه‌ها زمانی از خودشان تصویر مثبت و توانایی در ذهن دارند که درباره تک‌تک کارها به خودشان و استعدادهایشان ایمان قلبی داشته باشند. واکنش والدین نسبت به کارهای مختلف کودکان می‌تواند اعتمادبهنفس بچه‌ها را بالا یا پایین ببرد. مثلا اگر والدین کودک را با انتقادهای بی‌حدوحصر بزرگ کنند، ممکن است کودک پیام‌های منفی که در مورد کارهایش دریافت می‌کند را به خودش نسبت دهد. در نتیجه انتقاد بیشازحد می‌تواند یکی از دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان باشد. این موضوع باعث می‌شود فرد در بزرگسالی فکر کند برای مقابله با بحران‌ها و رسیدن به اهداف به‌اندازه کافی توانا، قوی یا باهوش نیست و از ترس شکست، کارهای مختلف را شروع نکند.
۳- سبک فرزندپروری والدین یکی دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان
برخی از والدین به طور ناخواسته اعتمادبهنفس کودک را با کنترل‌گری و محافظت بیشازحد از بین می‌برند. در چنین وضعیتی کودک ممکن است به این باور برسد که افکار و توانایی‌های او دارای نقص هستند و در هر سنی برای تصمیم‌گیری و امتحان‌کردن چیزهای جدید به کمک والدینش نیاز دارد. در واقع می‌توان گفت نوع والدگری و فرزندپروری والدین می‌تواند یکی از دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان باشد. دقت کنید گاهی حتی اضطراب والدین می‌تواند روی کودکان اثر بگذارد و اعتمادبهنفس آن‌ها را خدشه‌دار کند. شما می‌توانید تعدادی از رفتارهایی که به اعتمادبهنفس کودک آسیب می‌زند را در مقاله «نشانه‌های والدین کنترل‌گر چیست؟» مطالعه کنید.
۴- نقش مقایسه کودک با دیگران در کمبود اعتمادبهنفس بچه‌ها
اگرچه مقایسه‌کردن کودکان با دیگران می‌تواند برای والدین وسوسه‌انگیز باشد، اما پیامدهای منفی فراوانی دارد. یکی از آسیب‌های مقایسه کودکان با یکدیگر از بین‌رفتن حس اعتمادبهنفس و ارزشمندی کودک است. هنگامی که دو کودک را در کنار یکدیگر قرار می‌دهید و نقاط قوت یک کودک را در برابر ضعف‌های کودک دیگر برجسته می‌کنید، معمولا یکی از آن‌ها احساس بی‌ارزشی و ضعف می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت مقایسه کودکان یکی از مهم‌ترین دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان است.
۵- کمبود اعتمادبهنفس در کودکان یکی از پیامدهای کمال‌گری والدین
شاید جالب باشد بدانید نتایج تحقیقات روانشناسی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد یکی از دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان، داشتن والدین کمال‌گرا است. والدین کمال‌گرا گاهی انتظاراتی را از فرزندشان دارند که نه با سن آن‌ها و نه با میزان رشدشان متناسب است. چنین پدر و مادرهایی چون انتظارات غیرواقعی از کودک دارند احتمال شکست آن‌ها را بیشتر می‌کنند.
یعنی اگر والدین انتظارات غیرواقعی را به کودک تحمیل کنند، او احتمالا با برآورده‌کردن این انتظارات مشکل خواهد داشت. با هر تجربه شکست کودک، به اعتمادبه‌نفسش ضربه شدیدی می‌خورد زیرا کودک احساس می‌کند نمی‌تواند پیشرفت مطلوبی داشته باشد و والدینش را راضی نگه دارد.
۶- عدم اعتمادبهنفس در کودکان به دلیل تنبیه‌کردن غلط
والدین و معلمان گاهی اوقات برای اصلاح رفتار بچه‌ها از روش‌های منسوخ‌شده‌ای مثل تنبیه بدنی استفاده می‌کنند یا جلوی جمع به سرزنش‌کردن کودکان می‌پردازند. همین امر باعث می‌شود شخصیت کودک جلوی جمع تخریب شود و به دلیل ترس یا آسیبی که در اثر تجربه چنین برخوردهایی داشته است، اعتمادبه‌نفسش پایین بیاید. روانشناسان معتقدند یکی از دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان که پنهان باقی مانده است، مواجه‌شدن با چنین رفتارهای نادرست و اشتباهات تربیتی است. شما می‌توانید در مقاله «تنبیه کودکان چه اصولی دارد» از ظرایف استفاده از چنین راهکاری مطلع شوید.
