شاید اولین باری که فرزندتان در رستوران به شما بگوید «تا دستش را نشوید سر میز نمینشیند»، به خودتان ببالید که چه فرزند مرتب و تمیزی دارید، اما اگر او را هر روز، ۶ بار، حدودا نیم ساعت در حال شستن دست ببینید این حس تغییر میکند و جایش را به نگرانی میدهد. اما سوال اینجاست که آیا کودکان هم میتوانند دچار وسواس شوند؟ بله، تقریبا از هر ۱۰۰ کودک، یک تا دو نفر دچار وسواس فکری میشوند.
وقتی کودکی دچار اختلال وسواس فکری-اجباری است، به طور مداوم درباره موضوعات مختلف، افکار مزاحم و ناخواستهای را تجربه میکند که «وسواس فکری» نام دارند. همچنین این افکار منجر به «رفتارهای اجباری یا تشریفاتی» میشوند که از کنترل او خارج است و احساس میکند باید آنها را انجام دهد تا فشار این افکار کم شوند. وسواس فکری- اجباری کودکان، نه تنها خود بچهها بلکه کل خانواده را تحت تاثیر قرار میدهد. در صورت عدم درمان وسواس فکری کودک، این مشکل میتواند منجر به استرس و خجالت ناتوان کنندهای در طول سالهای تحصیلی و یک عمر مبارزه با اضطراب انجام این اعمال اجباری شود. بنابراین دریافت درمان تخصصی برای کودک مبتلا به OCD واجب و ضروری است، اما مهم است که این کار به موقع و همراه با حمایت شما انجام شود.
در این مقاله تصمیم داریم برای تقویت روابط بین کودکان مبتلا به وسواس و اعضای خانوادهشان، فهرستی از راهکارهای مقابله با وسواس فکری کودکان را ارائه دهیم. اگر مطمئن نیستید که با وسواس فکری کودکان چه کار کنید مرور این راهکارها به شما کمک خواهد کرد.
۱-با فرزندتان در مورد وسواسش صحبت کنید
برای درمان وسواس فکری کودک به شیوهای حمایتکننده با او صحبت کنید. گوش دهید و عشق خود را به او نشان دهید. یکی از راههای مقابله با وسواس فکری کودک این است که چیزی بگویید که برای موقعیت فرزندتان کارآمد است، مانند: «من متوجه شدم که جوراباتو بر اساس رنگ و اندازه ردیف میکنی، این کار به این خاطره که اضطراب زیادی داری». بگویید که اختلالی به نام وسواس فکری یا OCD ممکن است باعث این رفتارها شود و هرچقدر هم که این افکار و تشریفات برای او عجیب، شرمآور و غیرعادی به نظر میرسند، فقط بخشی از علائم معمول OCD هستند.
به فرزندتان بگویید که با ملاقات کردن روانشناس میتوانیم بررسی کنیم که این فرض درست است یا خیر. به کودک یادآوری کنید که ما همگی یک تیم هستیم و میخواهیم راهکارهای مقابله با وسواس فکری را بیاموزیم و کمک کنیم تا این مشکل حل شود. به او توضیح دهید شما میخواهید کمک کنید فکرهای آزاردهنده او کمتر شوند. اگر نیاز به اطلاعات بیشتری درباره علائم وسواس فکری کودکان دارید میتوانید به مقاله «علائم وسواس فکری کودکان» مراجعه کنید.
۲-به کودک بیاموزید که خود را از وسواسش جدا کند
در درمان وسواس فکری کودک به OCD یک نام خندهدار و یا تحقیرآمیز بدهید و هر زمان که میخواهد برای فرزند شما قلدری کند، آن را با همان نام صدا بزنید. شما میتوانید این اسمها یا شخصیتهای بدجنس را از انیمیشنها پیدا کنید مثلا: کروئلا! میتوانید حتی فقط آن را «OCD بدجنس» بنامید. برای نمونه بگویید: «OCD از تو میخواد که دوباره دستهات رو بشوری» یا «OCD به تو میگه که سه بار کلید برق رو بزنی». به فرزندتان بگویید: «OCD دوباره سعی میکنه تو رو فریب بده» یا از او بپرسید: «آیا “آدم بدجنسه” توی ذهنت داره تو رو آزار میده؟». در مورد OCD به صورت سوم شخص صحبت کنید. اجرای این راهکار برای مقابله با وسواس فکری کودک، باعث میشود فرزندتان خودش را از وسواسش جدا کرده و شرم و خجالت کمتری را تجربه کند و تصویر بهتری از خود را در ذهنش شکل دهد.
