سونامی نگرانی اطرافیان، دقیقا از سن به حرف افتادن کودکان شروع می‌شود و این نگرانی‌ها، وقتی شدت می‌گیرد که حرف‌زدن کودک به تاخیر افتاده باشد یا تکلم او دارای مشکل باشد. در این زمان پدربزرگ و مادربزرگ، دوستان یا همسایگانی که نگران رشد گفتار و یا زبان فرزند شما هستند، شروع به نسخه پیچیدن می‌کنند. گاهی هم ممکن است از ترس ناراحت کردن شما در بیان نگرانی‌شان تردید کنند.
قطعا شما هم مانند همه والدین، از خود می‌پرسید چگونه می‌توان به بهترین نحو به فرزندی که مشکل گفتاری دارد کمک کرد تا موفق شود؟ او به چه چیزی نیاز دارد؟ شاید پذیرش این مشکل در مورد فرزندتان دشوار باشد، اما به نفع کودک است که هر گونه مشکل گفتاری و یا زبانی در اسرع وقت شناسایی و درمان شود. گفتاردرمانگران از فعالیت‌های سرگرم کننده مختلفی برای کمک به این کودکان استفاده می‌کنند.در بین این روش‌ها، بازی‌های هدفمند اصلی‌ترین راه تقویت مهارت‌های گفتاری به شمار می‌روند.
کودکان در طی بازی‌های تقویت گفتار، با کلمات بیشتری آشنا می‌شوند و روی مهارت‌های کلامی خود متمرکز می‌شوند.. بازیها همچنین به کودک شما این فرصت را می‌دهند که یاد بگیرد صداها، کلمات و مکالمات چگونه کار می‌کنند.تمرین‌های گفتاری که طی بازیها انجام می‌شود، بر مراکز گفتاری مغز تاثیر مثبتی دارد. ما در این مقاله تلاش کردیم فهرستی از بازی‌هایی را گردآوری کنیم که به فرزندتان کمک می‌کند تا این چالش را در زندگی خود حل کند.
۱-بازی «بیست سوالی» یک فعالیت جذاب برای توسعه واژگان کلامی کودک
این بازی برای تقویت گفتار کودکان دبستانی بسیار عالی است و می‌تواند با موضوعات مختلف(مثلا تصاویر حیوانات، اشیا، خوراکی‌ها، رنگ‌ها، شخصیت‌ها و…) انجام شود. به طور مثال هر بازیکن یک بسته از تصاویر تعدادی شخصیت که کودک آن‌ها را می شناسد در دست دارد. برای شروع، نفر اول یک کارت را انتخاب می‌کند تا دیگری حدس بزند. بازیکنان به نوبت از یکدیگر ۲۰ سؤال می‌پرسند که فقط با بله/خیر قابل پاسخگویی است (برای تمرکز بر مهارت‌های مکالمه، می‌توانید از فرزندتان بخواهید به جای پاسخ‌های کوتاه مثل «بله» یا «نه» با یک جمله کامل پاسخ دهد برای مثال:«نه، این یک شی نیست») و یا مثلا: «آیا چیزی که مد نظر شما است قرمز است؟ نه قرمز نیست»
این بازی، راهی سرگرم‌کننده برای توسعه واژگان (به ویژه صفات) است. بهبود مهارت‌های کلامی برای طرح سوال و پاسخ دادن به آن‌ها و برقراری ارتباط بین ذهن و زبان از دیگر مزایای این فعالیت به شمار می‌رود. همچنین می‌توانید سطح بازی را به راحتی تنظیم کنید تا آسان‌تر یا کمی چالشی‌تر شود. انجام این فعالیت با بچه‌ها، یک استراتژی واقعا عالی برای کودکانی است که هنگام صحبت کردن در یافتن کلمه صحیح مشکل دارند. اگر فرزندتان در پاسخ‌دادن مشکل داشت، به او سرنخ‌هایی بدهید، به عنوان مثال: «می‌تونی به حیواناتی فکر کنی که در مزرعه هستند» یا «می‌تونی به خوراکی‌هایی فکر کنی که اول اسمشان حرف ق دارند»
۲-«هر کسی یک کلمه اضافه کنه» یک بازی هیجان‌انگیز برای آموزش آواشناسی به کودک
