خریدن کتاب قصه برای کودکان یا انتخاب یک داستان از اپلیکیشن‌های قصه‌گویی کودکان، همیشه هم کار آسانی نیست. بسیاری از قصه‌های موجود در بازار کتاب کودک، فاقد ویژگی‌های اصلی یک داستان خوب برای کودکان هستند. گاهی نیز بعضی از کودکان تحت‌تاثیر این قصه‌های نامناسب برای همیشه علاقه خود را به کتاب و داستان از دست می‌دهند. از این رو مهم است که به عنوان یک والد در انتخاب داستان خوب برای کودکان وقت بگذاریم و با ویژگی های قصه خوب برای کودکان آشنا باشیم. در این مقاله سعی کردیم ویژگی‌های مهم یک داستان خوب کودکانه را برای شما به صورت کامل بیان کنیم.با ما همراه باشید.
۱-قصه‌های کودکانه باید کوتاه باشند
یک داستان خوب کودک باید حدودا شامل ۴۰۰ تا ۵۰۰کلمه باشد. کوتاه بودن قصه کودکان از این جهت ضروری است که اندازه مغز کودکان کمتر از بزرگسالان است و در نتیجه مانند مغز بزرگسالان قادر به پردازش اطلاعات طولانی و پیچیده نیست. هرچه داستان در پاراگراف‌های کوچک‌تر ارائه شده باشد، درکش برای کودک آسان‌تر است.
البته داستانهای خیلی کوتاه نیز به دلیل حذف جزئیات لازم مانند نکات اخلاقی و توضیحات مهم، نمی‌توانند برای کودکان مناسب باشند. در کل، طول یک داستان خوب برای کودک باید به نحوی باشد که او را دچار خستگی و ملال نکرده و با دادن اطلاعات بیش از اندازه او را سردرگم نکند.
۲-تمایز واضح خوب از بد از ویژگی‌های مهم داستان خوب برای کودکان است
درست است که مرز بین «خوب» و «بد» در زندگی واقعی به اندازه ادبیات کودکان روشن یا مشخص نیست، اما برای اینکه کودکان شروع به یادگیری این مفاهیم و تقسیم‌بندی‌های پیچیده کنند، باید از جای ساده‌تری شروع کنند. داشتن یک الگو از «بچه خوب» و «بچه بد» راه خوبی برای تشویق بچه‌ها به فکر کردن درباره اخلاقیات و ویژگی‌های مثبت است و آنها را تشویق می‌کند تا ویژگی های خوب را در خود تقویت کنند.
نمونه معروف این ویژگی را در کتاب‌های هری پاتر به وضوح می‌توانیم ببینیم. در جلدهای اول داستان هری پاتر که برای کودکان کم‌سن و سال‌تر نوشته شده، تقابل خوبی و بدی کاملا آشکار است، اما به تدریج و در سری بعدی کتاب‌های هری پاتر( با بزرگ‌تر شدن خوانندگان) این تمایز کم‌رنگ‌تر می‌شود.
۳-در یک داستان خوب کودکانه نکات مثبت بر نکات منفی غلبه دارد
در داستانهای کودکان باید همیشه نکات مثبت حفظ شود و قصه نیز با لحنی مثبت نوشته شود. این داستان‌ها نباید حاوی اتفاقات تلخ مانند تصادف، مرگ یا … باشند، زیرا بیان این مطالب اثرات منفی بر کودکان خواهند داشت. اگر قصه حاوی نکات اخلاقی است هر عمل مثبت می‌تواند شامل پاداش شود، اما بهتر است به مجازات حرکت اشتباه پرداخته نشود، زیرا ممکن است داستان برای کودک ترسناک به‌نظر برسد.
۴-یک داستان خوب برای کودکان، شخصیت‌ها و قهرمان‌های پویا دارد
اگر کودک شخصیتی را دوست داشته باشد با آن همذات پنداری می‌کند و به همین دلیل است که قصه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کودک بگذارد. بنابراین قهرمانان داستانهای کودکانه باید پویا باشند و شخصیت، سرگرمی‌ها، ترس‌ها و نقاط قوت منحصر به فردی داشته باشند. آنها همچنین باید اهدافی داشته باشند، خواه اهدافی بزرگ مانند بالا رفتن از کوه یا اهداف کوچک‌تر مانند یادگیری بستن بند کفش.
