آیا هر شب بر سر تکالیف با فرزندتان دعوا می‌کنید؟ احتمالا فرزند شما هم ترجیح می‌دهد استراحت کند، بازی کند، برای دوستانش پیامک ارسال کند یا تقریبا هر کار دیگری انجام دهد، اما مشق ننویسد. باید بدانید که شما در مقابله با این مشکل تنها نیستید و تقریبا اغلب والدینی که دارای فرزندی در سنین مدرسه هستند؛ با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند. مقاومت در برابر نوشتن مشق در بچه‌ها می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. گاهی از اوقات حتی نمی‌توان نام مقاومت یا لجبازی روی آن گذاشت؛ چرا که مدرسه‌های امروزی برای نشان‌دادن وجهه‌ای خوب از خود کودکان و نوجوانان را در میان انبوهی از کلاس‌های فوق‌برنامه، کارهای عملی و تکالیف سنگین غرق می‌کنند. در واقع این حجم تکالیف با توانایی کودکی در آن سن متناسب نیست در نتیجه او از عهده انجام آن‌ها برنمی‌آید.
گاهی اوقات هم فرزند شما ممکن است فراموش کند که تکالیف خود را انجام دهد یا روش انجام آن را بلد نباشد. همچنین ممکن است تنبلی کند یا تمرکز کمی برای به اتمام رساندن تکالیف خود داشته باشد. مشکل مشق ننوشتن بچه‌ها با توجه به هر کدام از این دلایل، راهکار خاص خود را می‌طلبد اما در مجموع راهکارهایی عمومی در جهت ترغیب بچه‌ها به مشق نوشتن وجود دارد که در این مطلب سعی داریم با ارائه این راهکارها توضیح دهیم با کودکی که مشق نمی‌نویسد چگونه باید برخورد کرد. فراموش نکنید اگر از الان در برابر مشکل مشق ننوشتن بچه‌ها ناامید و عصبانی شده‌اید، در این نبرد بازنده خواهید بود. پس با ما همراه باشید.
۱- برای مقابله با مشکل مشق ننوشتن بچه‌ها، علت اصلی را شناسایی کنید
در مورد مشکل مشق ننوشتن کودک با معلم فرزندتان صحبت کنید. برخی از بچه‌ها در دیدن تخته مشکل دارند و ممکن است نیاز به عینک داشته باشند. بنابراین زمانی که معلم درباره تکلیف توضیح می‌دهد، جزئیات دقیق آن را متوجه نمی‌شوند. عوامل دیگر مثل خجالت بچه‌ها در پرسیدن سوال درباره مشق‌ها از معلم، ناتوانی در برنامه‌ریزی یا شروع یک تکلیف سخت، تنبلی، اضطراب زیاد و… می‌توانند در معضل انجام ندادن تکالیف در کودکان موثر باشند. همچنین علت مشق ننوشتن دانش‌آموز می‌تواند به یک مشکل یادگیری یا اختلال بیش‌فعالی-نقص توجه مربوط باشد که نیاز به ارزیابی بیشتر از سمت یک متخصص مثل پزشک و روانشناس کودک دارد. اگر در شناسایی علائم مربوط به این اختلالات تردید دارید می‌توانید مقاله «علائم بیش‌فعالی در کودکان» را مطالعه کنید.
۲- برای کودکی که مشق نمی‌نویسد، زمان مشخصی برای انجام تکالیف تعیین کنید
برای حل مشکل تنبلی بچه‌ها در مشق نوشتن، هر روز بعد از اتمام زمان مدرسه و استراحت کودک، زمان مشخصی را برای انجام کارهای فرزندتان در نظر بگیرید. به این صورت فرزند شما هر روز برنامه خود را می‌داند و می‌تواند طبق آن رفتار کند. برای تعیین زمان انجام تکالیف کودکان به تفاوت‌های فردی آن‌ها دقت کنید. درک کنید که بچه‌ها از نظر توانایی جسمی و ذهنی نسبت به انجام تکالیف متفاوت هستند. ممکن است یک مبحث درسی برای یک کودک آسان باشد، اما به نظر کودک دیگری سخت بوده و نیاز به زمان بیشتری برای انجام تکالیف آن داشته باشد. مهم است که در تعیین این زمان، شخصیت و خلقیات فرزندتان را به‌طور کامل را بشناسید و نقاط قوت و ضعف او و نحوه یادگیری‌اش را شناسایی کنید.