۳-رفتارهای اجباری مربوط به وسواس کودک را به تعویق بیندازید
با مشورت و کمک روانشناس کودک، آرامآرام فرزندتان را تشویق کنید که بهتدریج اعمال اجباری که در اثر وسواس فکری ایجاد میشوند را به تعویق بیندازد، یا آنها را تغییر دهد. وقتی کودک به مرحلهای رسید که میتوانست آنها را به طور کلی رها کند از او بپرسید: «آیا اون چیزی که انتظار داشتی اتفاق افتاد؟» یا «آیا به همون اندازه که انتظار داشتی بد بود؟». بهمنظور آموزش راههای مقابله با وسواس فکری، به او توضیح دهید اگر درمان وسواس فکریاش را به کمک درمانگرش ادامه دهد بدون نیاز به انجام اعمال تکراری، اضطراب او از بین خواهد رفت. در صورتی که تسلیمشدن در برابر آن چه که OCD از او میخواهد، این مشکل را حادتر میکند. در واقع اگر به حرف وسواس گوش کند (آن رفتارها را انجام دهد) فقط موجود بدجنس ذهنش را قویتر میکند.
۴-برای کاهش وسواس کودک،خودگویی مثبت را با او تمرین کنید
در مسیر درمان وسواس فکری کودکان، هیچوقت اثر تلقین را دستکم نگیرید. میتوانید با مشورت درمانگر فرزندتان، کودک را تشویق کنید. مثلا از کودک بخواهید در زمان انجام راهکارهای مقابله با وسواس فکری، جملاتی مثبت را در ذهن خود یا به صورت بلند تکرار کند. مثلا «من میتونم این کار رو انجام ندم یا جلوی انجامش رو بگیرم» یا «اگر این کار رو نکنم اتفاقی نمیفته». این خودگوییهای مثبت اثر خود را یکباره نشان نمیدهد اما به تدریج روی ذهن ناخودآگاه کودک تاثیر گذاشته و باعث کاهش افکار وسواسی او خواهد شد. در واقع میتوان گفت این تکنیک یکی از موثرترین راههای کاهش وسواس فکری کودکان است که تلاش میکند با تکرار یک جمله آرامشبخش وسواس کودک را کنترل کند.
۵-کودک را در مسیر غلبه بر وسواس فکری تحسین کنید
فرزند شما در مسیر غلبه بر وسواس فکری، بیشتر از هرچیز نیازمند تحسین است. شما میتوانید با اجرای راهکارهای مقابله با وسواس فکری کودک به فرزندتان کمک کنید. همچنین بهتر است در خانه به همراه کودک، راهکارهاییرا که درمانگر آموزش میدهد تمرین کنید. در حین این تمرینها با دقت به دنبال هر پیروزی کوچک کودک در برابر OCD باشید و او را برای تلاشش تحسین کنید. به یاد داشته باشید، ایستادن در برابر یک قلدر، بسیار ترسناک است. اگر فرزند شما توانست رفتار اجباری را به تعویق بیندازد یا حتی کمی آن را تغییر دهد،نیاز به تشویق دارد. با این کار نشان میدهید که چقدر از داشتن فرزندی تلاشگر مثل او احساس غرور میکنید.
کپشن تصویر : فرزند شما در مسیر غلبه بر وسواس فکری، بیشتر از هرچیز نیازمند تحسین است.
۶-برای وسواسهای فکری کودک،جعبه نگرانی بسازید
در این روش با کمک فرزندتان جعبهای میسازید.با ساخت این جعبه کودک هر بار که جلوی رفتارهای اجباریاش را میگیرد، نگرانیهایش را از انجام ندادن این کارها یادداشت یا نقاشی میکند و آنها را در جعبه میگذارد. این کار به کودک شما کمک میکند تا به جای این که روی افکار وسواسی تمرکز کند، نگرانیهای خود را جدا کند. سپس در جلسه درمان وسواس فکری با روانشناسش در میان بگذارد.
۷-در مسیر درمانی وسواس کودک، حمایت کنید و حمایت بگیرید
دانستن این که تنها نیستید، میتواند در مسیر درمان وسواس فکری کودک و کاهش فشارهای ناشی از آن به شما کمک کند. به اشتراک گذاشتن داستانهای موفقیتآمیزتان با والدین دیگر میتواند به شما امید و اعتمادبهنفس بدهد. این فرایند، دو طرفه است. یعنی همانطور که حمایت میکنید، حمایت میگیرید. شما میتوانید به یا یک جستجوی ساده در اینترنت یا مشورت با روانشناس کودکتان به والدین دیگری که با این مشکل روبهرو هستند دسترسی داشته باشید.
همچنین برای فراهمکردن یک محیط حمایتی امن، همسر و سایر اعضای خانواده خود را در جریان وسواس فکری کودک گذاشته و آنها را برای کمک به فرزندتان بسیج کنید. برای آگاهی بیشتر، با همسر خود درباره علائم OCD فرزندتان و راههای مقابله با وسواس فکری کودکان، صحبت کنید. مقاله «وسواس فکری کودکان چیست» در این زمینه به شما و همسرتان کمک خواهد کرد. اغلب اوقات بیمیلی یکی از والدین به مشارکتکردن و پذیرفتن مسئولیت، ریشه در اضطراب آنها دارد. این موضوع هرگز به این معنا نیست که آنها نمیخواهند در درمان وسواس فکری کودکان کمک کنند.
