همه شما داستان پینوکیو را به خوبی به خاطر می‌آورید. پسر بچه‌ای چوبی، که هر وقت دروغ می‌گفت دماغش آن قدر دراز می شد که پدر ژپتو مجبور بود آن را اره کند تا به حالت عادی برگردد. باید بگوییم هر کودکی دروغ گفتن را تجربه می‌کند و یک پینوکیوی درون دارد، اما خوشبختانه دماغش دراز نمی‌شود.
باور کنید یا نه، دروغ گفتن کودکان فراگیر است! مطالعات روانشناسی نشان می‌دهد که کودکان معمولا در سنین پیش‌دبستانی (بین ۲ تا ۴) سالگی شروع به دروغ گفتن میکنند. بنابراین، دروغگویی کودکان دیر یا زود اتفاق می‌افتد! کودکان تنها کسانی نیستند که در مورد کوچکترین چیزها مانند خوردن یا نخوردن یک تکه کیک شکلاتی، دروغ می‌گویند اما، شما به‌عنوان یک والد، باید بیشتر به این موضوع فکر کنید که فرزندتان چرا دروغ می‌گوید.
دروغ گفتن یکی از اولین علائمی است که نشان می‌دهد کودک شما در حال آگاهی پیدا کردن از احساسات و خواسته‌های دیگران است. آنها کم‌کم متوجه می‌شوند که می‌توانند ذهن دیگران را با دروغ‌هایشان دستکاری کنند. همان‌طور که کودکان بزرگ‌تر و تبدیل به یک نوجوان بالغ می‌شوند، دروغ گفتن برای پنهان کردن مسائل جدی‌تر استفاده می‌شود. مسائلی که ممکن است کودک شما در بیان آنها مشکل داشته باشد.
اگر به دنبال کشف علت دروغگویی کودکان و برطرف کردن آن نباشید، این موضوع در بزرگسالی وسیع شده و آسیب‌های جدی به زندگی آنها وارد می‌کند. پس استرس و ناراحتی را کنار بگذارید و برای کشف علت این رفتار تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
۱- دروغگویی والدین به کودک، فرزند شما دقیقا مثل شما رفتار می‌کند
فرزندان شما بسیار باهوش‌تر از آن چیزی هستند که شما تصور می کنید. حتی دروغ‌های مصلحتی شما ممکن است آنها را تشویق کند که دروغگو باشند. شاید شما با خودتان فکر کنید: «از کجا می‌خواهند بفهمند که من دروغ گفته‌ام؟» اما خیلی وقت‌ها شما نمی‌توانید ردپای دروغتان را پاک کنید. این موضوع حتی برای کوچکترها هم قابل رویت است.
این اتفاق تا حدی به این دلیل است که شما دروغ‌های کوچک را جدی نمی‌دانید یا چیزی را می‌گویید و تقریبا بلافاصله فراموش می‌کنید. این دروغ‌ها ممکن است چیزی شبیه «ما می‌تونیم بعدا انجامش بدیم» یا «بله، امشب واست کتاب می‌خونم» و بعد انجام ندادن آنها باشد. بچه‌ها این رفتارها را می‌بینند و تشخیص می‌دهند که اگر شما می‌توانید دروغ بگویید، آنها هم می‌توانند!
۲- نفهمیدن مفهوم دروغگویی، کودکان نمی‌دانند که دروغ می‌گویند!
برخی از بچه‌ها (معمولا در سنین نوپا) معنای دروغ، چگونگی ساز و کار و بد بودن آن را درک نمی‌کنند. بیشتر اوقات علت دروغگویی کودکان این است که آنها تازه کارکرد زبان را درک میکنند. آیا تا به حال امیدوار بوده‌اید که بتوانید چیزی را فقط با آرزو کردن تغییر دهید؟ کودکان نه تنها به این امید دارند، بلکه معتقدند که این یک امکان است!
تا حدود ۷ یا ۸ سالگی، بچه‌ها اغلب یک خط مبهم بین واقعیت و خیال می‌بینند و نمی‌دانند که واقعیت برای همیشه ثابت شده است. آنها به ابرقهرمانان، فرشته‌ها و توانایی آنها در تغییر واقعیت‌ها اعتقاد دارند. بنابراین وقتی می‌گویند که این کار را انجام نداده‌اند، منظورشان این است که ای کاش این کار را نمی‌کردند و سعی میکنند آن را درست کنند. این برعهده والدین است که بر اهمیت گفتن حقیقت تاکید کنند. فرزندانتان لزوما نمی‌دانند که دروغ می‌تواند از جهات مختلف باعث آسیب شود.
