همانطور که برخی کودکان در برابر خوردن غذا مقاوت میکنند، ممکن است در برابر مطالعه نیز همین عکسالعمل را داشته باشند. والدین باید همانطور که برای افزایش اشتها در کودک شیوههای متفاوتی را به کار میگیرند برای ایجاد علاقه به مطالعه نیز از راهکارهای مختلف استفاده کنند؛ زیرا مطالعه برای حفظ هویت فرهنگی، رشد مغزهای سالم و پرورش کنجکاوی در کودکان حیاتی است.
در نظر داشته باشید که اگر فعالیتی از طرف کودکان با علاقه و به صورت دلخواه انجام پذیرد نتایج بهتری برای او خواهد داشت. کودکانی که با علاقه مطالعه میکنند، از چیزی که میخوانند استفاده بیشتری میکنند. این نکته را هم در نظر داشته باشید که این علاقه میتواند در پیشرفت تحصیلی کودکان نیز اثرگذار باشد. اگر به همان مثال غذا برگردیم حتما همگی ما قبول داریم که سیر شدن با یک غذا بسیار متفاوت از لذت بردن از آن غذاست. حالا که لزوم ایجاد علاقه به مطالعه در کودکان را فهمیدیم بد نیست راههایی که برای تشویق کودکان به مطالعه وجود دارد را با هم بررسی کنیم.
۱.اجازه دهید کودکان کتاب موردعلاقه خود را بارها بخوانند
وقتی یک کتاب خوب برای کودکتان انتخاب میکنید او را به خواندن آن کتاب تشویق کنید. اگر فرزند شما میخواهد همان کتاب را برای صدمین بار از کتابخانه بیرون بیاورد و مطالعه کند نگران نباشید! این اتفاق خیلی خوبی است!
مطالعات علمی نشان میدهد خواندن مجدد یک کتاب به افزایش سرعت و دقت در کودکان کمک میکند. در ضمن این فعالیت میتواند به ایجاد اعتماد به نفس برای کودکانی که متفاوت از بزرگسالان یاد میگیرند و فکر میکنند کمک کند. یادتان باشد هر بار از اینکه کودکتان یک کتاب خاص را برای مطالعه انتخاب کرد ابراز خوشحالی کنید و مراقب باشید حتی با زبان بدن به او این حس را منتقل نکنید که کار اشتباهی انجام میدهد. این عادت معمولا در سنین پایین دیده میشود. مهم است که کتاب مناسب برای شروع کتابخوانی کودک انتخاب کنید تا نگران تکرار شدن مطالب آن برای کودک نباشد.
۲.برای ایجاد علاقه به کتاب خواندن، مطالعه را برای کودک واقعی کنید
اگر کودک شما به مطالعه یک کتاب علاقهمند است سعی کنید مطالب آن را با آنچه در واقعیت اتفاق میافتد ارتباط دهید. به عنوان مثال، اگر کودکتان در حال خواندن کتاب چوپان دروغگو است با او در مورد لزوم نگهداری از دام و مزایای آن و همچنین شغل چوپانی صحبت کنید. میتوانید تصاویری در این رابطه به اون نشان دهید. بعد از آن در مورد دروغی که یک نفر گفته است و همچنین عواقب آن با کودک صحبت کنید. واقعی کردن مطالعه باعث میشود کودکان دیرتر مفاهیم اصلی کتاب را فراموش کنند و با خواندن مجدد آن کتاب به این مفاهیم و مهارتها مسلطتر شوند.
همچنین میتوانید فعالیت هایی را انجام دهید که داستانها را زنده میکنند. مثلا اگر در کتاب به بادبادکها اشاره شده است، از کودکتان بخواهید که در مورد فعالیتهای سرگرمکننده مربوط به بادبادک، مانند نحوه درست کردن بادبادک صحبت کند. میتوانید با در اختیار قرار دادن یک سری وسایل از او بخواهید یک بادبادک درست کند. فعالیتهای عملی مانند این میتواند کودکان را با موضوع کتاب درگیر کند.
