استرس می‌تواند بدن هر کدام از ما را به روش‌های مختلف تحت‌تاثیر قرار دهد اما تاثیر آن روی بدن کودکان، چند برابر است. کودکان خردسال ممکن است نتوانند استرس خود را بیان کنند. بچه‌های بزرگ‌تر نیز ممکن است داشتن استرس را یک موضوع غیرطبیعی و ضعف بدانند و ترجیح دهند منبع استرس خود را مخفی نگه دارند.
استرس در کودکان می‌تواند با تغییرات رفتاری یا مشکلات جسمی و عاطفی ظاهر شود. والدین نقش حیاتی در مراقبت از سلامت عاطفی فرزندان خود دارند که یکی از آن‌ها این است که استرس و اضطراب را به حداقل ممکن برسانند. بنابراین والدین باید ابتدا بتوانند انواع علائم استرس را در کودکان و نوجوانان تشخیص دهند. در این مطلب قصد داریم نشانه‌های استرس در کودکان را بیان کنیم. با ما همراه باشید.
۱- یکی از بارزترین علائم استرس در کودکان، تغییرات منفی در رفتار است
علائم استرس در بعضی از کودکان، از طریق تغییر در رفتار، خود را نشان می‌دهد. این طبیعی است که کودکان گاهی اوقات گریه کنند و طغیان‌های عاطفی داشته باشند، اما استرس در کودکان می‌تواند آن‌ها را بسیار بداخلاق و به‌راحتی تحریک‌پذیر کند. تغییرات رایج می‌تواند شامل نشان‌دادن رفتارهای تحریک‌پذیر یا کناره‌گیری از فعالیت‌هایی باشد که کودک از آن لذت می‌برده است. ابراز نگرانی‌های نامعمول، شکایت افراطی از مدرسه، گریه‌کردن، نشان دادن واکنش‌های شدید، چسبیدن به والدین یا معلم، خواب زیاد یا خیلی کم، خوردن زیاد یا کم، همگی می‌توانند نشان‌دهنده این باشد که کودک، استرس قابل توجهی را تجربه می‌کند. عوارض استرس در کودکان زمانی ظاهر می‌شود که این تغییرات برای مدت زیادی به‌عنوان یکی از علائم استرس در کودکان توسط والدین تشخیص داده نشود.
۲- علائم استرس در کودکان می‌تواند به‌صورت نشانه‌های بدنی ظاهر شود
علائم استرس در کودکان همچنین می‌تواند به‌صورت علائم فیزیکی مانند معده درد و سردرد ظاهر شود. اگر کودکی به‌طور مدام، از دل‌درد یا سردرد شکایت می‌کند(در حالی که هیچ توجیه پزشکی وجود ندارد یا اگر در شرایط خاص(مثلا قبل از ورود به مدرسه یا هنگام امتحان) این شکایات افزایش می‌یابد، احتمالا درحال تجربه استرس قابل توجهی است. اضطراب نیز علائم بدنی مشابهی با استرس دارد شما می‌توانید برای آشنایی با این نشانه‌ها به مطلب علائم فیزیکی اضطراب در کودکان مراجعه کنید.
۳- گوشه‌گیرشدن یکی از مهم‌ترین نشانه‌های استرس در کودکان به‌شمار می‌رود
نقل مکان به خانه‌ای دیگر، طلاق و دعواهای مکرر والدین، تولد یک خواهر یا برادر جدید، تجربه قلدری در مدرسه یا مورد سوءاستفاده قرارگرفتن می‌تواند باعث شود کودک احساس ترس و طرد کند و در نتیجه گوشه‌گیر شود. علائم استرس در کودکان می‌تواند به این صورت باشد که آن‌ها تمایلی به معاشرت، برقراری ارتباط یا تعامل با افراد دیگر نداشته باشند.
کودکانی که تحت استرس شدید هستند، نیاز به همدلی و توجه والدین و مراقبین خود دارند. با آن‌ها صحبت کنید و اگر موضوعات جدی مانند قلدری مطرح بود، از تکنیک‌های موجود در مطلب «آموزش مقابله با قلدری به کودکان» استفاده کنید. همچنین اگر نشانه‌هایی از آزارجنسی را در صحبت‌های کودکتان کشف کردید، حتما با یک روانشناس کودک ملاقات کنید.
۴- استرس کودکان می‌تواند منجر به کابوس‌دیدن شود
یکی از نشانه‌های رایج استرس در کودکان، داشتن مشکلات خواب است. خوابیدن خیلی کم یا زیاد و دیدن کابوس‌های مکرر از علائم استرس در کودکان است. درباره این موضوع با فرزندتان صحبت کنید. از او بپرسید که چه چیزی او را می‌ترساند. وقتی کودکان استرس دارند، مهم است که به آن‌ها اطمینان بدهید که تنها نیستند. ترس‌های کودکان را نادیده نگیرید. یک رویکرد سالم این است که علت کابوس کودکان را پیدا کنید و سپس به همراه یک روانشناس کودک، کمک کنید خواب با کیفیتی در شب داشته باشند.
