طبق مطالعات انجام شده، بازی‌درمانی و انجام بازی‌های فکری، باعث افزایش تمرکز و بهبود علائم کودکان مبتلا به اختلال «نقص‌توجه-بیش‌فعالیADHD » می‌شود.
دکتر الن براتن، یکی از مدیران برنامه‌ی یادگیری و ارزیابی هیجانی بیمارستان ماساچوست، در این‌باره گفته است: «هر بازی فکری که حتی کمی چالش‌برانگیز باشد، مغز را به یادگیری چیزهای جدید سوق می‌دهد. بنابراین وقتی یک شرکت ادعا می‌کند که اسباب‌بازی‌اش، باعث افزایش تمرکز و بهبود عملکرد مغز کودک می‌شود، این گفته را باور کنید.»
با این حال والدین ممکن است با این نظر موافق نباشند. زیرا بیشتر آن‌ها تمایل دارند فرزندشان کتاب‌های بیشتری بخواند یا مسائل ریاضی را حل کند. انجام این فعالیت‌ها در مدرسه بسیار مفیدند، اما این مورد برای کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی یا ADHD، به‌تنهایی کافی نیست. زمانی که شما کودک بیش فعال دارید، هدفتان باید این باشد که از طریق روش‌های جذاب‌تر میزان تمرکز او را بالا ببرید تا به این وسیله رفتارهای هیجانی کمتری را از خود بروز دهد.
در این مقاله قصد داریم انواع بازی‌های فکری مناسب کودکان بیش‌فعال را به شما معرفی کنیم. هدف این بازی‌ها تقویت تمرکز و مهارت‌های شناختی خاص در این کودکان است. بازی‌های آنلاینی نیز وجود دارند که برای تقویت تمرکز و کنترل مهارت‌های حرکتی این کودکان طراحی شده‌اند که در این مقاله به معرفی این بازی‌ها نیز پرداخته‌ایم.
۱. بازی سکه‌ها برای افزایش تمرکز کودکان بیش‌فعال
بهتر است این بازی را والدین با فرزندان انجام دهند. این بازی را هم والدین دوست دارند و هم کودکان. والدین این بازی را دوست دارند زیرا باعث بهبود حافظه‌ی کودک شده و توجه و تمرکز او را بهبود می‌بخشد و کودکان بیش‌فعال نیز از ریتم تند و سرگرم‌کننده بودن این بازی لذت می‌برند. بازی شما با فرزند بیش‌فعالتان به او احساس خوشایندی می‌دهد و مزایای بسیاری نیز دارد اگر مایل هستید با این مزایا آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله « اهمیت بازی والدین با کودکان » را مطالعه کنید.
برای شروع بازی شما به چند سکه، یک جعبه‌ی کفش یا درب آن (برای پوشاندن سکه‌ها) و یک ساعت یا تایمر نیاز دارید. ابتدا پنج عدد از سکه‌ها را انتخاب کنید (به طور مثال ۳ عدد دویست تومانی و دو عدد صد تومانی). بهتر است اندازه و رنگ سکه‌ها با یکدیگر متفاوت باشد. سپس آن‌ها را به ترتیب دلخواه خود روی زمین بچینید.
حال از فرزندتان بخواهید که خوب به سکه‌ها نگاه کند و ترتیب آن‌ها را به خاطر بسپارد.
سپس روی سکه‌ها را با استفاده از جعبه‌ی کفش بپوشانید و از فرزندتان بخواهید با استفاده از سکه‌های باقی‌مانده آنچه را که دیده است، دوباره برای شما درست کند. در زمانی که کودک در حال چیدن سکه‌ها است، زمان بگیرید. هر چه سرعت او در چیدن دوباره‌ی سکه‌ها بیشتر باشد، امتیاز او بیشتر خواهد بود.
وقتی کار او تمام شد، جعبه‌ی کفش را از روی سکه‌های قبلی بردارید و با ترتیب سکه‌هایی که فرزندتان چیده است، مقایسه کنید. اگر ترتیب آن‌ها غلط بود، از او بخواهید دوباره سکه‌ها را بچیند. او باید آنقدر این کار را تکرار کند تا به نتیجه‌ی درست برسد.
شما می‌توانید با تغییر چیدمان سکه‌ها به سلیقه‌ی خود، بازی را دشوارتر یا ساده‌تر کنید. همچنین می‌توانید از انواع گوناگون سکه استفاده کنید. ٰبا تکرار این بازی، به مرور متوجه افزایش تمرکز و حافظه‌ی فرزند بیش‌فعالتان خواهید شد.