بازی «هرکسی یک کلمه اضافه کنه » را می‌توانید به همراه هر تعداد بازیکن دلخواه انجام دهید. برای شروع نفر اول یک کلمه می‌گوید و نفر بعدی باید کلمه نفر قبلی را تکرار کند و خودش نیز یک کلمه اضافه کند. به همین ترتیب شما می‌توانید جمله‌های طولانی و بامزه بسازید. فقط دقت کنید جملات باید معنادار باشند اگرچه خنده‌دار یا تخیلی به نظر برسند. شما می‌توانید این بازی را با تمرکز بر روی مهارت‌های مختلف انجام دهید مثلا در روش مربوط به تقویت حافظه، به طور مثال نفر اول می‌گوید: «من»، نفر دوم می‌گوید: «من به»، نفر سوم می‌گوید: «من به باغ وحش» و الی آخر. وسط بازی احتمالا شما یک جمله جالب دارید که باید همه آن را به خاطر بسپارند به طور مثال: «من به باغ وحش رفتم، یک مورچه‌خوار، یک خرس، یک تمساح، یک آهو، یک فیل و یک موش خرما را در حال خوردن قرمه‌سبزی دیدم!». هر کدام از بازیکنان اگر کلمه‌ای از آن را از یاد ببرند می‌بازند. این بازی علاوه بر تقویت گفتار یک بازی برای تقویت حافظه شنیداری کودکان نیز به حساب می‌آید.
در سطوح سخت‌تر برای تمرکز بر روی آواها، قانون مشاعره کردن را اضافه کنید. یعنی هر کلمه جدید باید با حرفی که کلمه قبلی تمام شده، شروع شود: «یک کبوتر رفت تا آب بخوره…». همچنین می‌توانید یک صدا را تعیین کنید و هر بازیکن یک جمله با کلیشه‌ای که در اول بازی تعیین کردید، بسازد. کلیشه می‌تواند به این صورت باشد: «من به…رفتم و … و… و…. خریدم». به طور مثال با صدای «ح» و «ه» به این شکل می‌تواند باشد:«من به هرمز رفتم و حلزون و همبرگر و حصیر خریدم». این بازی را می‌توانید با خلاقیت خودتان و متناسب با خلق و خوی کودکتان تغییر دهید.
۳-بهبود مشکلات گفتاری بچه‌ها و آموزش کنترل تنفس به کودک با بازی شعرسازی
برای حل کردن مشکل گفتاری کودکان می‌توانید از شعرهای کوتاه کودکانه استفاده کنید. خواندن این شعرها به کودک کمک می‌کند تنفسش را کنترل کرده و واژگان را با آهنگ خاصش ادا کند.
شعرهای یکسان را بارها و بارها با تغییرات جزئی در متن و صدای خود بخوانید. به طور مثال: «ماهی زرد و سرخ من تو آب شنا میکنه برام، وقتی که نزدیکش میشم دهنشو وا میکنه برام». یا « شیر بخوریم مفیده، شیر مثل برف سفیده» می‌توانید با این الگو برای هر چیزی که کودک به آن علاقه‌مند است با کمک او شعر بسازید.
این کار علاوه بر تقویت گفتار ، حافظه و توسعه واژگان، می‌تواند ارتباط بین مرکز دیداری، شنوایی و گفتاری مغز کودک را بهبود بخشد. همچنین این روش موجب کنترل تنفس و حجم صدا در کودک شده و عضلات صورت و لب‌ها را قوی می‌کند.
ّتق
۴- بازی «اوریگامی نمکدان» یک روش ساده برای ترغیب کودک به صحبت کردن
شما چند بار در بچگی با نمکدان‌های کاغذی فال گرفته‌اید؟ این اسباب بازی ساده که با یک ورق کاغذ ساخته می‌شود، یک بازی جالب و سرگرم‌کننده برای شروع صحبت با کودک می‌سازد. نمکدان یک راه عالی برای تمرین صداها و بیان و یک بازی ساده برای تقویت گفتار کودک شما است! می‌توانید قالب‌ها را خودتان بسازید یا قالب‌های شگفت‌انگیز و آماده برای استفاده را به‌صورت آنلاین جستجو کنید. تنها چیزی که نیاز دارید یک ورق کاغذ، یک خودکار و چند تصویر رنگارنگ است.
