آیا فرزند من اوتیسم دارد؟ علائم اولیه اوتیسم در کودکان چیست؟ اگر این سوالها را از خودتان میپرسید، احتمالا تعدادی از رفتارهای متفاوت کودکتان شما را نگران کرده و موجب تجربه احساسهای ترس، سردرگمی و تنهایی در شما شده است. واقعیت این است که اوتیسم یک بیماری خطرناک نیست و فقط نشانه ورود فرزند شما به دنیایی کاملا متفاوت است. حتی اگر فرزند شما دارای اوتیسم باشد میتواند به مدرسه برود، در چند مهارت و توانایی خاص کاملا شگفتانگیز داشته و حتی میتواند دارای هوش و نبوغ خارقالعادهای باشد.
شما به عنوان یک والد، ممکن است بتوانید برخی از ویژگیهایی را شناسایی کنید که احتمال ابتلا به اوتیسم را نشان میدهند، اما فقط یک روانشناس کودک در جایگاهی است که با اطمینان این اختلال را تشخیص دهد. اگرچه ممکن است علائم اولیه اوتیسم(ASD) قبل از رسیدن کودک به سن مدرسه سخت باشد، اما شناسایی زودهنگام علائم اولیه اوتیسم حتی برای کودکانی که در قسمت شدید طیف اوتیسم قرار میگیرند، میتواند سود زیادی داشته باشد. علائم اولیه اوتیسم در کودکان میتواند بر اساس شدت اختلال، سن تقویمی و میزان رشد کودک متفاوت باشد. هیچ دو کودک مبتلا به اوتیسمی، دقیقا عین هم نیستند. نشانههای اوتیسم در بچهها میتواند روی یک طیف یا پیوستار قرار بگیرد و با رفتار خاصی بروز پیدا کند. در این مقاله تلاش کردیم علائم اولیه اوتیسم در کودکان را بیان کنیم. همراه ما باشید.
۱- مهارتهای زبانی محدود در کودکان اوتیستیک
یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان که والدین متوجه آن میشوند، تاخیر در مهارتهای زبانی است. شاید زمانی که نام فرزندتان را صدا میزنید و پاسخی به شما نمیدهد تصور کنید که کودک شما بیاعتنا یا ناشنوا است، اما این رفتار یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان به شمار میرود. والدین کودکان دارای اختلال اوتیسم ممکن است متوجه شوند که نوزادشان در سن ۶ ماهگی کلمهای به زبان نمیآورد، یا این که با بزرگتر شدن شروع به از دست دادن این مهارت میکند.
تاخیر رشد زبانی یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان است که با علامتهایی مثل کشیدن دست بزرگترها بدون حرفزدن یا نگاهکردن به آنها، استفاده از کلمه به جای جمله و تکرار کلمات دیگران یا صداهای تلویزیون و اطراف مشخص میشود. حالتی شبیه به این که انگار هیچ مکالمه دوطرفهای در جریان نیست یا اصلا حرفهای شما را نمیشنوند و خودشان متکلموحده هستند. روانشناسان در این وضعیت، بازیهای تقویت گفتار کودک را بنا به شدت علائم و سن او، توصیه میکنند. البته این کار باید تحت نظر روانشناس کودک انجام شود.
۲- مشکل در تماس چشمی یکی از مهمترین علائم اولیه اوتیسم در کودکان
کودکان دارای اوتیسم اغلب هیچ ارتباط چشمی برقرار نمیکنند به همین دلیل برچسب سرد و بیعاطفه به آنها میخورد. یکی از علائم اولیه اوتیسم در نوزادی، این است که واکنشی نسبت به تماسهای چشمی نشان نمیدهند یا میزان این پاسخها، کم است. کودکان خردسال مبتلا به اوتیسم نمیتوانند مسیر اشاره یا نگاه دیگران را دنبال کنند.
تماس چشمی یکی از راههای برقراری ارتباط با دیگران است و فقدان این رفتار میتواند یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان باشد. کودکان دارای اختلال اوتیسم به هنگام صحبتکردن معمولا به نقطهای پرت نگاه میکنند تا این که مستقیما به چشم شما نگاه کنند. هنگامی که شما خواستار تماس چشمی با آنها هستید، ممکن است امتناع کنند یا کمی به بالا یا پایین چشمان شما نگاه کنند. کودکان زیر ۹ماه معمولا اهمیت تماس چشمی را درک نمیکنند یا میزان این تماس کم است. زیرا هنوز اهمیت این مهارت را نیاموختهاند یا توانایی تمرکز کمی دارند اما اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، ممکن است جزو علائم اولیه اوتیسم در کودکان باشد.
