تقریباً همه والدین تلاش میکنند در مراحل اولیه رشد کودکان مهربانی‌کردن را به آنها بیاموزند، اما این آموزش یک فرایند ساده نیست! شما نمی‌توانید به فرزند خود بگویید مهربان باش و او هم مهربان شود!
مهربانی یک رفتار اختیاری است که از طرف یک نفر برای ایجاد حس خوب یا کمک به دیگران انجام می‌شود. به همین خاطر تقریباً در همه جوامع مهربانی یک فضیلت به حساب می‌آید. در یک پژوهش از دانش‌آموزان ۹ تا ۱۱ ساله خواسته شد که هر هفته سه عمل محبت‌آمیز انجام دهند. در پایان پژوهش، این کودکان، بهبود قابل توجهی در مهارت‌های اجتماعی از خود نشان دادند.
آموزش مهربانی به کودکان باعث می‌شود که در زمینه روابط اجتماعی رشد کنند، استرس کمتری را تجربه کنند و در آینده دنیای شادتر و بهتری را تجربه کنند. اهمیت آموزش مهربانی بر کسی پوشیده نیست، اما این آموزش مراحل و راهکارهایی دارد که در این مقاله تلاش می‌کنیم به مهم‌ترین آنها بپردازیم.
آموزش عملی مهربانی به کودکان با الگو بودن
مهربانی از محیط خانه آغاز می‌شود. ویژگی‌های شخصیتی مربوط به مهربانی به‌صورت خودبه‌خود و بدون تاثیر والدین در کودکان ظاهر نمی‌شوند. صحبت‌کردن درباره مهربانی با کودکان تاثیر زیادی بر روی آموزش آن نخواهد داشت. کودکان باید ببینند مهربانی در اعمال شما وجود دارد و شما با مهربانی زندگی می‌کنید.
اگر می‌خواهید در آموزش مهربانی به کودکان نتایج بهتری بگیرید سعی کنید همیشه روحیه مهربانی خود را حفظ کنید، برای مثال وقتی مشکل خاصی دارید یا از دست فردی ناراحت و عصبانی هستید، سعی کنید احساسات خود را کنترل کنید و با مهربانی با آن فرد برخورد کنید. تنها به این روش است که کودکان معنای واقعی مهربان‌بودن را یاد می‌گیرند. یکی از مصادیق مهم مهربانی نیز همدلی‌کردن است؛ بهتر است این مهارت را در خود پرورش دهید و به کودکان نیز آن را بیاموزید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله «آموزش همدلی به کودکان» را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
آموزش مهربانی به کودکان با تمرین مهربانی
کودکان را تشویق کنید تا به‌صورت منظم رفتارهای کوچک و محبت‌آمیز انجام دهند. انجام دوره‌ای رفتارهای محبت‌آمیز باعث می‌شوند به‌مرور عادت‌های مثبت در کودکان شکل بگیرد و در آینده انسان‌های مهربان‌تری در جامعه باشند.
کارهای مهربانانه‌ای مانند سلام‌کردن به همسایه سالخورده، هدیه‌دادن یک اسباب‌بازی به کودک کار، غذادادن به یک گربه و… باعث می‌شوند کودکان مهربانی‌کردن را یاد بگیرند و احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند. این رفتارهای مهربانانه و اجتماعی می‌توانند پاسخ مناسبی برای این سوال باشند که «چگونه کودکی اجتماعی تربیت کنیم». در واقع با آموزش مهربانی به کودکان می‌توان با یک تیر چند نشان زد.
تشویق رفتار مهربانانه یک راه موثر برای آموزش مهربانی به کودکان
رفتارهای مهربانانه حدومرز مشخصی ندارند؛ دلداری‌دادن، حمایت‌کردن، به اشتراک‌گذاشتن، گوش‌دادن، توجه‌کردن، تشکرکردن، داوطلب‌شدن برای کمک همگی نوعی مهربانی محسوب می‌شوند. والدین با تشویق هرکدام از این رفتارها می‌توانند مهربانی را در کودکان خود تقویت کنند.
کودکان با تشکرکردن از راننده سرویس مدرسه یا دادن یکی از اسباب‌بازی‌هایشان به خواهر یا برادر خود در حقیقت دارند مهربانی را تمرین میکنند. دکتر هاردینگ کارشناس بین‌المللی رشد کودک این اعمال را مهربانی‌های کوچک می‌نامد و می‌گوید: «مهربانی‌های کوچک چیزی عظیم را تشکیل میدهند.»
وقتی کودکان یک رفتار مهربانانه هر چند کوچک از خود نشان میدهند والدین باید به بهترین شکل به کودک بازخورد بدهند و آن رفتار را تقویت کنند. برای مثال جملاتی مانند این را به کار ببرند: «چه کار خوبی کردی که شکلاتت رو با خواهرت نصف کردی. قسمت‌کردن خوراکی با بقیه یه جور مهربونیه. آفرین.»