۸-دیگران را در جریان وسواس کودک قرار دهید
در مورد اختلال وسواس فکری کودکتان به دیگران بگویید. برای اجراکردن راههکارهای کاهش وسواس فکری کودک با روانشناس مدرسه فرزندتان همکاری کنید. این کار باعث میشود یک برنامه یکدست و موفق در درمان وسواس فکری کودکان شکل بگیرد. در جریان قراردادن دیگران باعث میشود نوع برخورد با رفتارهای وسواسی کودک یکسان باشد. روانشناسان معتقدند اجرای این تکنیک به ظاهر کوچک نقش مهمی در درمان وسواس فکری دارد.
۹-درمان دارویی وسواس فکری در کودکان را جدی بگیرید
درمان وسواس فکری در کودکان اغلب اوقات دو جزء دارد. گاهی اوقات درمانگر کودک، درمان دارویی را به عنوان یکی از مهمترین راهکارهای مقابله با وسواس فکری کودکان در نظر میگیرد. در چنین شرایطی با پزشک فرزندتان مخالفت نکنید و اجازه دهید درمان مسیر درست را طی کند. حتما دستورالعملهای دارویی را که تجویز شده است رعایت کنید. بدون مشورت با پزشک تجویزکننده هیچ تغییری در دوز مصرفی کودک خود ایجاد نکنید. زیرا این کار میتواند منجر به بازگشت شدید نشانهها شود و کودک را در معرض آسیب شدید قرار دهد. اگر متوجه عوارض جانبی شدید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید. دقت کنید کمتر شدن رفتارهای وسواسی کودک به این معنا نیست که به مصرف دارو احتیاجی نیست و این موضوع حتما باید با مشورت درمانگر و پزشک کودک انجام شود.
غلبه بر وسواس کودک، نیازمند یک قرارداد خانوادگی است
هدف اصلی تنظیم قرارداد خانوادگی این است که همه اعضای خانواده (از جمله فرزند مبتلا به OCD) با یکدیگر همکاری کنند تا به بهترین نحو راهکارهای مقابله با وسواس فکری کودکان را اجرا کنند. ایجاد اهداف خانوادگی در درمان وسواس فکری کودکان تعارضات را کاهش میدهد، خانواده را حفظ میکند و بستری را فراهم میکند تا کودک دچار وسواس، در شرایط بهتری با این اختلال بجنگد.
این اتحاد خانوادگی در کاهش وسواس فکری کودکان مهمترین نقش را دارد. ضروری است که تمام اهداف به وضوح توسط خود کودک و اعضای خانواده درگیر در قرارداد، تعریف شده و در مورد آن به توافق رسیده باشید. اگر محیط کودک، حمایتی نباشد یا قوانینی را بدون موافقت کودک در خانه اجرا کنید، احتمالا متوجه میشوید که درمان وسواس فکری کودک و برنامههای خانوادگی شما نتیجه معکوس دارد. در این مقاله توصیههایی برای تنظیم این قرارداد ارائه شد. شما از چه راه دیگری در مقابله با وسواس کودکان استفاده میکنید؟
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازیدرمانی، آموزش مهارتهای زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بودهام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزههای بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارتهای زندگی به بچهها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کردهام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغههای والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
ممنون بابت مطالب مفیدتون
سپاسگزاریم از لطفتون.
دست شما درد نکنه خیلی خوب بود. ولی این که آدم بخواد به فرزندش یاد بده خودش رو از یک تفکر یا خوی درونی خودش جدا کنه به نظرم راه مناسبی نیست. شاید برای ترک یک وسواس کارآمد باشه اما همچین سبکی از برخورد یک نفر با خودش اگر نهادینه بشه، به نظرم منجر به این میشه که فرد از خودش فاصله بگیره
سلام ممنون از دقت نظرتون بله این مورد مشخصا به عنوان راهکاری برای وسواس در نظر گرفته میشه و در مورد ۲ به طور کامل مثالهای مربوط به این راهکار ذکر شده و توصیه شده اسمش رو وسواس بذارین یا در این مورد استفاده کنین. در واقع در این راهکار به کودک آموزش داده میشه که اراده تو از قدرت فکرت بیشتره و تو میتونی در برابر یک فکر آسیبزا مقاومت کنی و با یک فکر کارامد جایگزینش کنی.
be nazar man mored shomare 7 kheili mozue kilidiye chon in ke pedar ha ham hamrahi konan kheili moheme va tooye ravand darman komak konandast 👌🏻
بله دقیقا نقش پدر و سایر اعضای خانواده در روند درمان وسواس فکری کودکان خیلی اهمیت داره.
بله دقیقا همراهی پدر و سایر اعضای خانواده در درمان وسواس فکری کودکان خیلی اهمیت داره.
ممنون بابت راهکارهایی که برای درمان وسواس فکری کودک دادید. چقدر عالی که این مطلب توسط روانشناسای کودک نوشته شده. ممنون خیالم راحت شد.
بله تمامی مطالب بلاگ کیدزی توسط روانشناسان کودک بررسی و تایید میشن.خوشحالیم این مقاله بهتون کمک کرده.