آیا تا به حال شده موقعیتی در گذشته را به خاطر آورید و با خود بگوئید کاش حرفی را گفته بودید یا تصمیم خاصی را گرفته بودید؟ در واقع گفتن بعضی از حرف‌ها یا گرفتن برخی تصمیم‌ها در زمان مناسب، شجاعت می‌خواهد. گاهی خودمان خوب می‌دانیم که باید کاری را انجام دهیم، اما جرات آن را نداریم.
شجاعت یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی است که از دوران کودکی شکل می‌گیرد. جرات‌مندی یا شهامت می‌تواند عامل مهمی در جهت موفقیت کودک درآینده باشد. البته دراین میان نمی‌توان نقش پدر و مادر را نادیده گرفت. این که والدین چقدر قادر به گرفتن تصمیمات سخت هستند، چقدر ریسک می‌کنند و چقدر راحت درباره افکار خود حرف می‌زنند، از چشم کودکان دور نمی‌ماند. علاوه بر این تمرین‌هایی وجود دارند که می‌توانیم با کمک آن‌ها کودکان پردل و جرات‌تری تربیت کنیم.
روش‌های متفاوتی برای آموزش شجاعت در سنین مختلف وجود دارد. البته شجاعت در هر سن و موقعیتی می‌تواند تعریفی متفاوت داشته باشد. گاهی معنای مسئولیت‌پذیری پیدا می‌کند، گاهی ریسک‌پذیری و گاهی ممکن است منظور از آن استقلال در تصمیم‌گیری و عمل باشد. به این منظور تکنیک‌ها و رفتارهایی وجود دارند که برای آموزش مفهوم شجاعت می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید.
به خاطر داشته باشید که نباید کودک را وادار به انجام رفتار شجاعانه کنید و یا مدام این موضوع را به او گوشزد کنید. قطعا روش‌های تربیتی غیرمستقیم می‌توانند موثرتر باشند. به همین منظور پیشنهاد می‌کنیم تا در ادامه با ما همراه باشید تا با ۵ روش تربیتی غیر مستقیم برای تقویت شجاعت و شهامت کودکان آشنا شوید.
۱-نظرخواهی از کودکان، بهترین تمرین برای آموزش شجاعت به بچه‌ها
پیش از هر مورد دیگری، کودکان باید بتوانند در خانه و در کنار اعضای خانواده به‌راحتی و بدون نگرانی نظر خود را ابراز کنند. به عبارت دیگر احساس امنیت پس از اظهارنظر، جایگاه ویژه‌ای در جرات‌مندی کودک دارد.
خوب است گاهی در خانه دور هم بنشینید و حرف‌های کودک خود را در فضایی صمیمی و دوستانه بشنوید. حس شنیده‌شدن در تقویت اعتماد به نفس و ایجاد امنیت در کودک نقش به‌سزایی دارد. این که نظر کودک برای والدین اهمیت داشته باشد و به نظر او احترام گذاشته شود، به کودک این شهامت را می‌دهد تا نه تنها در خانه و نزد اعضای خانواده، بلکه در جمع‌های دیگرنیز به‌سادگی حرف بزند، استدلال کرده و از ایده خود دفاع کند.
حرف‌های کودک را جدی بگیرید و به آن‌ها نخندید. کودک باید مطمئن شود که حرف‌هایش جایی برای شنیده شدن دارند و از سوی والدین مهم تلقی می‌شوند. حتی خوب است گاهی کودک حس کند که حرف‌های او بر روی تصمیمات شما تاثیرگذار هستند. این کار علاوه بر شجاعت باعث تقویت اعتماد به نفس کودک نیز می‌شود. ما در مقاله‌ای جداگانه به معرفی بازی‌هایی برای افزایش اعتماد به نفس کودکان پرداخته‌ایم که مطالعه آن را به شما توصیه می‌کنیم.
اینکه شما به عنوان یک بزرگسال از ایده و حرف کودک استقبال کنید این احساس را به کودک منتقل می‌کند که حرف‌هایش حساب شده و منطقی بوده است. به این ترتیب کودک شهامت این را می‌یابد تا در موقعیت‌های گوناگون فکر کند و به‌راحتی نظر خود را بیان کند.
۲.برای تمرین شجاعت، شهامت تصمیم‌گیری را به کودک بسپارید
آموزش مسئولیت پذیری به کودکان یکی از مهم‌ترین وظایف هر والدینی است.لازم است کودک ازهمان سنین پائین، درک درستی از مفهوم مسئولیت‌پذیری داشته باشد. این درک به تدریج با عمل‌کردن به دست می‌آید و کودک می‌آموزد که مسئولیت‌پذیری نوعی شجاعت است. برای مسئولیت‌پذیر شدن کودک، لازم است که والدین کمی بر روی رفتارهای حمایت‌گرانه خود کنترل داشته باشند.
همیشه لازم نیست حمایت خود را به او نشان دهید. به این ترتیب کودک یاد می‌گیرد که بدون حمایت والدین از پس کارهای شخصی خود برآید. برای نمونه اگر شیشه شیر از دست کودک افتاد اجازه دهید خودش آن را بردارد، اگر غذاخور شده است اجازه دهید خودش قاشق را به دست بگیرد، اگر زمین می‌خورد اجازه دهید بدون کمک شما بلند شود.
در واقع پذیرفتن مسئولیت کارها برای کودک نوعی شجاعت محسوب می‌شود و یاد می‌گیرد که در هر شرایطی باید به خودش تکیه کند و شهامت پذیرفتن نتایج تصمیماتش را داشته باشد. مهارت « نه گفتن» هم یکی از پیامدهای مسئولیت‌پذیری است. کودک یاد می‌گیرد که به تصمیم و خواست خودش احترام بگذارد و البته برای هر تصمیمی باید خوب فکر کند و جوانب آن را بسنجد، زیرا عواقب آن تصمیمات به عهده خودش است. به همین دلیل می‌داند که گاهی هم لازم است شجاعانه مخالفت کند و «نه» بگوید.
