درست مانند بسیاری از بزرگسالان، کودکان هم دچار مشکل بی خوابی می‌شوند. بی خوابی از هر چهار کودک، یک نفر و والدینش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. خواب برای رشد کودک بسیار مهم است و بی‌خوابی کودکان می‌تواند منجر به مشکلات سلامت جسمانی یا روانی شود. علاوه بر خواب‌آلودگی در طول روز، بی خوابی کودکان می‌تواند عوارض متعددی ایجاد کند. پرخاشگری، کاهش دامنه توجه، بروز علائم افسردگی، تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی از جمله این عوارض است. علل بی‌خوابی کودکان نیز می‌تواند متنوع باشد. در نوع کوتاه‌مدت (چند روز یا چند هفته) علت بی‌خوابی کودکان ممکن است با مصرف یک دارو مرتبط باشد، اما در نوع بلندمدت دلایل متعددی مطرح است. در این مطلب به تعدادی از رایج‌ترین علت‌های بی خوابی کودکان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
۱- خستگی بیش‌ازحد علت بی خوابی بسیاری از کودکان است
کودکان نوپا و پیش‌دبستانی به ۱۱ تا ۱۳ ساعت خواب در هر ۲۴ ساعت نیاز دارند. داشتن روتین قبل خواب و وضع‌کردن تعدادی مقررات برای تنظیم خواب کودکان ۲ تا ۷ سال مهم است و برهم خوردن آن‌ها می‌تواند یکی از علت‌های بی خوابی کودکان باشد. اگر کودک شما در شب بیش از آن‌که خواب‌آلود باشد بیش‌از حد پرانرژی عمل می‌کند، به این معنی نیست که او باید دیرتر به رختخواب برود. بلکه ممکن است نشانه این باشد که آن‌ها بیش از حد خسته هستند و به خواب بیشتری نیاز دارند. بی خوابی حاصل از خستگی بیش‌ازحد یا مقاومت در برابر خواب در کودکان سنین پایین‌تر بیشتر دیده می‌شود.
۲- مصرف کافئین می‌تواند دلیلی بی خوابی کودکان باشد
مقصر دیگری که خواب کودکان را مختل می‌کند ممکن است در رژیم غذایی آن‌ها پنهان شده باشد: کافئین! اگر میان‌وعده یا دسر بعد از شام کودک شما اغلب شامل شکلات است، ممکن است باعث بی خوابی کودک شما شود. زیرا شکلات حاوی کافئین است. سایر منابع پنهان کافئین که از جمله علل بی خوابی کودکان به شمار می‌روند عبارتند از: چای، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، نوشیدنی‌های ورزشی، قهوه و…
۳- ترس، اضطراب و استرس از دلایل مهم بی خوابی کودکان است
اضطراب‌‌های بچه‌ها درباره موضوعاتی مانند مدرسه، روابط با دوستان، مشکلات خانوادگی، بیماری و مرگ اطرافیان یا موضوعاتی مشابه نیز می‌توانند مغز بچه‌ها را مشغول نگه دارند و منجر به بی خوابی گردند. همچنین ترس‌های بچه‌ها از هیولاها، دزد، خون‌آشام‌ها یا موضوعاتی از این قبیل که اغلب در اثر دیدن فیلم‌های ترسناک ایجاد می‌شوند، یکی از رایج‌ترین علت‌های بی خوابی کودکان است. در مقاله «چرا کودکان نباید فیلم ترسناک ببیند» درباره این موضوع به‌صورت کامل صحبت کرده‌ایم. چنین مشکلاتی که در حوزه سلامت روان کودکان هستند به همراهی و کمک روانشناسان کودک نیازمندند.
۴- آپنه انسدادی خواب یکی از نادرترین دلایل بی خوابی بچه‌ها است
علت بی خوابی کودکان می‌تواند مسائل جسمانی باشد. برای مثال برخی از کودکان به دلیل آپنه انسدادی خواب نمی‌توانند بخوابند. این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که راه‌های هوایی توسط لوزه‌ها و بافت‌های بینی بزرگ‌شده مسدود می‌شود. کودکان مبتلا به آپنه خواب معمولا با صدای بلند خروپف می‌کنند، تنفس سخت و خواب ناآرام دارند. این بیماری از هر ۱۰۰ کودک یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در سنین ۳ تا ۷ سالگی، زمانی که لوزه‌ها در بالاترین حد خود هستند، شایع است. درمان شامل جراحی یا استفاده از نوعی ماسک‌های مخصوص است.
۵- علت بی‌خوابی بچه‌ها می‌تواند به خروپف مرتبط باشد
از هر ۱۰ کودک، ۱ نفر خروپف می‌کند. آن‌ها می‌توانند به دلایل زیادی از جمله آپنه خواب، آلرژی‌های فصلی، گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی یا انحراف تیغه بینی خروپف کنند. در نتیجه زمانی که خواب آن‌ها وارد مراحل عمیق می‌شود و خروپف شدت می‌گیرد ممکن است در اثر صدای آن از خواب بپرند و دچار بی خوابی شوند. اگر فرزندتان به‌دلیل خروپف یا مشکلات تنفسی خوب نمی‌خوابد، احتمالا دلیل اصلی بی خوابی کودک را پیدا کرده‌اید و نیاز است به پزشک اطفال مراجعه کنید.