شما می‌توانید در روش بازی تنوع ایجاد کنید. به طور مثال: به هر کودکی که هر شغلی افتاد از او بخواهید چند جمله در مورد آن توضیح دهد و وسایل کارش را نام ببرد. اگر نمکدان کاغذی شما در مورد حیوانات است از کودک بخواهید صدای هر حیوان را دربیاورد. اگر در مورد اعداد است تا آن عدد بشمارد. اگر در مورد الفبا و املای کلمات است، آن‌ها را هجی کند. اگر در مورد غذاها است، اجزای آن را نام ببرد. فقط کافی است وقتی نمکدان کاغذی آماده شد جلوی یکی از بچه‌ها بگیرید و از او بخواهید تعداد باز و بسته شدن و یک جهت را انتخاب کند. در این صورت دیگر از این بازی رهایی نخواهید داشت!
۵- رشد زبان کودکان با بازی‌های نمایشی
بازی در نقش‌های مختلف علاوه بر گسترش تخیل کودک، مهارت‌های گفتاری او را بهبود می‌بخشد. بازی‌هایی در نقش شخصیت‌های مختلف، به شما این امکان را می دهد که بسیاری از کلمه‌های مرتبط جدید را به کودک معرفی کنید. برای مثال، اگر وانمود می‌کنید که آتش‌نشان هستید، فکر می‌کنید چند کلمه مرتبط جدید می‌توان در این نقش به کار برد؟ آتش، آتش‌نشان، ماشین آتش‌نشانی، نردبان، آب، شلنگ، سوختن، ساختمان، رانندگی، بالا رفتن، پایین، دود، کلاه، چکمه، ژاکت، آبپاش، سطل، قهرمان و… از جمله این موارد هستند.
در نمونه‌ای دیگر اجازه دهید فرزندتان راننده اتوبوس باشد و شما مسافر آن باشید. چند صندلی برای اتوبوس بچینید و نقش‌ها را بازی کنید. به عنوان مثال، فقط به تمام افعال مرتبطی که ممکن است در این بازی استفاده شود، نگاه کنید: با احتیاط رانندگی کنید، کمربند ایمنی را ببندید، بنشینید، هزینه را پرداخت کنید، در را باز کنید، به ایستگاه رسیدید و… . حتی می‌توانید ابتدا راننده اتوبوس باشید و فرزندتان مسافر و سپس جای خود را با هم عوض کنید. این بازی شگفت‌انگیز می‌تواند خلاقیت کودک شما را نیز افزایش دهد . اگر مایل هستید در این مورد اطلاعات بیشتری کسب کنید پیشنهاد می‌کنیم مقاله «نقش بازی در رشد خلاقیت کودکان» را مطالعه کنید.
۶-«لی‌لی کلمات» یک بازی جذاب برای یادگیری تلفظ درست کلمات در کودکان
خیلی از بچه‌ها عاشق بازی‌های حرکتی هستند و نیاز به تخلیه انرژی دارند. زمانی که فرزند شما مشکلاتی را در زمینه‌ی اختلالات گفتاری تجربه می‌کند بهتر است غیر مستقیم این مهارت‌ها را بهبود ببخشید. بهترین راه برای تقویت گفتار کودک، ترکیب یک بازی حرکتی با فعالیتی آموزشی است. لی‌لی یک بازی پرطرفدار بین بچه‌ها است. برای این کار در حیاط، پارکینگ خانه و یا حتی روی پیاده‌رو مربع‌های لی‌لی بکشید و کلماتی که مدنظرتان است را در هر مربع بنویسید. سپس از کودک بخواهید پای خود را بر روی هر کلمه گذاشت، آن را با صدای بلند بگوید. در این صورت تلفظ کلمات دشوار را در حین این بازی تمرین می‌کند.