۳.به کودک شجاع خود بیاموزید که اولویت با کار درست است
برای مقابله با ترس، به کودک خود نشان دهید که اولویت با انجام کار درست است. بدون اینکه به ترس او اشاره کنید، به او اطمینان دهید که به اندازه کافی شهامت دارد و هر روز کارهای شجاعانه‌ای انجام می‌دهد. او باید بداند که انجام کار درست، یکی از راه‌های شجاع بودن است، حتی با وجود اینکه ممکن است این کار برایش آسان نباشد. برای مثال اگر از صحبت کردن سر کلاس هراس دارد از او بپرسید «چه کاری درست است؟» فراموش نکنید که هر بار او بر ترس خود غلبه می‌کند، او را تشویق کنید و این موضوع را پراهمیت جلوه دهید.
تاریکی و تنهایی هم موضوع دیگری است که موجب ترس اغلب کودکان می‌شود. بسیار اهمیت دارد که فرزند خود را از سنین پائین به خوابیدن در اتاق خودش عادت دهید. اگر کودک شما از تاریکی یا تنهایی هراس دارد بدون اشاره به موضوع ترس، برایش یک چراغ خواب روشن کنید. به این ترتیب کودک به تدریج می‌آموزد، کار درست این است که در اتاق خودش بخوابد و دلیلی برای ترس وجود ندارد. همچنین می‌توانید برای او داستان افراد قهرمان را بخوانید تا ببیند که یک قهرمان در موقعیت‌های گوناگون شهامت انجام کار درست را دارد. کودکان دوست دارند خود را جای قهرمان داستان قرار دهند.
۴.به کودک خود شهامت عذرخواهی کردن بدهید
یکی از کارهای شجاعانه «عذرخواهی کردن» است. در واقع عذرخواهی کردن یک کار درست است که خیلی از بزرگسالان هم توانایی انجام آن را ندارند. کودک نیاز دارد تا این رفتار را ابتدا در والدین خود ببیند و بیاموزد که نباید از معذرت خواهی هراس داشته باشد. رفتار والدین به کودک این پیغام را می‌دهد که اولا هر کسی ممکن است اشتباه کند و دوم اینکه معذرت خواهی یک رفتار شجاعانه است و کسی می‌تواند از پس آن بربیاید که فردی قوی و با اعتماد به نفس باشد. البته عذرخواهی کردن باید به شکلی معقول و منطقی انجام شود و آموزش عذرخواهی کردن به کودکان با روش صحیح برعهده والدین است.
۵.بازی چشم در چشم، بهترین بازی برای کودکان ترسو و خجالتی
همانطور که پیش از این نیز بارها گفته شده است، برخی از بازی‌ها بسیار آموزنده و هدفمند هستند و تاثیر عمیقی بر روی رفتار کودک دارند. برای مثال یکی از بازی‌هایی که در تقویت اعتماد به نفس و شجاعت کودک موثر است، بازی «چشم در چشم» است. در این بازی کودک به چشمان پدر یا مادر خیره می‌شود و هردو سعی می‌کنند نخندند. این بازی می‌تواند تمرین خوبی برای کودکان خجالتی و با اعتماد به نفس پائین باشد تا بر ترس خود غلبه کنند.
گاهی نگاه کردن در چشم دیگران برای کودکان آسان نیست و این موضوع ناشی از کمبود اعتماد به نفس است. به همین دلیل کودک در این بازی ضمن غلبه بر ترس، ارتباط بهتری هم با شما برقرار می‌کند. بازی‌های دیگری هم برای تقویت شجاعت در کودکان وجود دارد. برای مثال رنگ بازی، نشستن در میان ماسه‌ها، آب‌بازی و مواردی از این دست موجب می‌شوند تا کودک بدون نگرانی از خیس شدن یا کثیف شدن به دنبال اکتشاف و تجربه‌های جدید باشد. این بازی‌ها با تقویت روحیه ریسک‌پذیری کودک، او را برای روبرو شدن با موقعیت‌های جدید آماده می‌کنند. اگر کودک شما نیز خجالتی است و از برقراری ارتباط چشمی با دیگران هراس دارد پیشنهاد می‌کنیم مقاله « با بچه خجالتی چگونه رفتار کنیم » را حتما مطالعه کنید.
تقویت شجاعت کودک با تشویق و احترام
ما در این مقاله ۵ روش بسیار ساده برای تقویت شجاعت کودکان را معرفی کردیم. به شما قول می‌دهیم که انجام این بازی‌های ساده و تمرین‌های کوچک روزمره می‌تواند نقش بزرگی در بالارفتن حس اعتماد به نفس و شجاعت فرزند شما ایفا کند.
در نهایت فراموش نکنید که برای تقویت شجاعت و افزایش اعتماد به نفس کودک از تحقیر کردن، مسخره کردن و خندیدن به او بابت ترس‌هایش پرهیز کنید. کودک برای جرات‌مندی نیاز به تائید دارد. پس سعی کنید نقاط قوت او را بیابید و از هر فرصتی برای تشویق او استفاده کنید.
نظر شما چیست؟ در قسمت نظرات؛ تجربیات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید تا سایر مخاطبان کیدزی از صحبت‌های ارزشمند شما نیز استفاده کنند.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
من خودم بچه بودم خیلی ترسو بودم و همیشه نگرانم بچه ام اینجوری نشه. چه نکات خوبی در مورد آموزش شجاعت به بچه ها گفتید. ممنون
خوشحالیم که این مطلب براتون مفید بوده.