آیا خانه شما هم پر از اسباببازیهای متنوع است که کودکتان علاقهای به بازی کردن با آنها ندارد؟ بازی یکی از مهمترین نیازهای کودکان است که موجب میشود تا با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار کرده و آن را بهتر کشف کنند. بازی کردن، علاوه بر ایجاد شادی و جنبوجوش، توانمندیها و استعدادهای کودک را پرورش میدهد و او را برای زندگی آینده آماده میکند. به همین دلیل بازی نکردن کودک موضوعی است که موجب نگرانی والدین میشود و نیاز به دقت و بررسی دارد. در واقع بازی نکردن، ممکن است فقط یک نشانه باشد. در ادامه ابتدا به بیان دلایل مهم بازی نکردن کودکان خواهیم پرداخت و سپس به عواقب بازی نکردن کودکان و راهکارهایی که برای حل این مشکل وجود دارند میپردازیم پیشنهاد میکنیم همراه ما باشید.
اسباببازیهای نامناسب علت بیعلاقگی کودک به بازی
اسباببازیها برای کودکان، نه تنها وسیله سرگرمی، بلکه ابزاری برای روبرو شدن با چالشها و یافتن راهحلها هستند. بنابراین اسباببازیها باید با سن و درک کودکان مطابقت داشته باشند و سطح مناسبی از چالش را ایجاد کنند. برای مثال، یک پازل که برای کودک ۲ ساله بیش از حد پیچیده است، ممکن است برای کودک ۵ ساله به اندازه کافی چالش برانگیز نباشد. بنابراین انطباق اسباببازی با شرایط کودک عامل مهمی در علاقهمندی او به بازی کردن است.
تاثیر داشتن اسباببازیهای بیش از حد بر بازی نکردن
داشتن انتخابهای بیش از حد، حتی اگر گزینههای جذاب و مفیدی هم باشند موجب عدم تمرکز و سردرگمی میشوند. به همین دلیل کودک احساس کلافگی میکند و از اسباببازیها فاصله میگیرد. بنابراین فراوانی اسباببازی نمیتواند موجب علاقهمندی کودک به بازیکردن شود و حتی ممکن است نتیجه عکس داشته باشد.
تاثیر والدین بر بازی نکردن کودکان
گاهی والدین در برابر هرگونه سروصدا یا تحرک واکنش نشان میدهند. بیحوصلگی و عصبانیت پدر و مادر موجب میشود تا کودکان از ترس ناراحتی والدین خود از بازی کردن فاصله بگیرند و یا اصلا نسبت به بازی کردن بیتفاوت شوند. به این ترتیب والدین موجب میشوند تا کودکان به انزوا و بازی نکردن تمایل پیدا کنند. اگر در برابر کودکان صبوری لازم را ندارید به شما توصیه میکنیم مقاله «چگونه والدین صبوری باشیم» را مطالعه کنید.
علاوه بر این برخی از والدین کودکان خود را از سایر همسالان جدا میکنند و اصطلاحا از او یک «تافته جدا بافته» میسازند. این طرز تفکر موجب میشود تا نه کودک تمایلی به بازی کردن با دیگران داشته باشد و نه کودکان دیگر بخواهند که با او بازی کنند.
ارتباط کهنه بودن اسباببازیها و طفره رفتن کودک از بازی
ممکن است پس از مدتی اسباببازیها تکراری بهنظر برسند و جذابیت خود را برای کودک از دست بدهند. وقتی کودک فکر کند که کار جدیدی نمیتواند با استفاده از آن اسباببازی انجام دهد، آن را کنار میگذارد. کودکان، تنوع را دوست دارند و علاقهمند هستند تا چیزهایی جدیدی کشف کنند.
خجالتی بودن کودک دلیل خودداری از بازی کردن
کودکان خجالتی ممکن است به دلایل مختلف از جمع همسالان خود فاصله بگیرند. یکی از این دلایل میتواند تفاوتهای ظاهری باشد. عینک ذرهبینی، لکنت زبان و هر چیز که موجب تمایز کودک از دیگران شود، میتواند او را نسبت به رفتار همسالان خود، حساس و آسیب پذیر کند. کوچکترین شوخی یا تمسخر میتواند موجب ناراحتی و کاهش ارتباط آنها با دیگران شود. ما در مقالهای جداگانه به نحوه برخود با کودکان دارای لکنت زبان پرداختهایم اگر کودک شما لکنت زبان دارید میتوانید به این مقاله مراجعه کرده و از مطالب آن استفاده کنید.