۳- دروغگویی کودک برای رسیدن به یک خواسته، منافع شخصی دشمن صداقت است
کودکان و نوجوانان گاهی برای منافع شخصی دروغ می‌گویند. به عنوان مثال: از فرزندتان می‌پرسید: «اتاقت رو تمیز کردی ملیکا؟» و او پاسخ می‌دهد: «آره مامان، می‌تونم الان برم بیرون؟» سپس با عجله به سمت در می‌رود تا قبل از این که شما حتی متوجه شوید که جایی را تمیز نکرده است، از خانه خارج شود. او ممکن است همه چیز را زیر تخت و کمدها بیندازد که هرگز بررسی نشود. منفعت شخصی یکی از مهم‌ترین دلایل دروغ گفتن کودکان در هر سنی است. هر بچه‌ای از آن به گونه‌ای استفاده می‌کند که مزیت بیشتری برای او داشته باشد.
۴-موقعیت‌های اجتماعی پیچیده، یکی از دلایل دروغگویی کودک است
کودکان روزانه پیام‌های ترکیبی فراوانی از محیط اطراف خود دریافت میکنند. همچنین آنها در حال یادگیری هنجارهای اجتماعی فوق‌العاده پیچیده‌اند. در واقع، بسیاری از اوقات کودکان حتی به دلیل صداقت بیش از حد خجالت می‌کشند.
به طور مثال موقعیتی را تصور کنید که برای پس دادن ظرف همسایه به خانه آنها رفته‌اید و همان‌طور که در حال تعریف و تشکر هستید، فرزندتان می‌گوید: «مامان می‌گفت که از لازانیای پر روغن شما متنفره!». قطعا در تمام مسیر برگشت شما او را بابت حرفی که زده است سرزنش می‌کنید، در حالی که او فقط راست گفته است. فرزند شما دقیقا نمی‌داند باید به شعار «همیشه باید راستگو بود و دروغ بد است» پایبند باشد یا سرزنش‌هایتان را تحمل کند. در نتیجه گیج می‌شود و گاهی دروغگویی را ترجیح می‌دهد.
۵- ترس، بزرگ‌ترین علت دروغگویی کودکان است
آیا فرزندتان تا به حال سعی کرده شما را متقاعد کند که با وجود تکه‌های کوچک شکلات روی صورتش، هیچ کیک شکلاتی را نخورده است؟ بچه‌ها اغلب برای جلوگیری از عواقب منفی دروغ می‌گویند. خیلی از بچه‌ها به علت ترس، دروغ می‌گویند. آنها مطمئن نیستند که نتیجه راستگویی چگونه خواهد بود. دروغ برای کودک در این مواقع یک راه فرار می‌سازد.
صداقت نداشتن به دلیل ترسیدن یک واکنش معمولی برای کودکان است. آنها اغلب از عواقبی که ممکن است از گفتن حقیقت به وجود بیاید بترسند. این موضوع حتی می‌تواند زمانی که کسی از آنها سو‌استفاده کرده، رخ دهد. در این حالت تصور میکنند، حقیقت ممکن است شخص دیگری را به دردسر بیاندازد. احتمال دارد که حتی از فرد سواستفاده‌کننده واهمه داشته باشند یا حتی بترسند اتفاقات بد بیشتری برای آنها رخ دهد. این نوع دروغگویی یک چرخه معیوب است. به این صورت که هر چه کودک بیشتر بترسد بیشتر دروغ می‌گوید و بالعکس.
۶- جلب توجه، باعث دروغ گفتن کودکان می‌شود
وجهه خوب داشتن یکی از علایق تمام انسان‌هاست، فرقی نمی‌کند کودک باشید یا بزرگسال. هر کدام از شما احتمالا در بچگی یکی دو دروغ کوچک جلوی هم‌کلاسی‌هایتان در مورد مال و اموال خانواده‌تان یا نسبت فامیلی نزدیک با بازیگران مشهور گفته‌اید. فرزند شما هم به همین ترتیب ممکن است به دوستانش بگوید در مسابقه شنا موفق به کسب مدال طلا شده یا به شما بگوید بالاترین نمره ریاضی کلاس را کسب کرده است.