شخصیت‌های داستانهای کودکانه همچنین باید با سایر شخصیت‌های قابل تشخیص برای کودکان مانند دوستان، خانواده، معلمان، همکلاسی‌ها و دیگران رابطه داشته باشند. درواقع ارتباطات باید نقش پررنگی در قصه‌های کودکانه داشته باشد. اگر بچه‌ها بتوانند خود را در یک شخصیت بشناسند و ببینند که او چگونه با دیگران تعامل می‌کند، ممکن است چیزی در مورد نحوه رفتارشان در روابط با دیگران بیاموزند. در واقع قصه‌گویی در آموزش مسائل اجتماعی به کودکان بسیار کمک می‌کند. ما در مقاله‌ای جداگانه به این موضوع پرداخته‌ایم اگر مایل هستید در این باره اطلاعات بیشتری کسب کنید می‌توانید به مقاله «چگونه کودکی اجتماعی تربیت کنیم» مراجعه کنید.
۵-یک قصه خوب باید بیانی جذاب و کودکانه داشته باشد
برای اینکه یک داستان مناسب سن کودکان باشد، باید زبان و بیانی کودکانه داشته باشد. اگر کودکان متوجه آنچه قصه می‌گوید، نشوند به‌زودی علاقه خود را از دست خواهند داد.کلمات و جملات یک داستان کودکانه باید ساده و خلاصه باشد. استفاده از جملات طولانی می‌تواند کودک را دچار سردرگمی کند و از جذابیت قصه بکاهد.
قصه‌هایی که حاوی کلمات و جملات تخصصی هستند یا مفاهیم را با یبانی پیچیده توضیح می‌دهند به هیچ‌وجه مناسب کودکان نیستند. برای علاقه‌مند نگه داشتن بچه‌ها، زبان مورد استفاده در کتاب باید برای آنها جالب باشد. در غیر این صورت، آنها تمرکز خود را از دست می‌دهند و می‌خواهند کار دیگری انجام دهند. کلمات باید به طور طبیعی از صفحه‌ای به صفحه دیگر جریان داشته باشند. یکی از راه‌های محبوب برای جذاب کردن متن قصه برای کودکان، استفاده از شعر است. کودکان با بیان شعرگونه کلمات و آهنگ آن بسیار خوب ارتباط برقرار می‌کنند.
۶-قصه خوب قصه‌ای است که حاوی یک درس برای کودک باشد
کودکان هر روز در حال یادگیری و رشد هستند، بنابراین کتاب‌های کودکان باید پیامی ارزشمند ارائه دهند و در مورد همه چیزهای مهم و مثبتی که در زندگی وجود دارد، به آنها بیاموزند، مانند:
- زندگی
- دوستی
- خانواده
- عشق
- همدلی
- پذیرش – پذیرفته شدن
- شجاعت
- کار گروهی
- مهربانی
همچنین ، کتاب می‌تواند وسیله‌ای برای آموزش مفاهیم ساده‌ای مانند اعداد، حروف و رنگ‌ها باشد. با این حال، راه‌هایی وجود دارد که می‌توان یک درس را بدون اینکه بیش از حد واضح و صریح در مورد آن صحبت کرد، آموزش داد. بچه‌ها باهوش هستند و می‌توانند آنچه را که قرار است یاد بگیرند، بدون اینکه خیلی واضح باشد، بفهمند. بنابراین هیچ دلیلی وجود ندارد که این درس را به صورت یک جمله واضح در پایان داستان بیاوریم. روند داستان و نتیجه آن، خود، درس لازم را به کودک می‌دهد. در واقع داستان یکی از بهترین شیوه‌های آموزش مسائل پیچیده به کودکان است برای مثال برای آموزش همدلی به کودکان می‌توان از قصه‌های کودکانه استفاده کرد.
درخت بخشنده اثر شل سیلوراستاین یکی از نمونه‌های کلاسیک کتاب کودکان است که به صورت غیرمستقیم به آنها درس می‌دهد. نوع دوستی کنترل نشده درخت به بچه‌ها سخاوت را می‌آموزد و اصرار پسر برای به دست آوردن هر چیزی که می‌خواهد و تمرکز نکردن بر آنچه نیاز دارد می‌تواند حتی درس‌هایی را به بزرگسالان بیاموزد. این داستان را می‌توانید در اپلیکیشن پرنده با همین نام به‌راحتی پیدا کنید.