۳ برای الگوسازی در زمینه مطالعه، بدون کتاب از خانه خارج نشوید
برای همه ما پیش میآید که باید مدت زمانی از روز را منتظر باشیم. مثلاً در مطب پزشک و یا زمان انتظار برای آماده شدن غذا و…در این مواقع همراه داشتن یک کتاب یا مجله مناسب برای کودکان باعث میشود در کنار کوتاه شدن زمان انتظار و سرگرم شدن کودکان یک فعالیت مفید هم انجام شده باشد. داستان ها میتوانند به سرگرم نگه داشتن فرزند شما کمک کنند و تجربه نشان داده است که شما همیشه میتوانید در زمان مناسب مطالعه کنید.
همچنین میتوانید خلاقیت به خرج دهید و نسبت به جایی که قرار است در آن منتظر باشید کتاب مناسبی را انتخاب کنید. مثلا اگر قرار است در مطب دندان پزشکی مدت زمانی را سپری کنید بد نیست کتابی با موضوع دندان برای کودکان انتخاب کنید. برای مثال کتاب لبخندها از رینا تلگمایر که با زبانی طنز به تجربیات یک کودک از ارتودنسی میپردازد می تواند برای این موقعیت مناسب باشد. این روش یک راهکار عالی برای تشویق کودکان به مطالعه است.
۴.برای تشویق کودک به مطالعه با شیوههای خلاقانه برای او کتاب بخوانید!
اگر کودکان شما توانایی خواندن کتاب را دارند میتوانید از آنها بخواهید که با صدای بلند کتاب بخوانند. در طول کتاب خواندن توسط کودکان شنوندهای فعال باشید و اگر کودکان کلمه یا عبارتی را به درستی نخواندند به آنها کمک کنید تا کلمات را به درستی ادا کنند. هر بار مسئولیت خواندن بخشی از کتاب را خودتان به عهده بگیرید و به مرور که کودکان در کتابخوانی پیشرفت میکنند اجازه دهید قسمت بیشتری از کتاب را خودشان بخوانند. اگر بچههای کوچکتری هم دارید مسئولیت خواندن کتاب با صدای بلند را خودتان بر عهده بگیرید.
میتوانید از کودک بخواهید بعضی از جملات مهم را بعد از شما تکرار کند. میتوانید صدای شخصیتهای قصه را به گونه ای متفاوت ادا کنید.حتی میتوانید با کمک عروسکهای اتاق، قصه را به صورت نمایش برای کودک اجرا کنید. اگر مایل هستید با سایر شیوههای خلاقانه مطالعه برای کودکان آشنا شوید می توانید به مقاله «بهترین شیوه قصهگویی برای کودکان» مراجعه کنید. با استفاده از این روشها مسلما کودک شما به مطالعه علاقهمند خواهد شد.
۵.با پرسیدن سوالات کودک را درگیر مطالعه کنید
یکی از مهمترین فواید قصهگویی برای کودکان آموزش مفاهیم اخلاقی به آنها است شما میتوانید با پرسیدن سوالات مختلف در حین داستان علاوه بر موثرتر کردن این آموزشها کودک را با روند داستان بیشتر درگیر کنید. شما میتوانید این کار را با پرسیدن سوالاتی در مورد افکار، اعمال یا احساسات شخصیتها انجام دهید برای مثال: «چرا چوپان دروغگو به بقیه دروغ میگفت؟ اهالی روستا بعد از فهمیدن این موضوع چه احساسی داشتند؟» حتی میتوانید فرزندتان را تشویق کنید تا از طریق تجربیاتی که با هم داشتهاید، با داستان ارتباط برقرار کند. مثلا با دیدن گله گوسفند در مسیر مسافرت، داستان چوپان دروغگو را که کودکتان مطالعه کرده است را یادآوری کنید و از او بخواهید خودش را به جای آن چوپان یا اهالی روستا بگذارد و در مورد کاری که میتواند انجام دهد تصمیم بگیرد. این کار درواقع یک شیوه عالی برای آموزش همدلی به کودکان نیز به حساب میآید.
