شما به‌عنوان پدر و مادر، آیا از تأثیرات منفی فضای مجازی بر روی فرزندان خود اطلاع دارید؟ اینترنت مانند تمام وسایل ارتباط جمعی جنبه‌های مثبت و منفی دارد. رشد چشمگیر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در دو دهه اخیر باعث شده است که کودکان و نوجوانان امروزی به هر شکلی در معرض رسانه‌های مختلف قرار گرفته و در رسانه‌های دیجیتال بزرگ غرق شوند.
یکی از بارزترین نقطه‌ضعف‌های رسانه‌های اجتماعی، اعتیادی است که ایجاد می‌کند. براساس یک نظرسنجی صورت‌گرفته در سال ۲۰۱۶ توسط Common Sense Media، نیمی از نوجوانان مورد بررسی احساس میکردند که به گوشی‌های هوشمند خود اعتیاد دارند.
همچنین گزارش Pew Research در سال ۲۰۱۵ نشان داد که ۷۳ درصد از افراد ۱۳ تا ۱۷ ساله نه‌تنها به تلفن هوشمند دسترسی دارند، بلکه ۲۴ درصد گزارش کردند که تقریباً به‌طور مداوم آنلاین هستند.
آنها در طول مطالعه خود، مغز تعدادی نوجوان را در حالی که چیزی شبیه به اینستاگرام را تماشا میکردند، اسکن کردند. این بررسی نشان داد وقتی عکس‌های نوجوانان «لایک‌های» زیادی دریافت می‌کند، فعالیت بیشتری در ناحیه‌ای از مغز به نام هسته اکومبنس(مرکز پاداش مغز و منطقه‌ای که در دوران نوجوانی حساس است) مشاهده می‌شود.
این اطلاعات نشان می‌دهد که چگونه این گروه سنی آسیب‌پذیر به‌راحتی تحت تأثیر افکار دیگران قرار می‌گیرند و چرا در رسانه‌های اجتماعی نیاز به تأیید شدن دارند.
در ادامه این مقاله به بررسی اثرات منفی اعتیاد به فضای مجازی و نقش آن در هوش اجتماعی فرزندان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
۱.کم‌تحرکی و اضافه وزن، پیامد استفاده افراطی از فضای مجازی
دسترسی راحت به اینترنت باعث شده است مدت زمانی که کودکان در هفته صرف استفاده از کامپیوتر و گوشی هوشمند می‌کنند، افزایش یابد. به تبع آن ساعاتی که آنها صرف بازی، فعالیت‌های ورزشی و سایر کارهای بیرون از خانه میکردند کاهش می‌یابد.
اگر آمار بیماری‌های گزارش شده در بین کودکان در سطح جهان را بدانید، شگفت‌زده خواهید شد. تعداد بیماران مبتلا به بی‌خوابی، افسردگی، چاقی، دیابت و مشکلات بینایی در میان کودکان افزایش چشم‌گیری داشته‌است. همه اینها در نتیجه کاهش فعالیت‌های بدنی به دلیل استفاده افراطی از اینترنت و انجام بازی‌های آنلاین و دیجیتال است.
۲.مشکلات خواب از مهم‌ترین اثرات شبکه‌های اجتماعی بر کودکان
از جمله مهم‌ترین اثرات منفی استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، کم‌خوابی کودکان و نوجوانان است که این امر عوارض و مشکلات بسیاری را برای آنها به وجود می‌آورد. کودکان و نوجوانانی که زمان بیشتری را با رسانه‌های اجتماعی می‌گذرانند یا با دستگاه‌های تلفن همراه در اتاق خود می‌خوابند، بیشتر در معرض خطر مشکلات خواب هستند.علاوه بر این گاهی اوقات کودکان در فضای مجازی با محتوای خشن و نامناسب روبرو می‌شوند، این محتواهای نامناسب می‌تواند علت کابوس دیدن کودکان باشد. برای آشنایی بیشتر با این موضوع می‌توانید به مقاله «چرا کودکان کابوس می‌بینند» مراجعه کنید.
این واقعیت را نمی‌توان انکار کرد که فضای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بسیار وسوسه‌کننده هستند. به همین دلیل باعث می‌شوند که کاربران آنها نتوانند به‌موقع به رختخواب بروند. همچنین قرارگرفتن در معرض نور (به‌ویژه نور آبی) و محتوای محرک می‌تواند خواب را به تأخیر بیندازد یا مختل کند و در نهایت منجر به عملکرد ضعیف فرزندان در مدرسه شود.
۳.اضطراب، نتیجه استفاده افراطی کودک از اینترنت
در رسانه‌های اجتماعی، بچه‌ها بیشتر از اینکه روی زندگی خود تمرکز کنند، از دانستن اینکه دیگران چه‌کار می‌کنند، هیجان‌زده می‌شوند. معمولاً مردم در شبکه‌های اجتماعی زندگی خود را کامل و شاد به تصویر می‌کشند. با نگاه‌کردن به این موارد، بچه‌ها اغلب قربانی افسردگی و اضطراب می‌شوند و فکر می‌کنند که زندگی کامل و لیاقت کافی ندارند. به همین دلیل است که کارشناسان توصیه می‌کنند برای جلوگیری از چنین افکاری کودکان و نوجوانان نیم ساعت در روز از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند.