۷-قصه‌های خوب کودکانه حاوی تصاویر با کیفیت و رنگارنگ است
اگر داستانهای کودکان فقط حاوی یک سری کلمات باشد، ممکن است کودکان را خسته کند و آنقدر حواسشان پرت شود که بخواهند به طور کلی از خواندن کتاب دست بکشند. یکی از راه‌هایی که باعث می‌شود توجه کودک به داستان جلب شود اضافه کردن تصاویری است که داستان را بهبود می‌بخشد.
بهترین تصاویر برای کودکان تصاویر پر جنب‌و‌جوش و رنگارنگ هستند که کودک را هیجان‌زده می‌کند تا ورق بزند و ببیند که چه چیزی در ادامه اتفاق خواهد افتاد. تصاویرقصه‌ها همچنین بچه‌ها را تشویق می کند که به خوانندگان بصری تبدیل شوند و در نهایت، آنها می‌توانند تصاویر را با تخیل خود مجسم کنند.
۸-یک قصه خوب کودکانه،آغاز، میانه و پایان واضحی دارد
بچه‌ها تنها ساختارهای واضح را تشخیص می‌دهند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند ، بنابراین بهترین کتاب‌های کودکان شروع، میانه و پایان مشخصی دارند. به این ترتیب، بچه‌ها در داستان سردرگم نمی‌شوند، زیرا پیچیدگی قصه می‌تواند باعث ناامیدی آنها شده یا آنها را وادار کند که قصه را رها کنند.
۹-یک داستان خوب برای هر کودکی قابل فهم است
بهترین قصه‌ها را همه کودکان ،صرف نظر از جنسیت، قد، رنگ مو، رنگ پوست، علایق، نقاط قوت، ضعف یا هر چیز دیگری که آنها را از سایر کودکان متمایز می کند، می‌توانند بفهمند و دوست داشته باشند . قصه‌های خوب می‌توانند این کار را با جهانی کردن درس‌هایشان و یا دوست‌داشتن و قابل اتکا کردن شخصیت‌هایشان برای همه کودکان جهان انجام دهند.
فواید قصه گویی برای کودکان در شب
داستانهای قبل از خواب مدت‌هاست که برای تقویت پیوند والدین و فرزند و آماده کردن کودکان برای خواب شناخته شده‌اند. اما اخیراً محققان مزایای دیگری را به این روال شبانه اضافه کرده اند. آنها می گویند در حالی که شما و فرزندتان به سرزمین حیوانات سخنگو یا به دنیای خیال انگیز پریان می‌روید، در واقع رشد مغز فرزندتان را تقویت می‌کنید.
دکتر رید لیون، رئیس موسسه رشد و توسعه کودک می‌گوید: « تحقیقات عصبی نشان می‌دهد که وقتی والدین و مراقبان به صورت کلامی با کودکان تعامل می‌کنند – که شامل خواندن قصه برای آنها نیز می‌شود – بچه‌ها خیلی بیشتر از آنچه ما فکر می‌کردیم، یاد می‌گیرند.»
همچنین تحقیقات به وضوح تفاوت سرعت پردازش اطلاعات توسط کودکانی که برایشان کتاب خوانده شده و سایر کودکان را نشان می‌دهد. خوشبختانه می‌توان این عادت را در هر کودک ایجاد کرده و با خواندن داستان و ایجاد یک روال شبانه به رشد مغز کودک کمک کرد.
قصه گویی برای کودکان علاوه بر رشد مغز او به ایجاد ارامش و کاهش استرس کودکان نیز کمک می‌کند . علاوه بر اینها وقت گذرندان کودک با والد به خصوص در ساعات پایانی شب می‌تواند لحظات دلنشینی برای کودک و والد ایجاد کرده و به ایجاد یک رابطه سالم بین فرزند و والد بیانجامد.
ما در این مقاله به ویژگی‌های قصه خوب برای کودکان به صورت مفصل پرداختیم و همچنین به فواید قصه‌خوانی برای کودکان اشاره کردیم.شما می‌توانید برای آشنایی کامل با این فواید به مقاله «فواید قصه گویی برای کودکان» مراجعه کنید و اطلاعات خود را در این زمینه تکمیل کنید.
آیا شما هم برای کودکان خود قصه می‌خوانید؟ از نظر شما داستان خوب برای کودک چه ویژگی‌هایی دارد؟خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