۳- بازی بدون تخیل ویژگی بارز اوتیسم در کودکان
جالب است بدانید یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان این است که اگر بین همسالان، یک بازی تخیلی مشترک در جریان باشد، این بچهها نمیتوانند در این نوع بازیها مشارکت کنند. مثلا در یازیهایی مثل خالهبازی یا بازیهای نمادین، شاید یک کودک عادی بتواند یک بطری آب را به عنوان یک هواپیما در نظر بگیرد و تصور کند خلبان یک هواپیماست، اما کودکان اوتیسمی هرگز امکان این تخیل را ندارند.
همانطور که این کودکان بزرگتر میشوند، ممکن است متوجه شوید که آنها برای استفاده از اسباببازیها یا وسایل به روشهای غیرسنتی مشکل دارند. به عنوان مثال، بچههای دیگر ممکن است وانمود کنند که موز یک تلفن همراه است، اما برای یک کودک مبتلا به اوتیسم، موز همیشه یک موز است. اگر خلاف این را وانمود کنید، حتی ممکن است ناراحت یا عصبی شوند.
۴- مقاومت در برابر شیوههای معمول ابراز محبت
کودکان اوتیسمی علاقه کمی برای به اشتراکگذاشتن علایق، هیجانها و عواطف خود با دیگران دارند. به همین نسبت واکنش چندان مناسبی هم به علایق، هیجانها و عواطف دیگران ندارند. در حالتهای شدیدتر حتی ممکن است بهطور کامل بیاعتنا به نظر برسند. در عوض گاهی احتمال دارد در یک مکالمه بیشازحد به شما نزدیک شوند ونتوانند نوبت را در صحبتکردن رعایت کنند.
در واقع میتوان گفت یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودک اوتیستیک این است که در برابر محبت مقاومت میکند. برای بسیاری از کودکانی که معمولا در حال رشد هستند، در آغوشگرفتن یا بوسیدن نشانه آشکاری از عشق والدین است، اما برای کودکی که در طیف اوتیسم قرار دارد، این رفتار میتواند طاقتفرسا باشد. البته، همه کودکان گاهی اوقات مثل زمانی که در حال بازی یا درگیر فعالیتی مثل تماشا کردن انیمیشن هستند، در برابر محبت مقاومت میکنند. در نظر داشته باشید که اگر کودک شما به طور مداوم نمیخواهد او را لمس کنید یا در آغوش بگیرید، ممکن است یکی از علائم اولیه اوتیسم در او باشد.
۵- اصرار به یکنواختی یا پایبندی به روتین در کودکان اوتیسمی
اکثر کودکان با تغییرها میتوانند کنار بیایند مخصوصا اگر تغییر مثبتی باشد، اما یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان این است که هر تغییر روالی میتواند آنها را ناراحت و عصبی یا روز آنها را کاملا خراب کند. کودکان اوتیسمی با حس پیشبینیپذیری و کنترلی که برنامهها و روالهایشان به آنها میدهد، احساس آرامش میکنند. این موضوع میتواند چیزی مشابه علائم وسواس فکری کودکان به نظر برسد. بنابراین، در حالی که کودک دیگری ممکن است از یک روز نرفتن به مدرسه و تفریح با والدینش خوشحال شود، کودک اوتیسمی ممکن است علائمی از اضطراب یا بیقراری را نشان دهند.
دقت داشته باشید نیاز به «یکنواخت بودن» در کودکان اوتیسم، صرفا به روالها و وسایل شخصی ختم نمیشود و در ابعاد مختلفی گسترده است. مثلا اگر چیدمان وسایل خانه تغییر کند یا مسیر برگشت او از مدرسه به خاطر انجام کارهایی مثل خرید یا ترافیک عوض شود، به شدت مشوش میشود و قشقرق به پا میکند. در واقع میتوان گفت یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان این است که الگوهای تفکر، عادات روزمره یا آداب رفتاری و کلامی در این کودکان به شدت انعطافناپذیر است. مثلا ممکن است هر روز اصرار داشته باشد یک نوع غذا رو بخورد یا از جهت خاصی روی صندلی بنشیند و استدلال منطقی شما برای آنها هیچ معنایی نداشته باشد.
۶- مشکل در درک زبان بدن واضحترین علامت اوتیسم در کودکان
اگر تعامل اجتماعی را یک مجموعه در نظر بگیرید، رفتارهای ارتباطی غیرکلامی یا زبان بدن جایگاه ویژهای در این بین دارند. یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان را میتوان این موضوع بیان کرد که اگر بهصورت کودکان اوتیسم خوب نگاه کنید متوجه میشوید که انگار هیچ هیجانی در چهره آنها دیده نمیشود. جالب است بدانید در ذهن اغلب بچههای اوتیستیک، هیچ کدی برای تشخیص هیجانات چهرههای دیگران هم وجود ندارد. در نتیجه کودکان مبتلا به اوتیسم نمیتوانند قصد و نیت یا حس و حال دیگران را حدس بزنند. یکی از مهمترین علائم اولیه اوتیسم کودکان این است که اغلب این بچهها در درک زبان غیرکلامی یا زبان بدن اطرافیانشان مشکل دارند. این موضوع میتواند شامل حالات چهره، زبان بدن و لحن صدای فرد باشد. طعنه، ضربالمثل، شوخی برای کودکان اوتیسم بیمعناست. آنها ممکن است بتوانند آنچه گفته شده را به معنای واقعی کلمه تفسیر کنند، اما متوجه معنای پنهان آن نمیشوند.