۴.تمرکز ضعیف،نتیجه درگیری ذهن کودک با رسانه‌های اجتماعی
اینترنت و رسانه‌های اجتماعی تأثیرات منفی بر روی تحصیلات و سایر فعالیت‌های بچه‌ها می‌گذارند. این کودکان اغلب در فعالیت‌هایی که قبلاً انجام می‌دادند تمرکز خود را از دست می‌دهند. همچنین نسبت به بازی‌های بیرون از خانه، تکالیف مدرسه، کارهای خانه و بسیاری از فعالیت‌های دیگر که نیاز به تمرکز دارند علاقه خود را از دست می‌دهند زیرا ذهن آنها همیشه درگیر رسانه‌های اجتماعی است. اگر کودک شما نیز در اثر استفاده افراطی از فضای مجازی دچار عدم تمرکز شده به شما توصیه میکنیم مقاله «افزایش تمرکز در کودکان» را مطالعه کنید.
۵.سوءاستفاده و زورگویی،مخرب‌ترین آسیب فضای مجازی برای کودکان
افرادی هستند که با اهداف پلیدی وارد فضای مجازی می‌شوند و از کودکان زودباور و ساده به‌عنوان طعمه خود استفاده می‌کنند. آنها پروفایل‌های تقلبی درست می‌کنند، خود را هم‌سن کودکان جا می‌زنند و در اتاق‌ها یا انجمن‌های گفتگو به‌مرورزمان اعتماد کودک را به خود جلب می‌کنند؛ با این هدف که مخفیانه قرار ملاقاتی با او بگذارند.
عده دیگری هم هستند که پس از جلب‌اعتماد کودک، اطلاعات شخصی نظیر حساب‌های بانکی والدین و مواردی ازاین‌دست را از او درخواست می‌کند؛ آن‌گاه ما با کودک و نوجوان ناراحت و بی‌قراری روبرو می‌شویم که از ترس شدیدی رنج می‌برد و در انجام کارهای روزمره‌اش دچار مشکل است، اما جرئت ندارد این مسائل را با خانواده خود در میان بگذارد.
همچنین محتوای توهین‌آمیز، صریح و خشن به‌راحتی در اینترنت قابل‌دسترس است که بر ذهن جوانان تأثیر منفی می‌گذارد. این محتوا می‌تواند باعث ایجاد اختلال روانی در آنها شود و بعداً بر دیگر جنبه‌های زندگی‌شان، از تحصیل گرفته تا روابط شخصی، و غیره تأثیر بگذارد.
۶.تنها ماندن، نتیجه خوگرفتن بیش از حد با فضای مجازی
افراد در سن نوجوانی احساس می‌کنند که درک نمی‌شوند. آنها کمی از خانواده خود فاصله می‌گیرند و برای رفع تنهایی خود به فضای مجازی رو می‌آورند، اما این کار نه‌تنها مشکل آنها را برطرف نمی‌کند، بلکه نوجوانان در آینده حس تنهایی بیشتری را تجربه می‌کند. چرا که در جهت جبران تنهایی‌شان با انسان‌هایی تعامل کرده‌اند که حتی در درست بودن هویتشان هم می‌توان شک کرد و هیچ رابطه‌ی عمیقی در این فضا شکل نخواهد گرفت.
به طور کلی، استفاده کمتر از اینترنت باعث ایجاد ارتباطات بیشتر و بهبود روابط با اعضای خانواده می‌شود. استفاده‌ی زیاد از اینترنت نیز با روابط اجتماعی ضعیف ارتباط مستقیم دارد.
با استفاده افراطی از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، میزان مهارت‌های اجتماعی فرزندان کاهش می‌یابد چراکه تقویت و پرورش مهارت‌های اجتماعی نیازمند برقراری ارتباط رودرروی مؤثر میان افراد است. اگر دوست دارید فرزند شما فردی موثر و اجتماعی باشد به شما پیشنهاد میکنیم مقاله « چگونه کودکی اجتماعی تربیت کنیم» مراجعه کنید.
وقتی فرزندم معتاد به اینترنت است چه کنم؟
در این مقاله به اثرات منفی استفاده افراطی از فضای مجازی پرداختیم. برخی از والدین برای جلوگیری از آسیب‌هایی که فضای مجازی بر روی فرزندان دارد، استفاده از اینترنت را منع می‌کنند؛ اما روانشناسان بر این باورند که این روش عواقب منفی زیادی دارد و می‌تواند باعث گرایش بیشتر فرزندان به استفاده از اینترنت تبدیل شود؛ بنابراین برای کمک به حل این مسئله باید روش استفاده صحیح استفاده از این ابزارها را به فرزندان آموزش داد. رفتار صحیح والدین می‌تواند از لجبازی فرزندان جلوگیری کرده و موجب راهنمایی و همراهی آگاهانه آنها شود.
آیا فرزند شما هم به فضای‌مجازی و شبکه‌های اجتماعی وابسته است؟ شما می‌توانید پرسش‌های خود را در این زمینه در بخش نظرات با ما درمیان بگذارید تا روانشناسان تیم کیدزی به آنها پاسخ دهند.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
خیلی عالی بود لطفا بازم از این قبیل مطالب بذارید
ممنون از لطف شما . حتما مطالب بیشتری در مورد فضای مجازی و کودکان منتشر خواهیم کرد.
ممنون از لطفی که دارید. حتما مقالات بیشتری در این زمینه منتشر میکنیم.
واقعا این خیلی مهمه و پدر و مادرا همه درگیرش هستن ،مرسی
بله متاسفانه وابستگی کودکان به موبایل و فضای مجازی مشکل فراگیری در بین خانواده‌هاست. ممنون از شما که نظرتون رو با ما به اشتراک گذاشتید.
بله کاملا درسته این روزها استفاده افراطی کودکان از گوشی و موبایل فراگیر شده. ممنون از شما
مفید و آموزنده بود. ممنون
خوشحالیم که این مقاله براتون مفید بوده .
ممنون که وقت گذاشتید و مقاله رو مطالعه کردید. خوشحالیم براتون مفید بوده.