کودکان از بدو تولد مهارت‌های جدید را با سرعت سرگیجه‌آوری یاد می‌گیرند. در کنار یادگیری این مهارت‌ها لازم است که اعتماد به نفس استفاده از آنها را نیز به دست آورند. همانطور که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند، این اعتماد به نفس می‌تواند به اندازه خود مهارت‌ها مهم باشد. برای پیشرفت، بچه‌ها باید به توانایی‌های خود اعتماد کنند و در عین‌حال بدانند که شکست، اجتناب‌ناپذیر است. این تجربه شکست و تلاش دوباره باعث می‌شود که آنها اعتماد به نفس بالاتری پیدا کنند.
اعتماد به نفس در واقع یکی از مهم‌ترین پایه‌های زندگی است که بهتر است در دوران کودکی شکل بگیرد. اعتماد به نفس نقش بسیار مهمی در سلامت روانی و اجتماعی، ذهنی، رفتاری و هیجانی کودک دارد و تاثیر چشمگیری بر عکس‌العمل او نسبت به شکست‌ها، فشار همسالان و چالش‌های دیگری می‌گذارد که در طول زندگی بر سر راهش قرار می‌گیرد.
با این حساب طبیعی است که ما تلاش کنیم تا اعتماد به نفس را در فرزندان خود بالا ببریم. اما چگونه می‌توان در کودکان حس اعتماد به نفس را ایجاد کرد و افزایش داد و همچنین به آنها کمک کرد تا به این باور برسند که می‌توانند از عهده آنچه بر سر راهشان قرار می‌گیرد برآیند. حالا که به اهمیت این موضوع پی بردید در ادامه با ما همراه باشید تا ده راهکار فوق‌العاده و علمی برای بالابردن اعتماد به نفس در کودکان را با هم مرور کنیم.
۱-برای بالابردن اعتماد به نفس، کودکان را تشویق کنید چیزهای جدید را امتحان کنند
منطقه امن جایی است که انسان در آن احساس راحتی و امنیت می‌کند، اما متاسفانه باید بگوییم هیچ‌چیز در آنجا رشد نمی‌کند. به جای اینکه کودکان تمام انرژی خود را روی چیزهایی متمرکز کنند که ثابت شده است در آن عالی هستند، بهتر است که برای آنها تنوع ایجاد کنید. دستیابی به مهارت‌های جدید باعث می‌شود بچه‌ها احساس توانایی و اعتماد به نفس داشته باشند و آمادگی داشته باشند با هر چیزی که پیش می‌آید مقابله کنند.
البته طبیعی است که در ابتدا کودکان در موقعیت‌های جدید کمی احساس ناراحتی یا نگرانی داشته باشند. مثلاً در موقعیت‌هایی مانند بالا بردن دستشان در کلاس و صحبت کردن یا نواختن یک ساز در حضور تماشاگران و یا خواندن یک شعر در جمع خانواده و… آنها را تشویق کنید که یک‌بار این کار را امتحان کنند چون وقتی آن را انجام دادند خودشان متوجه می شوند که «می‌توانند».
۲-در زمینه اعتماد به نفس الگوی خوبی برای کودک باشید
حتی اگر خودتان اعتماد به نفس بالایی ندارید، اما تماشای شما در حالی‌که کارهای جدید را با خوش‌بینی و آمادگی بالا انجام می‌دهید، می‌تواند الگوی خیلی خوبی برای کودکان باشد. البته این کار به معنای آن نیست که شما همیشه وانمود کنید که انسان کاملی هستید. اضطراب‌ها و نگرانی‌های خود را به رسمیت بشناسید اما در مواجهه با کودکان روی آنها تمرکز نکنید و تلاش کنید تمرکز خود را بر روی کاری که انجام می‌دهید قرار دهید.
جالب اینکه با این فعالیت اعتماد به نفس در خود شما هم افزایش پیدا می‌کند. در حقیقت تکرار و تمرین هر فعالیتی باعث کسب مهارت و ایجاد آمادگی ذهنی در افراد می‌شود.
۳-برای تقویت اعتماد به نفس کودکان، از آنها نظر بخواهید
از کودکان در مورد موقعیت‌های مناسب سنشان توصیه یا نظر بخواهید. این کار باعث می‌شود تا کودک بداند که برای او و ایده‌هایش ارزش قائل هستید و همین امر اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهد. نشان دادن این موضوع که حتی بزرگسالان نیز گاهی اوقات به کمک نیاز دارند باعث می‌شود که کودکان در زمان درخواست کمک، اضطراب کمتری را تجربه کنند و با اعتماد به نفس بالاتری درخواستشان را عنوان کنند.
راهنمایی خواستن یا پرسیدن نظر کودکان می‌تواند حتی در مورد تصمیم‌گیری‌های کوچکی مانند اینکه چه برنامه‌ای را در تلویزیون به صورت خانوادگی تماشا کنید یا شام چه چیزی بخورید یا کدام لباس را بپوشید و… باشد.