خیلی وقت‌ها، والدین حتی متوجه نمی‌شوند که فرزندان خود را مجبور به دروغ گفتن میکنند. آنها اغلب فرزندان خود را با دیگران مقایسه میکنند. این موضوع باعث می‌شود فرزندانشان بخواهند به والدین خود ثابت کنند که به همان اندازه خوب هستند و همین حس کمبود در نتیجه مقایسه می‌تواند علت دروغگویی کودک باشد.
۷-کودک شوخ یا کودک دروغگو مسئله این است
بچه‌ها معمولا بلد نیستند چطور شوخی کنند. به همین دلیل گاهی به بهای خنداندن بقیه، دروغ می گویند. حتی ممکن است یک شوخی یا جوک را با مقدار زیادی دروغ و پرخاشگری نسبت به شخص دیگری بسازند. این موارد معمولا در نوجوانان رخ می‌دهد. به طور مثال: به کسی می‌گویند اتفاق بدی رخ داده است فقط برای این که از ترس و وحشت او، لذت می‌برند. اما به گفته دکتر فورد: «این یک نوع خاص و کمیاب دروغگویی است که تعدادی از کودکان و نوجوانان جذب آن می‌شوند». در واقع یکی از راه‌هایی است که نوجوانان در مدرسه در میان همسالان محبوبیت پیدا میکنند.
۸-ریشه اصلی دروغگویی کودک، کمبود عزت نفس است
خیلی از اوقات فرزند شما از کمبود عزت نفس رنج می‌برد. کودک برای پوشاندن نقص‌هایی که در تصورش است به دیگران دروغ می‌گوید تا خود را فرد بهتری جلوه دهد. در این شرایط کودکان تمایل دارند داستان‌هایی را برای خودنمایی به دیگران بسازند و ثابت کنند که خیلی موفق هستند. حتی این دروغ‌ها ممکن است چیزی به سادگی دروغ گفتن به دوستان خود در مورد برنده‌شدن در یک بازی کامپیوتری باشد. شما می‌توانید خیلی نامحسوس روش‌هایی را برای تقویت عزت نفس کودکان به کار بگیرید برای مثال بازی های تقویت اعتماد به نفس کودک می تواند در این زمینه مفید باشد.
۹- فشار همسالان یکی از مهم‌ترین دلایل دروغگویی کودکان است
گروه دوستانی که کودکان دارند چیزی است که هر والدی باید به آن توجه داشته باشد. شخصیت بچه‌ها در طول رشد شکل می‌گیرد و به همین دلیل است که تاثیرپذیری آنها در این دوران بسیار آسان‌تر می‌شود. هر کاری که می‌بینند دوستانشان انجام می‌دهند در نهایت به آنها سرایت می‌کند.
کودکان تصور میکنند که «اگر دوستم می‌تواند این کار را انجام دهد، چرا من نتوانم؟» شما واقعا نمی‌توانید آنها را سرزنش کنید، ذهن کودکان و نوجوانان این‌گونه عمل می‌کند. در عوض، آنها با دروغ گفتن مثل بقیه، در آن گروه پذیرفته می‌شوند، اما بچه‌ها نمی‌دانند که وقتی این اتفاق بیفتد، تقریبا دیگر بازگشتی وجود ندارد. اغراق در حقیقت نوعی از دروغگویی‌های گروه همسالان است. آنها مدام در تلاش برای هماهنگی با همسالان خود هستند. گاهی تمام چیزی که بچه‌ها می‌خواهند تمجید دوستانشان است و همین موضوع علت دروغگویی کودکان است.
۱۰- پرخاشگری می‌تواند علت پنهان دروغگویی کودک باشد
باور کنید یا نه، استثنائا برخی کودکان عمدا دروغ می‌گویند تا به دیگران صدمه بزنند. روانپزشک دکتر چالز وی فورد، این نوع دروغگویی را نوعی «عمل پرخاشگرانه» می‌نامد. در این حالت بچه‌ها سعی میکنند با گفتن دروغ‌های تهاجمی، کسی را وادار کنند که یا کاری انجام دهد یا چیزی از او بگیرند.