۶.کتاب را برای کودک بخوانید، سپس فیلم آن را باهم تماشا کنید
یکی از بهترین راهکارهای برای نشویق کودکان به مطالعه این است که کتابهایی را برای کودکان انتخاب کنید که براساس آنها فیلم یا انیمیشن ساخته شده است. خوشبختانه براساس اکثر کتابهای مطرح کودک یک یا چند انیمیشن مناسب کودکان وجود دارد. با این کار علاقه کودکان به مطالعه چند برابر میشود. حتی میتوانید بعد از تماشای فیلم یا انیمیشن در مورد تفاوتهای آن با کتابی که مطالعه کرده است صحبت کنید.
۷. با استفاده از قصههای صوتی، کودکان را به مطالعه علاقهمند کنید
هرچند لذت مطالعه در ورق زدن صفحات کتاب و استشمام بوی کاغذ است ولی بد نیست در کنار مطالعه به روش سنتی برای ایجاد تنوع کتابهای صوتی را هم در اختیار کودکان قرار دهید. البته توجه داشته باشید که این کار باید در کنار مطالعه سنتی انجام گیردچون ممکن است به مرور زمان کودکان نسبت به مطالعه به روش سنتی تنبل شوند. با این وجود استفاده از قصههای استاندار صوتی میتواند کودکان را به مطالعه تشویق کند. اگر کودک شما به قصههای صوتی علاقه دارد، میتوانید از داستانهای اپلیکیشن پرنده استفاده کنید. در این اپلیکیشن انواع داستانهای مناسب سن کودکان جمعآوری شده است.
نقش والدین در تشویق کودکان به مطالعه
با توجه به این که کودکان از زمانی که به دنیا میآیند به دنبال کشف و شناسایی محیط اطرافشان هستند و از یک سالگی تمام فعالیتهای تقلیدی را شروع و از محیط الگوبرداری می کنند، لازم است والدین آنها را با کتاب و مطالعه آشنا کنند و با تشویق کودکان به مطالعه کمک کنند تا آنها فرهنگ مطالعه را هر چه بیشتر یاد بگیرند و برای رشد و شکوفایی استعدادها و کشف علایق خود آماده شوند و در ساختن جامعهای آباد با سطح علمی قابل قبول نقش موثری را ایفا کنند.
در واقع تقش والدین در تشویق کودکان به مطالعه بسیار پررنگ است. شما میتوانید برای ایجاد فرهنگ مطالعه در خانه، زمان مشخصی را به مطالعه اختصاص دهید و از همه اعضای خانواده بخواهید در آن زمان حتماً مشغول به مطالعه کتاب، روزنامه یا مجله مورد علاقه خودشان باشند. سعی کنید برای این کار خودتان پیشقدم و الگو باشید. حتی اگر مدت زمان مطالعه سی دقیقه یا کمتر هم باشد بی شک بعد از گذشت مدت زمانی اندک از عشق و علاقهای که در کودکان به مطالعه ایجاد شده است شگفتزده خواهید شد.
اگر کودک شما به مطالعه کتاب خاصی علاقه و توجه نشان میدهد برای شروع از همان کتاب استفاده کنید. سپس به مرور زمان با نشان دادن مزیتهای مطالعه به او کمک کنید اهمیت خواندن را درک کند. فراموش نکنید مهمتر از همه این کارها این است که شما با رفتار خودتان به فرزندتان نشان دهید خودتان هم از مطالعه لذت میبرید.
همه والدین دوست دارند که فرزندانشان از همان ابتدا به مطالعه مشغول شوند و به جمع انسانهای فرهیخته و آگاه جامعه اضافه شوند، اما در این باید مراقب باشید که این تمایل شما به ایجاد علاقه باعث دلزدگی و سردرگمی کودکان در مورد مطالعه نشود.
شما چه راهکارهای دیگری برای تشویق کودکان به مطالعه سراغ دارید؟ لطفا راهکارها و تجربیات خود در این زمینه را با ما و سایر خوانندگان این مقاله در بخش نظرات در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازیدرمانی، آموزش مهارتهای زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بودهام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزههای بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارتهای زندگی به بچهها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کردهام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغههای والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
برای اینکه کودک کتابخون داشته باشیم باید این عادت رو از بچگی توشون ایجاد کنیم . ممنون برای راهکارهای خوبی که رائه دادید.
دقیقا همینطوره. ممنون از نظر و توجه شما.