مریز! مریض! مریظ! مریذ!
بیایید قبول کنیم که املای صحیح کلمات در زبان فارسی مانند هر زبانی سختی‌های خودش را دارد. وجود چند حرف که در تلفظ شبیه به هم هستند و شکل نوشتاری آن‌ها با هم فرق می‌کند املای فارسی را به یک چالش همیشگی در فرایند آموزش کودکان تبدیل کرده است. از طرفی درست‌نویسی یکی از مهارت‌هایی است که کودکان باید آن را به‌خوبی فرا بگیرند؛ چون در آینده با این مهارت قضاوت خواهند شد.
یکی از دغدغه‌های اصلی والدین که در اوایل شروع فرایند زبان‌آموزی کودکان باعث ایجاد نگرانی در آن‌ها می‌شود همین درست‌نویسی و املای کودکان است. املای خوب نیازمند تمرین است و تمرین زیاد کودکان را خسته و ناامید می‌کند. ممکن است اصرار زیاد به تمرین املا و یادگیری شکل نوشتاری درست کلمات به‌مرور باعث سرخوردگی کودکان و باعث و دلزدگی آن‌ها از درس می‌شود.
پس چاره چیست؟ کودکان زمان زیادی از روز را به بازی‌کردن اختصاص می‌دهند و این زمان فرصت مناسبی است تا والدین در قالب بازی، املای کودکان را تقویت کنند. در این مقاله قصد داریم شما را با چند بازی برای تقویت املای کودکان آشنا کنیم.
۱.بازی «حروف را پیدا کن» یک بازی ساده برای تقویت املای کودکان
برای انجام این بازی املایی یک مجله یا روزنامه که در آن تیترهای بزرگ وجود دارد را در اختیار کودکان قرار دهید و از آن‌ها بخواهید در هر مرحله حرف یا حروفی که شما از آن‌ها می‌خواهید را از روزنامه جدا کنند و به صورت مجزا کنار هم قرار دهند. برای هر حرف هم می‌توانند حالت‌های مختلف را در نظر بگیرند. مثلا حرف «ن» بسته به این که در اول، وسط یا آخر یک کلمه قرار گیرد شکل متفاوتی دارد. کودکان می‌توانند هر سه شکل نوشتن این حرف را انتخاب کنند و در ادامه انواع نوشتن هر حرف را از هم جدا کنند. برای ایجاد هیجان بیشتر در این بازی تقویت املا از دو روزنامه مشابه استفاده کنید تا کودکان با هم در پیداکردن حروف رقابت کنند. این بازی برای آشنایی کامل بچه‌ها با شکل نوشتاری هر حرف بسیار مفید و موثر است. اگر کودکان شما در خواندن مشکل دارند قبل از انجام این بازی مقاله «بازی برای تقویت مهارت خواندن در کودکان» را مطالعه کنید.
۲.«کلمه‌بازی» یک بازی جالب برای تقویت درس املا
برای انجام این بازی املایی به حروف الفبا که به‌صورت مجزا در برگه‌های کوچک نوشته شده‌اند، احتیاج دارید. اگر حروف الفبا را روی یک کاغذ پرینت کنید خیلی بهتر است. از این حروف حداقل پنج سری آماده کنید. این بازی تقویت املای کودکان، به این صورت است که سه یا چهار حرف در اختیار هر کودک قرار دهید و از آن‌ها بخواهید هر تعداد کلمه که می‌توانند با این حروف بسازند. مثلا با حروف «ا»، «م»، «ن» و «ی» کودکان می‌توانند کلماتی مانند امین، نیما، مینا، امن، نما، نام و… را بسازند. این بازی جذابیت خیلی زیادی برای کودکان دارد و حتی خود شما را برای ساعاتی سرگرم می‌کند. می‌توانید برای هر کلمه درست به تعداد حروف آن، به کودک نمره مثبت بدهید.
۳.بهبود املای کودکان با بازی پر جنب‌وجوش «توپ و املا»
بازی بهتر است جنب‌وجوش و هیجان داشته باشد تا کودکان از انجام آن خسته نشوند. بازی املا و توپ یک بازی هیجان‌انگیز و گروهی برای کودکان است. برای انجام این بازی و تقویت املای کودکان به وسیله آن، چند کودک را به‌صورت دایره دور هم قرار دهید و یک توپ به آن‌ها بدهید. کودک اول باید یک کلمه بگوید و توپ را برای کودک دیگر پرت کند. مثلا باید بگوید سیب. کودک دوم باید اول حروف آن کلمه را به صورت مجزا بگوید: «سین، ی، ب» و سپس یک کلمه جدید بگوید و توپ را برای نفر بعدی پرتاب کند. این بازی به تمرکز زیادی از سمت بچه‌ها نیاز دارد و ممکن است نیاز باشد تا شما در آن مشارکت داشته باشید و کلماتی که بچه‌ها باید به حروفشان اشاره کنند را خودتان به آن‌ها بگویید.
۴.تقویت املای کودکان با بازی حرکتی «جمله بازی»
این بازی املایی با تحرک زیاد کودکان همراه است و می‌تواند در محیط خانه یا بیرون از خانه و به‌صورت گروهی انجام شود. برای انجام این بازی باید چند جمله ناقص را روی مقوای بزرگ بنویسید و روی دیوار بچسبانید. در جملات روی دیوار جای یک کلمه را خالی بگذارید. به عنوان مثال روی دیوار بنویسید: «علی در … مشغول بازی است» سپس روی چند کاغذ کلمه اتاق را با املای مختلف در اختیار کودک قرار دهید (اتاق، اطاق، اتاغ، اطاغ) و از کودکان بخواهید کلمه درست را بردارند و زودتر از بقیه در جای درست قرار دهند.