۶- کابوس‌دیدن و بی خوابی بچه‌ها رابطه تنگاتنگ دارند
بچه ها گاهی خواب‌های بد می‌بینند. دلیل این موضوع را در مطلبی تحت عنوان «چرا کودکان کابوس می‌بینند» بیان کردیم. کابوس‌دیدن یکی از پررنگ‌ترین علت‌های بی خوابی کودکان است. زمانی که کودک رویای ترسناکی می‌بیند نمی‌تواند مجددا خود را آرام کند و به خواب برود. در نتیجه دچار بی خوابی می‌شود. زمانی که این کابوس‌ها به‌طور مداوم تکرار شوند حتی ممکن است کودک از خوابیدن بترسد و ترجیح دهد در برابر به‌خواب‌رفتن مقاومت کند. در چنین مواقعی کودک خود را پس از خواب‌های بد، آرام کنید. یک برنامه خواب آرام‌بخش را قبل از خواب اجرا کنید. اگر رویاهای بد متوقف نمی‌شوند، از روانشناسان کودک کمک بگیرید.
۷- دارو یک علت پنهان بی خوابی کودکان است
برخی از داروهای سرماخوردگی و آلرژی یا بیش‌فعالی می‌توانند بر خواب کودک تاثیر بگذارند و دلیل اصلی بی خوابی کودک باشند. اگر به نظر می‌رسد داروها باعث بیدار نگه‌داشتن فرزندتان یا بی‌خوابی‌های شبانه می‌شود، با پزشک اطفال خود صحبت کنید تا ببینید آیا تغییر دارو، دوز یا زمان ممکن است کمک کند. هرگز این تغییرات را به تنهایی انجام ندهید.
۸- حضور صفحه‌های نمایش در اتاق خواب منجر به بی‌خوابی بچه‌ها می‌شود
تلفن‌ها، رایانه‌ها، بازی‌های ویدئویی و تلویزیون‌ها می‌توانند وسوسه‌انگیز باشند. در عین حال این وسایل می‌توانند مغز را در ساعات خواب فعال نگه دارند. این موضوع باعث می‌شود که حضور آن‌ها در اتاق خواب یکی از مهم‌ترین علل بی خوابی کودکان به شمار رود. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی بهتر است آن‌ها را از اتاق خواب فرزندتان دور نگه دارید یا قبل از خواب خاموش کنید. در این زمینه مقاله «قوانین استفاده از موبایل برای کودکان» می‌تواند مفید باشد.
ایجاد محیط امن و آرامش‌بخش از بی خوابی کودکان جلوگیری می‌کند
خیلی از اوقات علت بی خوابی کودکان به محیط موجود در اطراف کودک مرتبط است. برای مثال وجود سر و صدا به‌هنگام خواب کودک، نبود یک برنامه منظم برای خوابیدن اهالی خانه، مشکلات بین والدین و جا‌به‌جا کردن مداوم جای خواب کودک و استرس‌های ناشی از آن می‌تواند منجر به بی خوابی شود. بهتر است با در نظر گرفتن اهمیت خواب در رشد کودکان، یک محیط امن و آرامش‌بخش را برای آن‌ها فراهم کنید. برای مثال خواندن یک داستان یا گوش‌دادن به قصه‌های صوتی اپلکیشن‌های کاربردی مانند اپلیکیشن پرنده، گرفتن یک دوش حمام گرم، ماساژ، پوشیدن لباس سبک و راحت و ساکت نگه‌داشتن فضای خانه می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا قبل از خواب آرام شوند. شما همچنین می‌توانید مهارت‌های مدیریت استرس را به آن‌ها آموزش دهید تا مهم‌ترین علت بی‌خوابی کودکان را برطرف کنید. سایر راهگارها برای رفع مشکل بی خوابی کودکان را می‌توانید در مقاله «با بی خوابی کودکان چه کنیم» مطالعه کنید.
در این مطلب تلاش کردیم دلایل اصلی بی‌خوابی بچه‌ها را باهم مرور کنیم. این مطلب چقدر برای شما کاربردی و مفید واقع شد؟
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
ممنون از مطلب خوبتون
سپاس از همراهی شما 🙏🏻
اگر بی خوابی بچه ادامه دار بشه باید چیکار کرد؟ ممکنه مشکل جسمی باشه؟
سلام سن عامل مهمی برای بررسی کردن این احتماله. سن فرزند شما چقدره؟
واقعا بی خوابی بچه خیلی اذیت کننده است. اگر بچه شبا بیدار باشه صبحا بخوابه چطور میشه برش گردوند به حالت درست؟
سلام بله کاملا قابل درکه. می‌تونید علاوه بر مشورت با متخصصین خواب کودک و روانشناسان کودک، از تکنیک‌های موجود در مقاله تنظیم خواب کودکان ۲ تا ۷ سال استفاده کنید.
اگر بچه ۴ ساله چندبار بین خواب شبش بیدارش شی چیکار کنیم؟ نیاز داره با مشاور یا دکتر صحبت کنیم؟
سلام کودک با چه حالتی از خواب بیدار می‌شود؟ ترسیده؟ نگران؟ مضطرب؟ برطرف‌کردن نیاز(مثل خوردن آب و…)؟ بسته به پاسخ شما و میزان شدت مشکل می‌توان راهکار ارائه داد. اگر میزان شدت مشکل به‌حدی است که منجر به پایین آمدن کیفیت خواب کودک یا خلق او شده است، مشورت با یک روانشناس کودک کاملا راهگشاست.
خیلی مطلب به درد بخوری بود ممنون
خوشحالیم که مطلب براتون مفید بوده.
ترس زیاد هم میتونه علت بی خوابی بچه ۸ ساله باشه؟