تصور کنید فرزندتان با چهرهای خوشحال با یک ابزار جنگی در حال کشتن مردم در خیابان است، هر یک نفر را با ماشین زیر میگیرد، به او امتیاز داده میشود و به عنوان قهرمان شهر مجازیاش شناخته میشود. در این صورت آیا خنده و لذت او نشانه علاقهمندی او به اینگونه رفتارها است؟ این سبک بازیها چه تاثیری بر آینده کودک میگذارند؟ برای جواب به این سوال نیاز است تا نگاه دقیقتری به تحقیقات علمی انجام شده در این حیطه داشته باشیم.
اگر فرزند شما در حال انجام بازیهایی است که در آنها مضامین اسلحه سرد و گرم، کشتار یا آزار رساندن به موجودات زنده اعم از انسانها و حیوانات، نمایش خون در بازی، امتیاز گرفتن کاربر در اثر کشتن بیشتر، چهرههای عصبانی، صداهای خشونت آمیز وجود داشته باشد، در گروه بازیهای خشن برای بچهها قرار میگیرد.
در واقع فرزند شما به تجربه هیجان و موزیکهای خاص و حس قدرتی که از انجام ماموریتهایش میگیرد، علاقه نشان میدهد، اما این علاقه میتواند موجب تاثیرات منفی پنهانی در شخصیت و رفتار کودکان شود. بسیاری از والدین نگران این اثرات منفی بازیهای رایانهای و به خصوص محتوای خشونتآمیز بازیها هستند. محققان سالهاست که در مورد تاثیر بازیهای کامپیوتری خشن بر کودکان و نوجوانان بحث و تحقیق میکنند. در این مطلب با زبانی ساده خلاصهای از نتایج این تحقیقات درباره تاثیر بازیهای رایانهای خشن در کودکان را بیان میکنیم. با ما همراه باشید.
۱-تاثیر بازی های خصمانه بر روحیه همدلی کودکان
بازیهای خشن تاثیرات عمیقتری، نسبت به سایر بازیها، بر کودکان دارد. چرا که میزان هیجانی که کودک در طی بازی تجربه میکند، احساس لذت را به وجود میآورد و فرزندتان را شیفته این دنیای پرهیجان میکند.
فرزند شما در اکثر اوقات تفاوت دنیای واقعی و مجازی را متوجه نمیشود و از نقشی که در بازیها به عهده دارد تاثیر بسیار زیادی میگیرد. به طور مثال اگر او نقش یک آدم خلافکار را دارد که از دست پلیسها فرار میکند و در ازای دریافت پول، به تعدادی انسان بیگناه آسیب میرساند یا به دوستانش خیانت میکند، ممکن است در دنیای واقعی هم رفتارهایی غیرهمدلانه مشابه این کارها را انجام دهد.
میتوان گفت انجام بازیهای خشن، بر کاهش رفتارهای مثبت کودکان مانند همدلی، نیز تاثیر بهسزایی دارد. بازیهای رایانهای خشن ممکن است روحیه اجتماعی و همدلی کودکان را تضعیف کند و رفتار خصمانه را در تعاملات اجتماعی آنها افزایش دهد. نتایج تحقیقات مشابهی نشان داد این دسته از بازیها باعث میشود کودکان مشارکت کمتری برای کمک به خیریه و انسانهای نیازمند داشته باشند. داشتن روحیه همدلی در کودکان بسیار مهم است و والدین باید مراقب تقویت این روحیه در کودکان باشند. اگر مایل به استفاده از روشهای خاص و ساده، برای تقویت همدلی در کودکان هستید میتوانید به مقاله «آموزش همدلی به کودکان» مراجعه کنید.