۲. بازی “Simon Says” یا «سایمون میگه» برای افزایش تمرکز کودکان بیش‌فعال
این بازی سه یا چهار نفره است. یک نفر نقش رهبر را دارد که به آن سایمون (یا هر اسم ایرانی دیگر) می‌گوییم. رهبر باید دستوراتی را به سایر اعضا بدهد و آن‌ها باید این دستورات را اجرا کنند و آخرین عضوی که توانست در بازی بماند، برنده‌ی این بازی است. دستورات زیر را می‌توانید در این بازی به کار ببرید:
- سایمون میگه چشماتون رو ببندید.
- سایمون میگه سرتون رو نوازش کنید.
- سایمون میگه دماغتونو لمس کنید.
به کمک این بازی قدیمی و پرطرفدار، کودک شما می‌تواند علاوه بر افزایش تمرکز و توجه، مهارت‌های حرکتی خود را کنترل کند و به مرور زمان علائم بیش‌فعالی‌اش کاهش پیدا می‌کند.
توجه کنید که نکته مهم در این بازی این است که دستورات باید با آوردن عبارت «سایمون میگه» در اول دستور همراه باشد. در غیر این صورت بازیکنان نباید از آن دستور تبعیت کنند و هر کس چنین دستوری را اجرا کند، از بازی خارج می‌شود. در واقع هدف این است که رهبر، اعضا را به اشتباه بیندازد و آن‌ها را از بازی خارج کند تا در نهایت هوشیارترین بازیکن مشخص شود.
۳. استفاده از انواع منچ برای کودکان بیش‌فعال
به طور معمول بسیاری از کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی، برای انجام یک کار نمی‌توانند منتظر نوبت بمانند و به نوبت دیگران احترام نمی‌گذارند. بازی‌درمانی می‌تواتد کمک شایانی به حل این مشکل در کودک شما کند.
تعدادی اسباب‌بازی وجود دارد که می‌تواند کودک شما را به برقراری ارتباط موثر با دیگران و صبوری بیشتر تشویق کند. این بازی‌ها عبارتند از:
- منچ
- مارپله
- چارمنچو زینگو
با انجام مداوم این بازی‌ها، کودک یاد می‌گیرد که باید به نوبت دیگران احترام بگذارد و صبوری لازم را به دست می‌آورد.
۴. استفاده از پازل‌های تصویری و بازی‌های کارتی برای افزایش تمرکز در کودکان بیش‌فعال
کودکان دارای اختلال بیش‌فعالی، توانایی لازم در برقرار کردن مهارت چشمی با دیگران را ندارند و نمی‌توانند برای مدت زمان طولانی به یک فرد یا شی خیره شوند. به همین دلیل نیاز است تا اسباب‌بازی‌هایی را در اختیار آن‌ها قرار دهید تا به کمک آن‌ها بتوانند تمرکز چشمی خود را افزایش دهند.
شما می‌توانید قدرت تمرکز کودک بیش‌فعال خود را با انجام بازی‌های فکری کارتی بیشتر کنید. نمونه‌ای از این بازی‌ها عبارت است از:
- بازی چائو
- ۳۶۰ گیم
- بازی سیلورگیم‌باز
فواید پازل برای کودکان بسیار زیاد است، برای مثال پازل‌های تصویری می‌توانند توجه و تمرکز کودک شما را بسیار افزایش دهند. انواع پازل‌های دوبعدی و پازل‌های سه‌بعدی مختلفی در بازار وجود دارد. بنابراین اجازه دهید فرزندتان یکی را که دوست دارد انتخاب کند و با هم روی آن کار کنید.
۵. انجام بازی‌های فکری آنلاین برای افزایش تمرکز و دقت در کودکان بیش‌فعال
بازی‌های آنلاین رایگانی در بازار وجود دارند که تمرکز و قدرت حافظه را در کودکان بیش‌فعال بهبود می‌بخشند. به‌عنوان مثال اپلیکیشن همبازی یکی از بهترین مکان‌ها برای دسترسی به این نوع بازی‌ها است. در ادامه به بررسی چند مورد از بازی‌های کیدزی‌بازی می‌پردازیم.
- بازی «مثلث روبیک»، بهترین بازی برای تمرکز حواس
در این بازی، مثلثی وجود دارد که دارای سه رنگ است. کودک باید به گونه‌ای مثلث را بچرخاند که رنگ بخش بالایی مثلث با میله‌های رنگی که به سمتش می‌آیند، یکی باشد. رنگ‌های مشابهی که به یکدیگر برخورد می‌کنند، از بین می‌روند و کودک می‌تواند امتیاز کسب کند.
به کمک این بازی سرعت‌عمل، دقت، تمرکز و هماهنگی چشم و دست کودک به چالش کشیده می‌شود و در حین بازی باید به سرعت تصمیم گرفته و به درستی عمل کند.