اگر کودکان کلمه نادرست را انتخاب کردند تا وقتی آن را در جمله قرار نداده‌اند به آن‌ها چیزی نگویید و اجازه بدهید مسیر را طی کنند و سپس به آن‌ها بگویید که کلمه‌ای که انتخاب کرده‌اند درست است یا غلط. کودکان در مسیر کلمات تا دیوار می‌توانند به درست یا اشتباه بودن انتخاب خود فکر کنند و شکل صحیح کلمات دشوار را به خاطر بسپارند. این بازی علاوه بر تقویت املای کودکان به تقویت هوش جنبشی-حرکتی در کودکان نیز کمک کند. برای آشنایی با هوش جنبشی-حرکتی و انواع دیگر هوش در کودکان می‌توانید مقاله «انواع هوش در کودکان» را مطالعه کنید.
۵.بازی «کلمه را پیدا کن» یک بازی برای تقویت املای کودک
مقداری شن سفید را به خوبی بشویید و روی قسمت مسطح هر کدام یک کلمه بنویسید. این شن‌ها را می‌توانید در یک ظرف یا توی اکواریوم قرار دهید. سپس به کودکان یک کلمه بگویید و از آن‌ها بخواهید زودتر از بقیه، کلمه موردنظر را از بین شن‌ها پیدا کنند. برای تقویت املای کودکان در این بازی، روی شن‌ها شکل اشتباه کلمات را هم بنویسید تا کودکان با چالش بیشتری روبه‌رو شوند.
۶.بهبود املای کودکان از طریق قصه و تقویت حافظه تصویری
یکی از روش‌های تقویت املا تقویت حافظه تصویری کودکان از طریق خواندن است و خواندن قصه می‌تواند در این زمینه موثر باشد. اپلیکیشن پرنده یک اپلیکیشن قصه‌گو است که امکانات جالبی را در خود دارد. کودکان می‌توانند همزمان که قصه‌ها را می‌شنوند، متن قصه را نیز ببینند و به این ترتیب با املای درست کلمات آشنا شوند. اپلیکیشن پرنده تعداد زیادی قصه را برای کودکان انتخاب کرده است و برای این داستان‌ها تصویرسازی های زیبا انجام داده و متن هر قصه را نیز همزمان با صدای قصه‌گو در اختیار کودکان قرار داده است. شما می‌توانید فعالیت قصه‌گویی را هیجان‌انگیزتر کنید و آن را به‌صورت بازی درآورید برای مثال از کودک بخواهید داستان را خودش تمام کند یا با شخصیت‌های قصه یک داستان جدید بگوید یا بنویسد.
۷.بازی «کامپیوتر غول‌آسا» یک بازی جذاب و مناسب
بچه‌های امروزی از همان سال‌های اولیه آموزش زبان به‌واسطه دسترسی آسان به کامپیوتر، لپ‌تاپ و تبلت، در کنار نوشتن تایپ‌کردن را هم شروع می‌کنند. در این بازی بچه‌ها هم املای خودشان را تقویت می‌کنند و هم با جای حروف در صفحه کلید آشنا می‌شوند. روی یک پارچه یا مقوای بزرگ یک صفحه کلید بکشید و حروف فارسی را در جاهای اصلی خودشان در صفحه کلید قرار دهید. هرچقدر صفحه کلیدی که رسم می‌کنید بزرگ‌تر باشد هیجان بازی نیز بیشتر می‌شود. حالا به کودکان یک کلمه بگوید و از آن‌ها بخواهید به ترتیب حروف کلمات روی صفحه کلید حرکت کنند و کلمه مورد نظر را به‌صورت فرضی تایپ کنند. برای لذت بیشتر خودتان روبه‌رو صفحه کلید بایستید و هر حرفی که کودک شما انتخاب کرد را به دیوار بچسبانید.
تقویت املای کودکان یعنی تقویت اعتمادبهنفس آن‌ها در آینده
ما در هر مرحله از زندگی و هر سنی که باشیم برای ایجاد ارتباط با دیگران در کنار راه‌های دیگر از نوشتن نیز استفاده می‌کنیم. گفت‌وگو در یک گروه دوستانه در فضای مجازی، ارسال نامه به یک اداره و… همگی از راه‌های برقراری ارتباط نوشتاری با دیگران است.حالا تصور کنید اگر در این میان املای ما ضعیف باشد چقدر می‌تواند بر میزان اعتمادبه‌نفسمان تاثیر بگذارد. تصور این که کسی از پیام ارسالی ما در یک گروه کاری ایراد املایی بگیرد واقعا تلخ و ناامیدکننده است. پس تقویت املا یکی از مهارت‌هایی است که با پرداختن به آن می‌توانیم به تقویت اعتمادبهنفس کودکان را در آینده کمک کنیم.
بازی‌هایی که امروز به شما معرفی کردیم می‌توانند تاثیر زیادی در تقویت املای کودکان داشته باشند ولی والدین باید به این نکته توجه کنند که در کنار این بازی‌ها تمرین و تشویق کودکان نیز می‌تواند به بهبود عملکرد آن‌ها کمک کند. به عنوان یک والد یا یک معلم اگر پیشرفتی در وضعیت املای کودکان مشاهده کردید، سعی کنید حتما آن را تشویق کنید. راه‌های مختلفی برای تشویق کودکان وجود دارد که هریک می‌تواند در تقویت املای کودکان موثر باشد.
در این مطلب با هم بازی‌هایی برای تقویت املای کودکان را مرور کردیم و امیدواریم به شما در این زمینه کمک کند. شما چه تجربه‌‌ای در زمینه روش‌های تقویت املای کودکان سراغ دارید؟ آن‌ها را با ما به اشتراک بگذارید.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