۵- یکی از علائم استرس در کودکان، تغییرات اشتهایی بچه‌ها است
استرس بر اشتهای کودکان نیز تاثیر می‌گذارد. علت بی‌اشتهایی کودکان خیلی از اوقات یکی از علائم استرس است. کودکانی که استرس دارند ممکن است دچار پرخوری یا بی‌اشتهایی شوند. اغلب اوقات، کودکان برای غذاخوردن دچار مشکل می‌شوند، زیرا بروز علائم استرس در کودکان می‌تواند باعث تغییرات فیزیکی در بدن شود. به این معنی که کودک احساس تهوع می‌کند. در چنین شرایطی، غذاخوردن مشکل می‌شود و کودکان حتی ممکن است استفراغ کنند.
۶- مشکل در تمرکز و تکمیل تکالیف مدرسه، می‌تواند علامت استرس در کودکان باشد
فشارهای تحصیلی و اجتماعی از دلایل اصلی استرس در کودکان است. فعالیت‌های فوق برنامه مدارس خیلی از اوقات می‌تواند یک خروجی مفید داشته باشد، اما میزان زیاد این برنامه‌ها بر استرس کودکان می‌افزاید. در چنین شرایطی، علائم استرس در کودکان ممکن است خودش را به‌صورت مشکل در تمرکز یا تکمیل‌کردن تکالیف مدرسه نشان دهد و با علائم بیش‌فعالی در کودکان اشتباه گرفته شود. برای جلوگیری از این موضوع بهتر است قبل از هرچیز در انتخاب یک مدرسه خوب برای کودکان دقت به خرج بدهید. مدرسه خوب مدرسه‌ای است که متناسب با سطح و توان هر دانش‌آموز، تکالیف و فعالیت‌های فوق‌برنامه را تعریف کند.
۷- استرس در کودکان می‌تواند منجر به افزایش پرخاشگری شود
برخی از کودکان، زمانی که تحت استرس هستند، با پرخاشگری فیزیکی (مانند گازگرفتن، لگدزدن یا ضربه‌زدن) یا پرخاشگری کلامی(فحش‌دادن، مسخره‌کردن) واکنش نشان دهند. همچنین ممکن است علائم استرس در کودکان به این صورت ظاهر می‌شود که این بچه‌ها در انجام کارهایی که نیاز به صبر دارند مشکل داشته باشند و برای رفع این مشکل پرخاشگری نشان دهند. این نشانه استرس در کودکان نیز ممکن است با علائم بیش‌فعالی در کودکان اشتباه گرفته شود. بنابراین بهتر است ابتدا با این اختلال به‌صورت کامل آشنا شوید و سپس برای بررسی دقیق‌تر این موضوع از روانشناس کودک کمک بگیرید.
۸- مشکل بی‌اختیاری ادرار می‌تواند با علائم استرس در کودکان مرتبط باشد
استرس زیاد در بچه‌ها می‌تواند یکی از پررنگ‌ترین علل شب‌ادراری در کودکان باشد. والدینی که برای آموزش توالت‌رفتن به کودکان، آن‌ها را سرزنش می‌کند، ممکن است این مشکل را تشدید کنند. البته علائم استرس در کودکان معمولا به این صورت است که کودک پس از دریافت آموزش‌های مربوط به توالت‌رفتن و کسب این مهارت، به دلیل استرس زیادی که در حال تجربه آن است دچار این مشکل می‌شود. پزشک اطفال و روانشناسان کودکان می‌توانند با تکنیک‌هایی برای رفع استرس و برطرف‌کردن این مشکل به شما کمک کنند.
چگونه به کودکی که استرس دارد، کمک کنیم؟
از آن‌جایی که علائم استرس در کودکان بسیار متنوع است و کودکان اغلب با کلمه استرس و معنای آن آشنا نیستند، ممکن است احساسات خود را از طریق کلمات دیگری بیان کنند. کودکان همچنین ممکن است با گفتن چیزهای منفی در مورد خود، دیگران یا دنیای اطرافشان، احساس استرس خود را ابراز کنند. مثلا: «هیچ‌کس منو دوست نداره»، «من احمقم»، «هیچ چیز سرگرم‌کننده‌ای نیست». بهتر است والدین برای تشخیص علائم استرس در کودکان به‌صورت کاملا دقیق به این کلمات و جملات گوش دهند و سعی کنند بفهمند چرا فرزندشان آن‌ها را بیان می‌کند و تلاش کنند منبع استرس را پیدا کنند.
فراموش نکنید استرس در کودکان می‌تواند بر رشد عاطفی، اجتماعی و حتی جسمی آن‌ها تاثیر منفی بگذارد و باید به علل آن پرداخت. درک، حمایت و مراقبت والدین می‌تواند به کودکان کمک کند تا مدیریت استرس را یاد بگیرند. ایجاد یک محیط امن و بدون استرس در خانه، استفاده از اسباب‌بازی‌های کاهش استرس در کودکان، آموزش مکانیسم‌های مقابله‌ای سالم برای مدیریت استرس از جمله کارهای مهمی است که والدین باید به آن توجه کنند. فراموش نکنید اگر علائم استرس در کودک شما شدید است حتما از یک روانشناس حرفه‌ای کودک کمک بگیرید. آیا این مطلب به شما برای تشخیص علائم استرس در کودکان کمک کرد؟ شما از چه راهکاری برای مدیریت استرس فرزندتان استفاده می‌کنید؟ سوالات و نظرات خود را درباره این موضوع با ما به اشتراک بگذارید.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
خیلی مقاله خوبی بود و علائم استرس بچه ها رو کامل توضیح داده . ممنون.