مثلا اگر شما ابروهایتان را درهمکشیده یا چشمهایتان را تنگ کنید و به آنها نگاه کنید، متوجه نمیشوند که عصبانی هستید. اگر به این مشکل به عنوان یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان نگاه کنیم، میتوان گفت یک طیف یا پیوستار را شامل میشود و بچهها میتوانند در هر قسمت آن قرار بگیرند. به همین دلیل است که تعدادی از درمانگران کودکان اوتیسم از بازیهای تقویت هوش هیجانی کودک استفاده میکنند.
۷- واکنشهای شدید به محرکهای حسی در کودکان اوتیسم
یکی از پررنگترین علائم اولیه اوتیسم در کودکان این است که کودکان اوتیسم معمولا نسبت به محرکهای حسی واکنشی غیرمعمول نشان میدهند. والدین و اطرافیان کودکان مبتلا به اوتیسم میگویند انگار این بچهها، جلیقهای برای تقویت یا تضعیف حسهای مختلف پوشیدهاند تا به هر محرکی واکنش متفاوت نشان دهند. این جمله به این معناست که ممکن است یکی از علائم اولیه اوتیسم در کودک شما این باشد که بهصورت پیوسته و در روالهای تکراری نسبت به محرکهای محیطی واکنش افراطی و تفریطی نشان دهد. مثلا به درد یا گرما و سرمای شدید واکنشی نداشته باشد اما به زبری لباسش عکسالعملی بسیار شدید نشان دهد. حتی ممکن است بعضی اشیا را به صورت مفرط، لمس یا بو کند یا به بعضی نورها یا اشیای چرخان علاقه شدیدی نشان دهد. میتوان گفت اگر شما در سر یک کودک اوتیسم باشید احتمالا متوجه میشوید که سر و صدای محیطی مثل مترو میتواند شبیه یک بمباران یک جنگ به نظر برسد.
واکنشهای خصمانه به برخی اصوات یا بافتهای اشیا جزو دسته مهمترین علائم اولیه اوتیسم در کودکان قرار میگیرد. این واکنشهای شدید کودکان اوتیسمی به محرکها میتواند شامل چنین مواردی باشد: قشقرق به پا میکنند، دستهایشان را روی گوشها میگذارند و جیغ میزنند، شروع به انجام حرکات کلیشهای میکنند طوری که قابل متوقفشدن نباشند.
۸- وجود علایق ثابت در کودکان مبتلا به اوتیسم
یکی دیگر از علائم اولیه اوتیسم در کودکان داشتن علایق بسیار متمرکز است. کودکانی که در طیف اوتیسم قرار دارند، اغلب بر یک موضوع خاص متمرکز می شوند. آنها در مورد آن موضوع تحقیق میکنند، مدام درباره آن صحبت میکنند و به نظر نمیرسد متوجه شوند که افراد دیگر به همان موضوع علاقهمند نیستند. همچنین اگر بخواهید کودکان اوتیسمی را از علایق خاص خود دور کنید ناراحت و عصبی میشوند. این علایق میتوانند برای دیگران خاص و عجیب به نظر برسند. مثلا علاقه به نگاه کردن و ساختار کفشهای مختلف، گاوها و عملکردشان، تمام وسایل سبز رنگ اعم از برگ درخت و نخودفرنگی و ماشین سبز و ملخ!
۹- حرکات تکراری یک نشانه رایج در کودک اوتیسم
کودک مبتلا به اوتیسم، تمایل دارد از اشیا همیشه به یک شکل استفاده کند. مثلا یک توپ را همیشه روی زمین با دست حرکت دهد و هرگز با پا به آن ضربه نزند. همچنین حرکات فیزیکی تکراری در کودکان اوتیسمی به عنوان یکی از علائم اولیه اوتیسم برای تشخیص به شمار میرود. بهطور مثال این کودکان ممکن است مدام خودشان را در صندلی تکان دهند یا سرشان را به طرفین حرکت دهند. با سر پنجه راه بروند یا بشکن بزنند. یک صدا یا کلمه و با جمله را بدون وقفه تکرار کنند. یک فیلم را بارها و بارها تماشا کنند. این حرکات میتواند گاهی آنقدر شدید شود که باعث آسیبهای فیزیکی شود. مثلا دستانشان را گاز بگیرند یا سرشان را به میز بکوبند، کشیدن موها یا خاراندن بیشازحد جزو این رفتارهای خود آسیبرسان است.