عواقب فاصله گرفتن کودکان از بازی
بازی کردن برای کودکان، فقط جنبه سرگرمی ندارد بلکه ابزار تقویت مهارتهای ارتباطی است. همچنین کودکان با بازی کردن شناخت بیشتری از خودشان پیدا میکنند. در مقابل بازی نکردن میتواند در درازمدت پیامدهای ناخوشایندی برجای بگذارد. این پیامدها عبارتند از:
کاهش خلاقیت نتیجه بازی نکردن
خلاقیت یک خصوصیت مهم و لازم برای موفقیت در زندگی است. در واقع خلاقیت همان عامل کلیدی است که برای حل مشکلات و مدیریت کردن شرایط دشوار بهکارمیآید. بازی نکردن کودک مانع رشد خلاقیت در او میشود چراکه کودک حین بازی کردن سعی میکند تا چیزهای جدیدی را امتحان یا خلق کند.
وابستگی بیش از حد به والدین پیامد اجتناب کودک از بازی
در واقع زمانیکه کودک سرگرم و در حال بازی کردن است، والدین این فرصت را پیدا میکنند تا زمانی را برای خود و کارهای شخصیشان سپری کنند. اما کودکانی که بازی نمیکنند، وابستگی بیشتری به والدین خود دارند و برای سرگرم شدن به آنها نیازمندند. این وابستگی موجب میشود تا از بازی کردن لذت نبرند و سرگرم شدن خود را وظیفه والدین بدانند. اگر وابستگی کودک به مادر تبدیل به مشکلی برای شما شده است، این موضوع میتواند علتی برای این مشکل باشد که باید برای آن چارهای اندیشید. برای رفع این مشکل میتوانید به مقاله «کاهش وابستگی کودک به مادر» مراجعه کنید.
کمرویی نتیجه بازی تکردن کودک با همسالان
هرچقدر کودک کمتر با همسالان خود بازی کند، بیشتر دچار خجالت و نگرانی از برقراری ارتباط میشود. برای مثال کودک در بازی کردن میآموزد که دوستانش هم مانند خودش اشتباه میکنند بنابراین جرات پیدا میکند تا خود را بروز دهد، درحالیکه فاصله گرفتن از دیگران موجب تقویت حس انزوا و کمرویی میشود. علاوه براین کودکان با بازی کردن نحوه تعامل با دیگران را میآموزند. بازی کردن، تمرینی در جهت تقویت مهارتهای ارتباطی است و کودک میآموزد که چگونه در تعامل با دیگران نیازهای خود را برآورده کند.
ضعف در بلوغ احساسی پیامد مهم بازی نکردن کودکان
بازی کردن برای رشد عاطفی کودکان ضروری است. با خیالپردازی، کودکان درک بهتری از خودشان پیدا میکنند و فرصت پیدا میکنند تا احساساتشان را بدون محدودیت بروز دهند. برای مثال کودکان حین بازی در موقعیتهای مختلف بر موانع و ترسهایشان غلبه میکنند یا احساس قدرت و استقلال میکنند. همین تجربیات موجب شناخت واقعی آنها از احساساتشان میشود و به ثبات عاطفی آنها کمک میکند. به همین دلیل بازی نکردن، به معنی از دست دادن یکی از مهمترین فرصتها در جهت شناخت خود و بلوغ روانی کودک است.
راهکارهای رفع مشکل بازی نکردن کودکان
اگر کودک شما بازی نمیکند یا تمایلی برای برقراری ارتباط با دیگران ندارد، لازم است تا راهکارهایی برای آن بیابید. برخی از کودکان به راحتی قابل تغییر هستند، فقط لازم است تا روش مناسبی برای آن مشکل پیدا کنید. پیشنهاد میشود موارد زیر را امتحان کنید.