۲- افزایش پرخاشگری کودکان محصول بازیهای رایانهای خشن
تحقیقات متعدد و بهروز شدهای نشان میدهد که انجام بازیهای خشن باعث افزایش رفتار، افکار و احساسات پرخاشگرانه، در کودکان و نوجوانان میشوند. بگذارید یک آزمایش جالب را باهم مرور کنیم. محققین یک دانشگاه آمریکایی آزمایشی علمی انجام دادند که در آن، از کودکان و نوجوانان دعوت کردند تا در مکانی جمع شوند و بازیهای رایانهای مختلفی را بازی کنند. آنها شرکتکنندگان را به دو گروه تقسیم کردند: یک گروه بازیهای رایانهای پرخاشگرانه و یک گروه بازیهای غیرپرخاشگرانه انجام دادند. بعد از بازی، از آنها خواسته شد تا داستانهای ناتمامی را بخوانند و آنها را کامل کنند. یکی از داستانها به شرح زیر بود:
یک روز که سارا به شدت خسته بود، تصمیم گرفت با سفارش یک غذای خوشمزه در رستوران به خودش جایزه دهد. او متوجه شد بعد از انتظاری طولانی، سفارشش هنوز آماده نشده است و قصد داشت رستوران را ترک کند که پیشخدمت را با غذا در حال نزدیک شدن به میزش دید. به نظر شما حالا چه اتفاقی میافتد؟ در ادامه داستان ۲۰ کاری را که سارا انجام میدهد یا فکر و احساس میکند را بگویید.
پاسخ شرکتکنندگان جالب بود. آن گروهی که قبل از خواندن داستان، بازی خشونتآمیز انجام داده بودند، رفتارها و حرفها و احساسات سارا را بسیار خشنتر عنوان کرده بودند. بعضی از پاسخهای آنها را با هم میخوانیم:
- «مگه برای درست کردن سوپ پیاز فرانسوی باید تا فرانسه میرفتی؟»
- مشت زدن به پیشخدمت
- ریختن غذا روی سر پیشخدمت
نتایج این تحقیق نشان داد بچههایی که بازیهای خشن انجام داده بودند، افکار، احساسات و رفتار خشونتآمیزتری را برای کاراکتر داستان(سارا) برگزیده بودند. این موضوع بدان معنی است که کودکان و نوجوانانی که در معرض بازیهای خشن قرار دارند ممکن است قصد و نیت دیگران(در اینجا پیشخدمت) را به اشتباه، غیردوستانه درک کنند و به همان نسبت واکنشهای پرخاشگرانهتری داشته باشند.
در آزمایش دیگری در مرکز تحقیقاتی روانشناسی اروپا، محققان ۶۰۰ دانش آموز را مورد آزمایش قرار دادند و از آنها در مورد عادات بازی کردنشان، اینکه چقدر در طول روز بازی میکنند و نوع بازیهای رایانهای که انجام میدادند، سوال کردند. همزمان از معلمان و مسئولین مدرسه گزارش دقیقی از رفتار هر کودک تهیه شد. نتایج نشان داد که کودکان و نوجوانانی که خود را در معرض خشونت بیشتری در بازیهای رایانهای خشن قرار داده بودند، رفتار خصمانهتری داشتند، با معلمها بیشتر بحث میکردند، بیشتر در دعواهای فیزیکی درگیر میشدند و در مدرسه و نمراتشان عملکرد ضعیفتری داشتند. اگر فرزند شما در معرض این بازیهای رایانهای خشن قرار گرفته و رفتارهای پرخاشگرانه او افزایش یافته است، ضمن جایگزینی این بازیها با فعالیت هدفمند انجام تکنیکهای مقاله «رفتار با کودک پرخاشگر» را به شما پیشنهاد میکنیم.
۳- عوارض بازیهای خشونتآمیز روی مهارت حلمسئله کودکان
مهارت حل مسئله کودکان در اثر مواجهه با محتوای خشونتآمیز تغییر میکند. ما در مقاله «چرا کودکان نباید فیلم ترسناک ببینند» به طور مفصل در اینباره صحبت کردیم. مثلا اگر فرزند شما در حال انجام بازی رایانهای لاکپشتهای نینجا یا اسپایدرمن است، این پیام را دریافت میکند که میتوان قهرمان بود و کارهای خوب را از طریق اعمال خشونتآمیز انجام داد. در نتیجه وقتی یک نفر در مدرسه در حال زورگویی به دوستش است، کتک زدن را به عنوان بهترین راهحل در ذهنش ارزیابی میکند.
پژوهشهای روانشناسی موجود در زمینه حوزه دیجیتال نشان میدهند، بچههایی که طولانی مدت، بازیهای رایانه ای خشن انجام میدهند، این فکر در سرشان ایجاد میشود که خشونت یک راهحل قابلقبول و موثر برای حل مشکلات در زندگی است. همچنین ممکن است آنها در اثر قرار گرفتن زیاد در فضای این بازیهای رایانهای خشن، فکر کنند که جهان مکانی تاریک، شوم و ناامن است. در این صورت احتمال بیشتری دارد که به اختلالات اضطرابی در کودکی دچار شوند.