به گفته فورد، این دروغ‌ها می‌تواند به همین سادگی باشد که کودکی به روانشناس مدرسه دروغ می‌گوید چون از دست یکی از اعضای خانواده عصبانی است و قصد دارد او را دچار مشکل کند. یا حتی گاهی از این راهکار به عنوان وسیله‌ای برای جلب توجه استفاده می‌کند. اگر علت دروغگویی فرزند شما این مسئله است، نیاز به مشورت با روانشناس کودک بررسی عمیق‌تر علت پرخاشگری وجود دارد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه همچنین می‌توانید به مقاله « علت پرخاشگری کودکان چیست » مراجعه کنید.
چراغ قوه را روی علت دروغگویی بیاندازید نه خود کودک!
اگر به دنبال کمک به فرزند خود هستید، به جای تمرکز بر روی تنبیه او، دنبال کشف علت دروغگویی کودک باشید. دریابید که چرا برخی از کودکان با پرخاشگری، کمبود عزت نفس، ترس و اضطراب شدید دست و پنجه نرم میکنند. هنگامی که درک بهتری از صداقت نداشتن کودک داشته باشید، مقابله با دروغگویی، آسان‌تر می شود.
دقت کنید وقتی به دروغ فرزندتان اشاره می‌کنید چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا فرزند شما نسبت به آن احساس بدی دارد و حقیقت را می‌پذیرد؟ اگر مچ فرزندتان را در مورد یک دروغ گرفتید، یک فرصت برای گفتن حقیقت به او بدهید. بگویید:«من ۱ دقیقه به تو فرصت میدم تا در موردش فکر کنی و دوباره ازت می‌پرسم که واقعا چه اتفاقی افتاده». صداقت را در خانه خود نیز در اولویت قرار دهید. یک قانون خانگی ایجاد کنید که می‌گوید: «راستش را بگو» و فرزندان شما به احتمال زیاد اهمیت صادق بودن را درک خواهند کرد. تنبیه و سرزنش ممکن است در کوتاه‌مدت کودک دروغگو را به فردی راستگو تبدیل کند، اما در درازمدت این رفتار دوباره تکرار می‌شود. ما در یک مقاله جداگانه به طور مفصل به بیان راهکارهای مهم برخورد با کودک دروغگو پرداخته‌ایم برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله « چگونه دروغگویی کودک را اصلاح کنیم» مراجعه کنید.
شما چه تجربه‌ای در این زمینه داشته‌اید؟ آیا از علت دروغگویی فرزندانتان اطلاع دارید؟ خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
عالییی بود ممنون از مطلب خوبتون تا بحال به این دلایل برای دروغگویی دقت نکرده بودم.بنظر من سخت گیری والدین و تنبیه های نامناسب در پی گفتن حقایق تلخ بیشترین سهم رو‌در دروغگو‌شدن بچها دارن.
بله دقیقا همینطوره یکی از مهم‌ترین دلایل دروغگویی کودکان ترس از روبرو شدن با عکس‌العمل والدینه. ممنون. خوشحالیم که مقاله مورد توجه شما قرارگرفته.
مطلب زیبایی بود، وقتی مقاله رو مطالعه کردم و کمی فکر کردم دقیقا مصادیق موارد گفته شده در ذهنم مرور شد. حفظ کرامت و عزت نفس کودکان در صداقت اونا خیلی تاثیر گذاره، گاهی پدر و مادر متوجه این اتفاقات هستند ولی اطرافیان طوری با کودک رفتار میکنند که تمام رشته های والدین رو پنبه میکنند.
سپاس از مطلب زیبا و کارشناسی شده تیم کیدزی
ممنون از نگاه پر مهر شما🌼 بله بعضی از موارد خارج از کنترله اما مهم‌ترین تاثیر رو والدین روی بچه‌ها میذارن. در واقع رفتار اشتباه اطرافیان ممکنه آسیب کوتاه‌مدتی رو برای کودک داشته باشه اما با رعایت اصول درست اصلاح رفتار توسط والدین این آسیب قابل برطرف شدن هست و موندگار نخواهد بود.
واقعا مهمه بفهمیم علت دروغگویی بچه چیه و چرا داره بهمون دروغ میگه . ممنون از مقاله خوبتون به چه نکات خوبی اشاره کردید.
بله کشف علت دروغگویی کودک در رقع این مشکل میتونه خیلی کمک‌کننده باشه. ممنون از توجه شما.
ممنون از مطلب خوبتون . باید بیشتر به علت دروغ گفتن فرزندم توجه میکردم.
خوشحالیم مقاله براتون مفید بوده. بله علت دروغگویی کودک اگر مشخص بشه، اصلاح این رفتار آسون‌تر میشه.