برخی از بچه‌ها به استراحت‌های کوچک بین تکالیف خود نیاز دارند. در حالی که برخی دیگر نیاز به تقسیم تکالیف به قطعات کوچک و ایجاد تنوع در آن دارند. تنقلاتی را برای استراحت‌های کودکان فراهم کنید. در زمان انجام تکالیف، خانه را برای آن‌ها ساکت نگه دارید. برای مثال تلویزیون را خاموش کنید و بچه‌های کوچک‌تر را با بازی‌های بی‌سر و صدا، سرگرم کنید.
۳- برای ترغیب کودکی که مشق نمی‌نویسد مکانی خاص برای انجام تکالیف در نظر بگیرید
یکی از راهکارهای موثر در حل مشکل مشق ننوشتن کودکان این است که با در نظرگرفتن اندازه و ویژگی‌های خانه خود، مکان عمومی مشخصی را برای انجام تکالیف کودک در نظر بگیرید. این مکان می‌تواند یک میز در آشپزخانه یا حتی اتاق نشیمن باشد، اما همیشه باید همان فضا باشد. اگر بچه‌های دیگری در سنین مدرسه در خانه باشند، همه می‌توانند تکالیف خود را روی یک میز انجام دهند و والدین می‌توانند در نزدیکی آن بنشینند تا آن‌ها را حمایت کنند. این کار تاحدی بی‌میلی کودکان به انجام تکالیف را کاهش می‌دهد. کودک باید هر روز در زمان مشخصی در این مکان بنشیند و وسایل مورد نیاز خود را روی میز قرار دهد. دقت کنید هیچ‌وقت شما بهعنوان یک والد نباید کوله‌پشتی کودک را خالی کنید و برای انجام تکالیف او نگران باشید.
۴- موانع اولیه شروع یک تکلیف در کودکان و نوجوانان را برطرف کنید
برخی از بچه‌ها در مرحله شروع یک تکلیف مشکل دارند. برای مثال مبهم‌بودن یک تکلیف یا اضطراب کودک برای انجام آن به بهترین نحو ممکن می‌تواند باعث مشق ننوشتن شود. فرض کنید فرزند شما آزمون بزرگی پیش‌رو دارد و معلم برای آمادگی بیشتر کودکان تکالیف خاصی را در برنامه آن‌ها قرار داده است که برای کودک دارای ابهام است. شما می‌توانید با توضیح مراحل انجام این تکالیف یا تقسیم آن‌ها به مراحل کوچک‌تر، مانع اولیه برای مشق نوشتن را برطرف کنید. این مانع متناسب با شرایط و سن کودک می‌تواند تغییر کند. برای مثال در یک نوجوان، طوفانی از نگرانی‌ها و افکار مختلف می‌تواند مانع مشق نوشتن او شود. صحبت درباره این موانع اولیه مشق ننوشتن در کودکان و نوجوانان می‌تواند باعث پیشرفت و بهبود آن‌ها شود.
۵- اولویت‌بندی انجام تکالیف را به خود کودک بسپارید
یکی از راهکارهایی که مشاوران تحصیلی در برخورد با تنبلی در نوشتن تکالیف کودکان و نوجوانان توصیه می‌کنند، دادن آزادی انتخاب به آن‌ها در نوشتن مشق است. این جمله به این معنی است که از فرزندتان بخواهید تکالیف را به‌ترتیبی که دوست دارد انجام دهد. این کار به او حس قدرت می‌دهد و بهعنوان یکی از راهکارهای مقابله با لجبازی کودکان در انجام تکالیف به‌شمار می‌رود. اگر به‌طور مداوم درباره نوشتن مشق‌ها با فرزند خود بحث کنید، خانه شما به محیطی برای جنگ قدرت تبدیل می‌شود. همچنین نتیجه معکوس و منفی ایجاد می‌کند. باور کنید بسیاری از بچه‌ها برای این که به والدین خود نشان دهند که قدرت دست چه کسی است، به‌طور عمد در انجام تکالیف خود مقاومت نشان می‌دهند.
۶- از همراهی با کودکان برای مقاومت در برابر مشق نوشتن خودداری کنید
برخی از تکالیف ممکن است کمی پوچ یا بیهوده به‌نظر برسند و فرزند شما مایل به انجام آن‌ها نباشد. حتی اگر با فرزند خود موافق هستید با او در یک تیم برای زیر سوال‌بردن معلم قرار نگیرید. بدگویی از معلم و تکالیفی که به بچه‌ها داده است در مقابل خود کودکان اقتدار معلم را تضعیف می‌کند و تبدیل به عاملی برای تقویت تنبلی در ننوشتن مشق می‌شود. بهتر است این موضوعات را در فضایی خصوصی با خود معلم یا کادر مدرسه در میان بگذارید تا به‌صورت جدی‌تر و دقیق‌تر پیگیری شود.