۷- جدول جستجوی کلمات، تکنیکی عالی برای بهبود تکلم کودک
در این بازی، بچه‌ها از روی جدولی که دارای تعدادی حروف به هم ریخته است، کلماتی دارای دو حرف یا بیشتر را پیدا کرده و به شما اعلام می‌کنند. یافتن کلمات معنادار از جدول حروف به هم ریخته موجب می‌شود بچه‌ها با تجسم حروف جدول و جابه‌جا کردن آن‌ها در ذهنشان، کلمات تازه‌ای را کشف کنند و معنای آن‌ها را در ذهنشان تثبیت کنند. این فعالیت به افزایش دامنه‌ی لغات بچه‌ها و فهم بهتر معنای کلمات کمک می‌کند. از بچه‌ها بخواهید وقتی کلمه‌ای را پیدا کردند، با صدای بلند بگویند یا آن را در یک جمله به کار ببرند.
بازی، شاه‌کلید تقویت گفتار کودک است
ما در این مقاله لیستی از بازی‌های موثر در تقویت گفتار کودک را برای انجام در خانه، ارائه دادیم. هر بازی به گونه‌ای طراحی شده است که کودک شما را کاملا درگیر کرده و در ضمن آن زبان و گفتار را تحریک می‌کند. به یاد داشته باشید، این بازیها و تمرینات باید با مشورت گفتار درمانگر کودکتان انجام شود. هر بازی و فعالیت درمانی، به ویژه برای کودکان زیر ۳ سال باید سرگرم‌کننده باشد! اگر فرزند شما احساس کند در یک محیط آموزشی رسمی است، ممکن است همکاری نکند. بهتر است در این بازیها با کودک خود همراه شوید. همبازی شدن شما به کودک احساس خوشایندی داده و احتمالا اشتیاق او برای بازی کردن مجدد افزایش می‌دهد. در آموزش و تقویت مهارت‌های کودک اهمیت بازی والدین با کودکان را نباید دست کم گرفت.
کودکان برای یادگیری باید از فعالیت‌های خود لذت ببرند. اجازه دهید فرزندتان در اتاق قدم بزند، تکان بخورد و بخندد تا بهترین استفاده را از زمان با هم داشته باشید. اگر کودک شما دارای اختلالات گفتاری است، هرگز از بازیها و اهداف آن‌ها به سادگی نگذرید. دفعه بعدی که در حال خرید یک بازی برای کودک خود هستید، چند دقیقه به این فکر کنید که چگونه یک بازی می‌تواند مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک شما را تقویت کند. ما در تیم کیدزی علاقه‌مندیم تجربیات شما را بشنویم که چگونه بازی‌های مختلف به تقویت گفتار فرزند شما کمک کرده است. شما و فرزندانتان چه بازی‌هایی را برای بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی دوست دارید؟ فعالیت‌های مورد علاقه خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
عالی بود 🤩
سپاس از لطفتون 🙏
ممنون بابت مطالب مفیدتون
ممنون از لطف شما
چقدر جالب بود … یاد قدیما افتادم که وقتی کوچیک بودیم بعضی از این بازیها رو انجام میدادیم . امیدوارم والدین امروزی هم حواسشون به این موارد مهم باشه
خوشحالیم که مقاله مورد توجه شما قرار گرفته و ممنون که تجربیاتتون رو با ما به اشتراک گذاشتید.
بسیار عالی
سپاس🙏
ممنون از شما که مطالب تخصصی می گذارید.
ممنون از شما
پسر من عاشق بازی شماره ۴ شده😍 به همه‌ام یاد میده ممنونم بابت معرفی این بازیا👌🏻
چقدر عالی،خوشحالیم مطالب برای شما مفید بوده.
چرا با مشورت گفتاردرمانگر؟ مرسی که این بازیها رو شما معرفی کردینا ولی نیازی به مشورت ندارن به نظرم
مشورت با گفتاردرمانگر از این جهت لازمه که این مشکل ممکنه نشونه‌ای از یک اختلال گفتاری جدی (مثل لکنت) باشه در این صورت تشخیص و درمان زودهنگام از آسیب‌های بعدی(مثل مسخره شدن توسط همسالان در مدرسه و تضعیف اعتماد به نفس) جلوگیری میکنه و روند درمانی رو تسهیل میکنه.