۱۰- ناتوانی در روابط اجتماعی، علامتی مهم برای شناسایی اوتیسم در کودکان
اختلال طیف اوتیسم در کودکان خردسال میتواند خودش را با نشانه نداشتن علاقه آشکار به دوستیابی، حفظ دوستی یا سایر انواع ارتباطی بین همسالان، نشان دهد. دقت کنید این موضوع ممکن است در سنین پایین با ویژگیهای کودک درونگرا اشتباه گرفته شود، اما مطالعه ویژگیهای این تیپ شخصیتی میتواند به شما در تشخیص این اختلال با یک کودک درونگرا کمک کند.
نوع رفتار کودکان مبتلا به اوتیسم این پیام را به دیگران میدهد که انگار علاقهای به آنها ندارد و مایل به ارتباط برقرار کردن با آنها نیستند. بچههای دارای اوتیسم به سختی و با تمرینهای درمانی یا آموزشهای خاص، شاید بتوانند رفتارشان را با موقعیتهای اجتماعی سازگار کنند.
شناخت زودهنگام اوتیسم در کودکان به درمان(کنترل) آن کمک میکند
علائم اولیه اوتیسم در کودکان اغلب بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی ظاهر میشود. از آنجایی که مغز کودک در این سن هنوز در حال رشد و شکلگیری است، مداخله درمانی زودهنگام بسیار مهم است. تحقیقات نشان میدهد که مداخله زودهنگام علاوه بر کاهش شدت علائم اولیه اوتیسم در کودکان میتواند منجر به بهبود کیفیت زندگی در آینده، به ویژه از نظر تحصیلی و روابط شود. به همین دلیل است که درک علائم هشداردهنده و کلیدی بسیار مهم است. هر چه کودک مبتلا به اوتیسم زودتر درمان را دریافت کند، شانس بیشتری برای یادگیری مهارتهای جدید و سازگارانه دارد. دقت کنید علائم اولیه اوتیسم در کودکان گاهی اوقات میتواند در دختران و پسران متفاوت ظاهر شود.
به عنوان مثال، دختران اوتیستیک ممکن است ساکتتر باشند یا بهتر با موقعیتهای اجتماعی کنار بیایند. این بدان معناست که تشخیص اوتیسم در دختران دشوارتر است. اگر کودک شما مبتلا به اوتیسم است، زمان زیادی را با او بگذرانید. وظیفه شما این است که منطقه امن فرزندتان را درک کنید و سپس به آرامی او را تشویق کنید تا از آن خارج شود. اگر فرزند شما بزرگتر است، نترسید. اوتیسم در کودکانی که دیرتر تشخیص داده میشوند، علائم اولیه خفیفتری دارد.
این موضوع را به خاطر داشته باشید که هیچوقت برای مداخله و مراجعه به روانشناس کودک دیر نیست پس نگرانی را کنار بگذارید و به جای جستجوی علائم اولیه اوتیسم کودکان در اینترنت، به یک متخصص روانشناسی کودک برای بررسی کامل علائم مراجعه کنید. فرزند شما چه نشانههایی دارد که شما را نگران کرده است؟ سوالات خود را با روانشناسان کیدزی در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازیدرمانی، آموزش مهارتهای زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بودهام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزههای بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارتهای زندگی به بچهها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کردهام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغههای والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
علائم اوتیسم در کودکان از چه سنی مشخص می شوند؟
واقعا اوتیسم در کودکان خیلی مسئله مهمیه، خیلیها رو میشناسم که درگیرش هستند یا نگران هستند. مرسی از مقاله خوبتون
واقعا مطلب مفیدی بود سپاس از شما
باتشکر از مطالب جامع و اموزنده و مفیدتون .خیلی ها از جمله خود من اطلاعاتی در باره این اختلال نداریم و هنگام مواجهه با یک کودک اوتیسم نمیدونیم چیکار کنیم تا باعث اذیت اون کودک نشیم
خیلی مقاله خوبی بود باعث میشه استرس الکی پدر و مادرا از بین بره. تشخیص علائم اوتیسم واقعا مهمه.
بله گاهی اوقات والدین بدون آگاهی از علائم اولیه اوتیسم در کودکان دچار استرس و اضطراب میشن.در هر حال تشخیص نهایی اوتیسم در کودکان با رواشناس کودکه. خوشحالیم این مقاله براتون مفید بوده.
چقدر خوب و با جزئیات کامل درباره علائم اولیه اوتیسم گفتید. ممنون واقعا والدین رو از نگرانی درمیاره. ممنون از روانشناسان کیدزی
خوشحالیم این مقاله شما رو از نگرانی درآورده. ممنون از شما