۷- کودکان را برای نوشتن تکلیف از راه‌های مختلف تشویق کنید
در یک دنیای ایده‌آل، فرزندان شما تکالیف خود را انجام می دهند؛ زیرا برای یادگیری آن‌ها مفید است، اما همیشه این اتفاق نمی‌افتد. متغیرهای مختلفی وجود دارند که بر درس‌خواندن بچه‌ها و انجام تکالیف تاثیر می‌گذارند. تقویت رفتار مثبت در مشق نوشتن همیشه مهم است. بیشتر بچه‌ها از کسب نمرات خوب و تکمیل کارشان حس خوبی پیدا می‌کنند، اما ارائه برخی مشوق‌های اضافی برای تشویق آن‌ها به نوشتن تکالیف نیز مفید است. برای مثال شما می‌توانید در ازای دستیابی به موفقیت‌های تحصیلی فرزندتان، انجام فعالیت‌های موردعلاقه‌شان را به آن‌ها هدیه دهید. این فعالیت می‌تواند شامل رفتن به شهربازی یا دانلود فیلم موردعلاقه‌اش و داشتن «شب فیلم خانوادگی» در خانه باشد. شما می‌توانید راهکارهای مفید دیگری در زمینه علاقه‌مندکردن به مدرسه و درس‌خواندن را در مقاله «با کودکان بی علاقه به درس چه کنیم» مطالعه کنید.
نقش والدین درباره تکالیف کودکان
بسیاری از والدین این تصور را دارند که نباید کاری با تکالیف فرزندانشان داشته باشند. این تصور از آن‌جا ناشی می‌شود که مدارس مدام روی این نکته تاکید می‌کنند که تکالیف وظیفه کودک است نه والدین! گروهی از والدین کنترل‌گر هم تلاش خود را در این راستا به کار می‌گیرند که فرزندشان به بهترین نحو تکالیف خود را انجام دهد. به همین منظور خیلی از اوقات تا پاسی از شب مشغول انجام کارهای عملی و نوشتن مشق‌های فرزند خود هستند! کدام یک از رویکردها درست است؟ مشاوران تحصیلی معتقدند نقشی که شاید بهترین توصیف برای والدین در برابر مشق نوشتن بچه‌ها باشد، «مدیر پروژه تکالیف» است. والدین می‌توانند کارهایی مانند نظارت، سازمان‌دهی، ایجاد انگیزه و تحسین درباره تکالیف فرزند خود انجام دهند. حضور شما این پیام را می‌فرستد که تکالیف یک کار مهم است و نباید ساده گرفته شود اما مسئولیتی است که روی دوش خود دانش‌آموز است.
فراموش نکنید فرزند شما باید برای رسیدن به اهداف خود درس بخوانند یا تکالیفشان را انجام دهند نه به‌خاطر به‌دست آوردن رضایت شما! کودکانی که برای به‌دست آوردن رضایت والدین خود مشق‌هایشان را می‌نویسند هرگز یاد نمی‌گیرند به‌طور مستقل در موقعیت‌های مختلف فکر کنند یا تصمیم بگیرند. در واقع سپردن مسئولیت انجام تکالیف به کودکان به‌نوعی آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان است. چرا که خود کودک زمانی که مشق‌هایش را نمی‌نویسد با عواقب طبیعی و پیامدهای منفی آن در مدرسه روبه‌رو می‌شود. بنابراین در دفعات بعدی برای جلوگیری از وقوع چنین اتفاقی تکالیف خود را انجام می‌دهد. در این مطلب تلاش کردیم راهکارهایی برای مقابله با کودکی که مشق نمی‌نویسد، باهم مرور کنیم. شما چه راهکاری را برای حل این مشکل انتخاب کرده‌اید؟
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
بچه های الان اصلا مشق نمینویسن دائم با دخترم درگیرم سر مشق نوشتن. امیدوارم این راهکارها کمک کنه.
حل این مشکل به کمی زمان و صبر نیاز داره. ما هم امیدواریم با این راهکارها مشکل مشق ننوشتن کودک شما برطرف بشه.