سن شکل‌گیری اعتمادبهنفس در کودکان
اعتمادبهنفس، تاثیر مثبت و پایداری بر شادی و موفقیت کودک در مدرسه و زندگی دارد. جالب این‌جاست که اعتمادبهنفس همچنین می‌تواند منجر به شفقت و احترام برای دیگران نیز بشود. در عوض کمبود اعتمادبهنفس در کودکان باعث می‌شود کودک مدام در حسرت به‌دست آوردن یا ترس از قدم برداشتن به سمت هدف‌هایش باشد.
ایجاد و تقویت اعتمادبهنفس کودک تا قبل از ۱۲ ماهگی با اعتماد‌کردن به مراقبان آغاز می‌شود. نوزاد از طریق پیوند با مراقبین، یاد می‌گیرد که به دیگران اعتماد کند تا نیازهایشان برآورده شود و همین امر زمینه ایجاد اعتماد به خود را در او فراهم می‌کند. از ۱ تا ۳ سالی ، کودکان مهارت‌های حل‌مسئله و آگاهی از خود و دیگران را به‌دست می‌آورند. در واقع در این مرحله نسبت به خود مطمئن‌تر می‌شوند و از دستاوردهایشان آگاه‌تر می‌گردند. برخورد والدین می‌تواند در این سن منجر به شکل‌گیری پایه‌های اعتمادبهنفس در بچه‌ها شود. در این سن بهتر است بر این تمرکز کنید که چرا رفتار آن‌ها قابل‌قبول یا غیرقابل‌قبول است. همچنین برای کمک به رشد اعتمادبهنفس کودکان نوپا، انتظارات متناسب با سن و واضحی از رفتارشان داشته باشید و سخت‌کوشی و همچنین دستاوردهایشان را تحسین کنید.
در سنین ۳ تا ۵ سالگی مهارت‌های اجتماعی، عاطفی، جسمی و شناختی با سرعت زیادی رشد می‌کنند. در نتیجه فرصت‌های فراوانی برای شکل‌گیری اعتمادبهنفس در کودکان وجود دارد. تمرین، تلاش و حتی شکست همراه با موفقیت بخشی از این فرآیند است. برای کمک به رشد اعتمادبهنفس کودکان پیش دبستانی، انتخاب‌ها و فرصت‌هایی را برای حل‌مسئله به آن‌ها ارائه دهید و اجازه دهید که مسئولیت کارهای کوچک در خانه را بر عهده بگیرند.
همچنین می‌توانید برای افزایش اعتمادبهنفس کودک، موفقیت‌هایشان را جشن بگیرید، اما به آن‌ها یادآوری کنید که گاهی هم احتمال شکست وجود دارد. از انتقاد بپرهیزید و کودکان را تشویق کنید تا چیزهای جدید را امتحان کنند و همچنین به آن‌ها کمک کنید تا با افراد جدید با استعدادها و توانایی‌های مختلف ارتباط برقرار کنند. فراموش نکنید شما نقش مهمی در شکل‌گیری این موهبت الهی در فرزندتان دارید پس در رفتارهای خود با فرزندتان تجدید نظر کنید. اگر به طور ناخواسته موجب تضعیف اعتمادبهنفس فرزندتان شدید می‌تواند با استفاده از بازی‌های افزایش اعتمادبهنفس کودکان به کمی بهتر شدن این مشکل کمک کنید. در این مقاله تلاش کردیم ۶ مورد از دلایل کمبود اعتمادبهنفس در کودکان را باهم مرور کنیم. شما چه عامل دیگری را در عدم اعتمادبهنفس در کودکان موثر می‌دانید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
نمیدونستم کمال گرایی والدین هم میتونه علت کمبود اعتماد به نفس بچه باشه . ممنون از مقاله خوبتون و نکاتی که گفتید.
بله یکی از دلایل مهم کمبود اعتماد به نفس در کودکان میتونه همین کمال گرایی و انتظار بیش از حد والدین باشه. ممنون از توجه شما.