۴- بازیهای رایانهای خشن بستری برای اعمال بزهکارانه کودکان
آیا خشونت موجود در بازیهای رایانهای میتواند باعث خشونت در دنیای واقعی شود و کودکان را به مجرمانی بالقوه تبدیل کند؟در مقاله «مضرات موبایل برای کودکان» به این موضوع پرداختیم که بازیهای موبایلی خشن تاثیر زیادی در کاهش حساسیت کودک نسبت به تماشا یا انجام اعمال پرخاشگرانه دارد. با در نظر گرفتن این موضوع که کودک زمان زیادی را صرف این بازیها میکند، میتوان گفت احتمال تبدیل خشونت مجازی به خشونت واقعی وجود دارد اما لزوما یک رابطه مستقیم نیست!
برای مثال به حادثهای که در آمریکا رخ داد توجه کنید: فرد جوان مسلحی که در یک فروشگاه زنجیرهای در آمریکا، ۲۲ نفر را کشته و ۲۴ نفر را زخمی کرد، به ماموران پلیس گفته بود که در آن لحظه احساس میکرده است که مانند یک سرباز جنگجو در یک بازی رایانهای است. بسیاری از سیاستمداران به سرعت بازیهای رایانهای خشن را مقصر دانستند، با این حال دلیل اولیهای که این جوان برای حمله به مردم و کشتار آنها بیان کرده، مسائل نژادی و نفرت قومی بوده است.
یعنی میتوان گفت انجام بازیهای رایانهای خشن توسط کودکان به طور مستقیم منجر به اعمال مجرمانه نمیشود و برای وقوع جرم، عوامل متعددی باید در کنار هم قرار بگیرند. با این حال، این بازیها، زمینه و بستر را برای هر نوع پرخاشگری فیزیکی یا کلامی و رفتارهای بدون فکر، آماده میکنند.
چطور فرزندم را از بازیهای خشن رایانهای دور کنم؟
در نهایت میتوان گفت با توجه به فراگیری و هیجان بینظیر دنیای بازیهای رایانهای خشن، منع بچهها از این بازیها به طور مستقیم امکانپذیر نیست. اگر فرزند شما هم به بازیهای خشن علاقه دارد و زمان زیادی را برای آنها صرف میکند، از تاثیرات آن روی سلامت روانش به سادگی نگذرید و مقررات مشخصی را تحت عنوان قوانین استفاده از موبایل، رایانه و کنسولهای بازی (مثل x-box) وضع کنید.
فراموش نکنید همیشه امکان جایگزینی بازیهای آنلاین با بازیهای هدفمند یا واقعی وجود دارد. این موضوع هم به بازیهای حقیقی(مانند قایم موشک، بازیهای فکری و انواع ورزشهای هیجانی) و هم به بازیهای دیجیتالی اشاره دارد. بهخصوص که بعضی از بازیهای رایانهای فواید بسیاری هم در رشد مغز دارند و علاوه بر آن موجب تقویت هوش نیز میشوند.
آنچه در اینجا اهمیت پیدا می کند نظارت دقیق والدین و متخصصان روانشناسی بر روی بازیهایی است که در دسترس کودکان قرار میگیرد. شما میتوانید از اپلیکیشنهایی مثل همبازی که دارای مجموعهای از بازیهای کارشناسی شده به لحاظ روانشناسی هستند و فضایی امن را برای حضور کودکان تدارک دیدند، برای فرزندتان بهره ببرید.
آیا فرزند شما نیز به بازیهای رایانهای خشن علاقه دارد؟ خوشحال میشویم تجربیات خود را با ما درمیان بگذارید.ّ
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازیدرمانی، آموزش مهارتهای زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بودهام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزههای بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارتهای زندگی به بچهها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کردهام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغههای والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
دور کردن بچه ها از این بازیا واقعا معضله کاش میشد توی تنظیمات گوشی بچه ها دانلود کردن این بازیا رو ممنوع کنیم کسی راهکاری سراغ داره؟
ممنون از مقاله خوبتون و ممنون برای معرفی اپلیکیشن همبازی .
ممنون از شما. خوشحالیم مقاله براتون مفید بوده و اپلیکیشن همبازی تونسته مشکلتون رو در این زمینه حل کنه.