- بازی «توپ سرگردون»، یکی دیگر از بازی‌های تمرکزی
در این بازی، کودک باید به صفحه ضربه بزند و مسیر حرکت توپ سفید را تغییر دهد تا به مربع‌هایی که با سرعت زیاد به سمت پایین حرکت می‌کنند، برخوردی نداشته باشد. همچنین باید الماس‌هایی را که در صفحه ظاهر می‌شوند، جمع کند و از این طریق امتیاز بگیرد.
از آن‌جایی که در این بازی کودک باید به سرعت تصمیم‌گیری کند و جهت حرکت توپ را تغییر دهد، این موضوع باعث افزایش قدرت تصمیم‌گیری در او می‌شود.
حرکت توپ بین مهره‌های آتشین نیازمند دقت و تمرکز بالایی است بنابراین کودک بیش‌فعال به کمک این بازی می‌تواند تمرکز خود را تقویت کند.
- بازی فکری «ملودی نورها» با موسیقی دلنشین
در این بازی فکری و سرگرم‌کننده، یک مربع به چهار قسمت نورانی رنگ تقسیم شده است. در صورتی که کودک روی این قسمت‌ها کلیک کند، از هر قسمت یک آهنگ متفاوت تولید می‌شود.
روش کار به این صورت است که کودک باید ترتیب روشن شدن قسمت‌ها را به خاطر بسپارد و آن‌ها را روی صفحه تکرار کند. در صورتی که بتواند ترتیب روشن شدن خانه‌ها را به‌درستی تکرار کند، به امتیازش اضافه می‌شود.
به‌طورکلی انجام بازی‌های همراه با موزیک، به بهبود تمرکز کودک بیش‌فعال کمک زیادی می‌کند. در این بازی نیز مهارت حرکتی، سرعت و تمرکز کودک بیش‌فعال شما تقویت می‌شود و علاوه بر سرگرمی، می‌تواند آهنگ‌های زیبایی را نیز با این خانه‌های نورانی خلق کند.
- بازی تمرکزی «فلش بازی» برای کودکان بیش‌فعال
در این بازی کودک دو فلش بزرگ را مشاهده می‌کند: فلش مشکی و فلش راه‌راه.
وقتی فلش مشکی را ببیند، باید به سرعت تا قبل از اینکه رنگ آن به قرمز تغییر یابد، هم‌جهت با فلش دست خود را روی صفحه بکشد.
اما اگر فلش راه‌راه را مشاهده کرد، باید به سرعت دستش را در خلاف جهت فلش راه‌راه حرکت دهد و روی صفحه بکشد.
به کمک این بازی کودک بیش‌فعال شما به سرعت در مورد حرکاتش در حین بازی تصمیم‌گیری می‌کند و از این طریق مهارت حرکتی و میزان تمرکز خود را در حین بازی بهبود می‌بخشد.
آیا بازی‌های فکری برای کودکان بیش‌فعال مفیدند؟
بازی‌های فکری گفته شده در این مقاله باعث افزایش تمرکز، توجه، یادگیری و تقویت بسیاری از مهارت‌های دیگر در کودک بیش‌فعال شما می‌شود. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا مهارت‌های ذهنی خود را توسعه دهند که این امر در آینده به موفقیت آن‌ها در مدرسه کمک زیادی می‌کند.بیش فعالی موضوعی است که امروزه بعضی از خانواده‌ها با آن درگیرند. ما در مقاله «بیش فعالی چیست» به طور کامل به بررسی این مشکل پرداخته‌ایم اگر کودک شما نیز بیش‌فعال است یا حدس می‌زنید که بیش فعال باشد، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید.
همیشه یافتن بازی‌های خوب برای افراد دارای اختلال بیش‌فعالی یا ADHD آسان نیست. اپلیکیشن کیدزی‌بازی مجموعه‌ای عالی از بازی‌ها و فعالیت‌های فکری مناسب کودکان بیش‌فعال شما را دارد.
اگر شما نیز بازی خاصی را امتحان کردید که به درمان کودک بیش‌فعالتان کمک کرده است، لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
تحقیقات و مطالب منتشر شده تو نشریات معتبری مثل فرچون و دانشگاه کسب و کار نشون داده که افرادی که از سنین پایین بازی های تمرکزی انجام میدن کمتر از سایرین در سنین پیری با اختلالات حافظه و عدم تمرکز مواجه میشن . و شما چه راهکارهای عالی و کاربردی رو برای کار ارائه دادید ممنون از مقاله پرمحتواتون
ممنون از دقت نظر و همراهی شما 🌼
ممنون از مقاله خوبتون. واقعا تقویت تمرکز بچه های بیش فعال سخته و این بازی ها میتونه براشون جذاب باشه.
بله کاملا درسته. ممنون از توجه و نظر شما.