۴- با تعیین اهداف هفتگی اعتماد به نفس فرزندتان را رشد دهید
سعی کنید هر هفته اهداف کوچک و قابل دستیابی برای فرزندتان تعیین کنید. این اهداف هفتگی می‌تواند از اهداف ساده‌ای مانند مطالعه یک کتاب، تمیز کردن اتاق خواب، انجام چند بار دراز و نشست و… تا اهداف بلند مدت مانند یادگیری یک زبان خارجی، متغیر باشد. این برنامه‌ریزی و دستیابی به موفقیت‌های کوچک در تقویت اعتماد به نفس کودک موثر بوده و بر شخصیت او اثر می‌گذارد. به همین دلیل است که نقش والدین به عنوان یکی از عوامل موثر بر شکل گیری شخصیت کودک را نمی توان انکار کرد.
فراموش نکنید . اهداف هرچه که هستند، باید قابل دستیابی باشند. فرزند شما زمانی که به آنها دست یابد، احساس موفقیت واقعی پیدا می‌کند و می‌تواند آنها را از لیست حذف کند. این فعالیت به صورت مستمر به بالا رفتن اعتماد به نفس در کودکان و تمایل آنها برای انجام فعالیت‌های جدید کمک شایان توجهی می‌کند.
۵-با تحسین تلاش‌های کودک اعتماد به نفسش را بالا ببرید
تشویق به خاطر کسب یک دستاورد، در تقویت اعتماد به نفس کودکان معجزه می‌کند. کودکی که در جشن مدرسه یک شعر را از روی سن برای بقیه خوانده است قطعاً لیاقت تشویق و تمجید را دارد، اما یکی از وظایف مهم شما به عنوان پدر یا مادر این است که به کودکان نشان دهید که فارغ از نتیجه به تلاش‌های آنها افتخار می‌کنید. ایجاد مهارت‌های جدید به کار سخت نیاز دارد و نتایج همیشه فوری نیستند. بگذارید بچه‌ها بدانند که برای کاری که انجام می‌دهند ارزش قائل هستید.
مثلاً کودکی که در حال یادگیری نواختن یک ساز جدید است در ابتدای کار با وجود تلاش زیاد با چالش‌ها و مشکلاتی در یادگیری دست و پنجه نرم می‌کند. اینجاست که شما در نقش والدین کودک وظیفه دارید تا با تشویق و تمجید از تلاش‌های کودک او را در ادامه دادن مسیر یادگیری همراهی کنید و با این کار در بالا رفتن اعتماد به نفس او نقش بزرگی را ایفا کنید.
۶-به کودکان بیاموزید هیچ انسانی کامل نیست
زمانی را به دور از هرگونه مزاحمت برای صحبت با فرزندتان اختصاص دهید. حداقل یک بار در هفته با هم یک وعده غذایی بخورید و آنها را تشویق کنید تا در مورد احساسات مثبت و منفی خود صحبت کنند. در واقع پذیرش خود، کلید احساس اعتماد به نفس در کودکان است.
به عنوان بزرگسالان می‌دانیم که کمال غیرواقعی است، و برای بچه‌ها مهم است که این پیام را در اسرع وقت دریافت کنند. به بچه‌ها کمک کنید ببینند چه در تلویزیون باشد، چه در یک مجله یا در رسانه‌های اجتماعی، این ایده که دیگران همیشه شاد، موفق و کاملاً خوشحال هستند، خیالی و دروغ است. در عوض به آنها یادآوری کنید که وجود نقص به معنای کمبود نیست و انسان‌ها می‌توانند با وجود کمبودها و نقص‌هایی که دارند موفق باشند.
۷-کودکان را تشویق کنید تا به دیگران کمک کنند
باور کردنی نیست که کمک کردن به دیگران چقدر می‌تواند در افزایش اعتماد به نفس تاثیر‌گذار باشد. فرزندتان را تشویق کنید تا کاری را برای دیگران انجام دهد بدون اینکه انتظاری برای جبران داشته باشد. این کار حتی می‌تواند یکی از فعالیت‌های همیشگی و دوره‌ای کودکان باشد. کمک کردن به دیگران می‌تواند یک فعالیت به‌سادگیِ تماس تلفنی با پدربزرگ و مادربزرگ برای پرسیدن حال آنها، کمک به یک دوست در مورد مشکلی در مدرسه، درست کردن کیک برای همسایه و… باشد. انجام کارهای ایثارگرانه برای ایجاد احساس خوب در دیگران، در بالابردن اعتماد به نفس کودکان بسیار موثراست. درواقع این راهکار نه تنها باعث تقویت اعتماد به نفس کودک می‌شود بلکه مهارت‌های اجتماعی او را نیز افزایش می‌دهد . اگر مایل هستید در این مورد بیشتر بدانید پیشنهاد می‌کنیم مطلب «چگونه کودکی اجتماعی تربیت کنیم» را مطالعه کنید.