زمان بازی کردن بچه ها صبور باشید
کمی صبور باشید! رفتارهای والدین و میزان تحمل آنها، تاثیر عمیقی بر روی تمایل کودک به بازی کردن دارد. بیحوصلگی یا کمصبری والدین عامل مهمی در گوشهگیری و بازی نکردن کودکان است. در مقابل واکنشهای مثبت آنها به بازی کردن کودکان موجب افزایش اعتماد به نفس و علاقه آنها به بازی میشود. در واقع برخورد خوشایند والدین با کودک حین بازی کردن نوعی تایید است که به او اجازه میدهد تا آزادانه و با آرامش بازی کند.
کودکان را به استفاده از اسباب بازی های مشترک تشویق کنید
استفاده از اسباببازیهای مشترک از چند جهت میتواند مفید باشد. به این روش، کودک هم با همسالان خود ارتباط برقرار میکند و هم اسباببازیها برایش تکراری نمیشوند. والدین بهراحتی میتوانند بازی کردن با اسباببازیهای مشترک را در سنین پایین به کودکان خود بیاموزند. کودک را تشویق کنید تا اسباببازیهایش را به سایر اعضای خانواده یا دوستانش بدهد تا به این وسیله با یکدیگر بازی کنند.
اسباب بازی ها را به صورت دوره ای عوض کنید
کودکان از اسباببازیهای خود خسته میشوند چراکه پس از مدتی حتی اسباببازیهای مورد علاقهشان ممکن است بهنظر کهنه و تکراری برسند. یک راه حل خوب این است که برای مدتی اسباببازیهای قدیمی را از دسترس کودک دور کنید تا دیدن مجدد آن برای او هیجانانگیز باشد.
مهارت های ارتباطی کودک را به روش های ساده تقویت کنید
با کودک، نحوه برقراری ارتباط و تعامل با دیگران را تمرین کنید. گوشهگیری و بازی نکردن کودک میتواند ریشه در میزان مهارت او در برقراری ارتباط داشته باشد. یکی از بهترین روشها برای تقویت مهارتهای اجتماعی کودک، کشف علاقهمندیهای او است. با کشف علایق کودک میتوانید برای مثال او را در کلاسهای مرتبط با همان فعالیتها ثبتنام کنید تا کودک با افرادی که علاقهمندیهای مشابه او را دارند، آشنا شود. بنابراین ضمن ایجاد ارتباط با همسالان، کودک به تدریج میآموزد که چگونه رابطه پایدار و موثری با دیگران برقرار کند. هرچند او خودش باید نحوه تعامل را یاد بگیرد، اما گاهی هم لازم است تا والدین او را کمک کنند. اگر کنجکاو هستید که چگونه میتوان مهارتهای آموزشی را به کودک آموزش داد ما در مقاله ای با عنوان «چگونه کودکی اجتماعی تربیت کنیم؟» به صورت مفصل به این موضوع پرداختهایم.
رعایت نوبت در بازی کردن را به کودکان آموزش دهید
برخی از کشمکشها در بازی کودکان، بهدلیل رعایت نکردن نوبت است. رعایت نکردن همین موضوع ساده میتواند موجب شود تا دیگران از کودک فاصله بگیرند. مهم است که هم شما به عنوان والدین نوبت را رعایت کنید و هم این موضوع را با کودک تمرین کنید. کودکان بیش از هر چیز به رفتار والدین توجه میکنند. بنابراین ابتدا از خودتان شروع کنید.
چه هنگام به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟
گاهی هم تلاشهای والدین برای تشویق کودک به بازی کردن، نتیجه نمیدهد و او همچنان تمایلی به بازی کردن ندارد. این موضوع میتواند دلایل و ریشههای عمیقتری داشته باشد که برای حل آن به راهنماییهای یک متخصص نیاز است. قطعا کودکان در سن حساسی هستند که نمیتوان با آزمون و خطا و بدون راهنمایی یک مشاور باتجربه به نتیجه مطلوب دست پیدا کرد. علاوه بر این بازی کردن کودک، عاملی موثر در رشد، سلامت و اجتماعی شدن او است. بنابراین نمیتوان از این موضوع چشمپوشی کرد.
آیا شما هم با چالش بازی نکردن کودک خود مواجه شدهاید؟ اگر کودک شما هم علاقهای به بازی کردن ندارد، تاکنون چه راهحلهایی را برای این مشکل امتحان کردهاید؟
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازیدرمانی، آموزش مهارتهای زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بودهام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزههای بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارتهای زندگی به بچهها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کردهام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغههای والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/