قدردانی از دیگران یک راه مطمئن برای آموزش مهربانی به کودکان
برای ایجاد فرهنگ قدردانی در کودکان آنها باید در درجه اول یاد بگیرند چرا قدردانی از دیگران مهم است. در مرحله بعد با دانستن این دلیل در مسیر ترویج مهربانی قدم برخواهند داشت. برای توضیح قدردانی به کودکان می‌توانید افرادی را مثال بزنید که برای حفظ سلامتی و امنیت جامعه تلاش میکنند:
- خانواده که در همه حال از آنها مراقبت میکنند.
- معلمان که به آنها کمک میکنند یاد بگیرند.
- پلیس‌ها که جامعه را امن نگه می‌دارند.
- پزشکان که برای سلامت انسان‌ها تلاش میکنند.
- ماموران راهنمایی و رانندگی، آتش نشان‌ها، پرستاران و….
کودکان را تشویق کنید که در مواجهه با این افراد از آنها قدردانی کنند. بدون شک عکس العمل مهربانانه این افراد باعث می‌شود تمایل کودکان به قدردانی تقویت شود و این زنجیره به همین شکل ادامه پیدا کند.
آموزش مهربانی به کودکان با آموزش تمرکز بر ویژگی‌های مثبت
یک ضرب‌المثل قدیمی انگلیسی می‌گوید: «اگر حرف خوبی برای گفتن در مورد کسی ندارید اصلاً چیزی نگویید.» این ضرب‌المثل درس خوبی برای آموزش مهربانی به کودکان به ما می‌دهد. کسی دلش نمی‌خواهد دیگران درباره نکات منفی او صحبت کنند. این ویژگی در کودکان چندین برابر است. یک موقعیت را مثال میزنیم:
سوگل یک دختر چهار ساله نقاشی خودش را به سعید، برادر هشت ساله خودش نشان می‌دهد. سعید به صورت کلی نقاشی سوگل را دوست ندارد، اما بعضی از اجزای نقاشی توجهش را جلب کرده، از طرفی نمی‌خواهد دروغ بگوید. در این شرایط می‌تواند به سوگل بگوید: «چه خونه بزرگ و باحالی کشیدی» یا «من خیلی رنگ کوههایی که کشیدی رو دوست دارم» و این یعنی تمرکز بر نکات مثبت.
آموزش عذرخواهی، مقدمه آموزش مهربانی به کودکان
کودکان به‌طور خلاصه باید یاد بگیرند که وقتی کسی یک کار اشتباه انجام می‌دهد باید در درجه اول از افرادی که به خاطر انجام آن کار اشتباه ناراحت شده اند عذرخواهی کند. کودکان اصولاً در مقابل عذرخواهی‌کردن از خود مقاومت نشان میدهند و تمایلی برای انجام آن ندارند. بد نیست در این رابطه ابتدا مقاله «آموزش عذرخواهی به کودکان» را مطالعه کنید. در این باره خودتان پیشقدم باشید و حتی با ایجاد موقعیت‌های ساختگی در جلو چشم کودکان از همسر یا دیگر اعضای خانواده به خاطر کار اشتباهی که انجام داده‌اید معذرت‌‌خواهی کنید. شک نکنید عمل عذرخواهی عکس‌العمل مهربانی را به دنبال خود خواهد داشت.
قصه برای آموزش مهربانی به کودکان
کودکان، مخصوصاً در سنین پایین، مطالب زیادی را از طریق گوش‌کردن میآموزند. قصه‌ها پل‌های نامرئی‌ای هستند که واقعیت و خیال را به هم متصل میکنند تا کودکان سری به دنیای خیال بزنند و دوباره به دنیای واقعی برگردند.
در اپلیکیشن پرنده قصه‌های زیادی برای ایجاد حس مهربانی در کودکان وجود دارد که کودکان با گوش‌دادن به آنها آمادگی ذهنی مناسبی برای مهربانی کردن را کسب میکنند. قصه‌های باغچه باصفا و غول شهر ساحلی، درخت بخشنده، لک‌لک جادویی در این اپلیکشین را برای آموزش مهربانی به کودکان به شما توصیه می‌کنیم.
آموزش مهربانی به کودکان کلید صلح جهانی
متاسفانه در دنیایی زندگی می‌کنیم که در آن بعضی از کشورها به بهانه‌های مختلف با هم در حال جنگ هستند. در مناطق جنگلی درختها که ریه زمین به حساب می‌آیند با سرعت بالایی در حال قطع‌شدن هستند. گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری به‌مرور منقرض می‌شوند و این انسان نامهربان است که با خودخواهی در روی زمین به زندگی خود ادامه می‌دهد. به نظر می‌رسد امروزه آنچه اهمیت دارد مهربانی‌کردن و آموزش مهربانی به کودکان است. مهربانی فقط در مورد انسان‌ها نیست. به کودکان بیاموزید با طبیعت، حیوانات و در کل با جهان پیرامون خودشان مهربان باشند.
در این مقاله با هم راهکارهایی برای آموزش مهربانی به کودکان را مرور کردیم. به نظر شما چه راه‌های دیگری برای آموزش مهربانی به کودکان وجود دارد؟
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