۸-رسیدن به اعتماد به نفس بالا با بدون تجربه شکست ممکن نیست
طبیعی است که بخواهید از کودک خود در برابر شکست محافظت کنید، اما آزمون و خطا روشی است که کودکان به وسیله آن یاد می‌گیرند که نرسیدن به یک هدف در کوتاه مدت طبیعی است. در این مواقع می‌توانید کودکان را به تلاش بیشتر تشویق کنید و به آنها در راه رسیدن به پیروزی کمک کنید. ترس از شکست بیشتر کودکان را از تلاش و دستیابی به حداکثر توان خود باز می‌دارد، که این امر به طور طبیعی می‌تواند اعتماد به نفس را کاهش دهد.
با آموزش اینکه اشتباهات بخش کاملاً قابل قبولی از زندگی هستند و اینکه افراد به‌ندرت بدون چالش و شکست به موفقیت می‌رسند، به کودکان کمک کنید تا بر ترس از شکست غلبه کنند و اعتماد به نفس بالاتری داشته باشند.
۹-برای بالا بردن اعتماد به نفس، به کودکان مسئولیت‌های ویژه بدهید
سعی کنید به فرزندتان «مسئولیت‌های ویژه» بدهید و به او کمک کنید احساس مفید بودن، مسئولیت پذیری و شایستگی کند. استفاده از کلمه «ویژه» همچنین می‌تواند اعتماد به نفس بیشتری به آنها بدهد.
این مسئولیت‌های خاص می‌تواند مواردی مانند کمک آشپز شما بودن در روز تعطیل، مراقبت از برادر یا خواهر کوچک، رفتن به مدرسه بدون همراه ( البته با فرض اینکه انجام این کار بی‌خطر است)، مرتب کردن رختخواب، یا جمع کردن اسباب بازی‌ها باشد.
وقتی کودکان این کارهای ویژه را انجام می‌دهند، احساس می‌کنند که مشارکت ارزشمندی دارند و این احساس در بالا بردن اعتماد به نفس آنها بسیار موثر است. همچنین داشتن مسئولیت و استقلال بیشتر می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس آنها در انجام وظایف محول شده کمک کند.
۱۰-ذهنیت مثبت را در کودکان تشویق کنید
سعی کنید فرزندتان را تشویق کنید که در چیزهایی که می‌گوید و حتی در طرز فکرش مثبت باشد. (البته خودتان هم باید سعی کنید این کار را انجام دهید!)
اگر کودک می‌گود «من نمی‌توانم کاری را انجام دهم» راه‌های جایگزینی را به او نشان دهید که به وسیله آن می‌تواند آن کار را انجام دهد. حتی می‌توانید به او کمک کنید تا ثابت کند که می‌تواند همان کار نشدنی را نیز می‌تواند انجام دهد!
یادآوری چیزهایی که در گذشته به دست آورده‌اند (مخصوصاً کارهایی که فکرش را هم نمی‌کردند که بتوانند انجام دهند) به تقویت اعتماد به نفس کودکان کمک می‌کند و نگرش «می‌توانم» را تشویق می‌کند.
بازی کلید تقویت اعتماد به نفس در کودکان است
اعتماد به نفس بالا در کودکان و رشد آنها بسیار حائز اهمیت است، چرا که باعث می‌شود کودکان کارهای جدید را امتحان کنند، خطرپذیر باشند و در حل کردن مشکلات و مسائل پیش‌رویشان استرس و اضطراب کمتری را تجربه کنند.
در این میان با توجه به اینکه بیشتر اوقات کودکان را بازی کردن پر می‌کند بد نیست که برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان از بازی کردن استفاده کنیم. در مقاله «۵ بازی ساده و جذاب برای افزایش اعتماد به نفس کودکان» انواع بازی‌های مناسب برای افزایش اعتماد به نفس کودکان را معرفی کرده‌ایم. با انجام این بازی‌ها و کمک گرفتن از راهکارهایی که در این مقاله به آنها اشاره کردیم به طور حتم می‌توانید شاهد بالارفتن اعتماد به نفس در کودکان خود باشید.
شما در این‌باره چه تجربیاتی دارید؟ چقدر با انجام این راهکارها به نتیجه رسیده‌اید؟خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
واقعا تقویت اعتماد به نفس بچه ها خیلی مهمه و تو آیندشون تاثیر داره. ممنون از راهکارهایی که دادین.
اعتماد به نفس بچه‌ها خیلی مهمه و مرسی که مطلب به این خوبی نوشتید
کمبود اعتماد به نفس بچه ها از کجا نشآت میگیره؟ دلایلش چیه؟ خیلی دلم میخواد بدونم چه رفتاری کردم که دخترم انقدر اعتماد به نفسش توی مدرسه پایینه…
ممنون از مقاله ارزشمندتون .تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس در کودک باعث ساختن اینده درخشان او میشه .