اگر شما هم صاحب فرزند شده باشید احتمالا با مشکلاتی مثل بینظمی همیشگی اتاق بچهها یا محل بازیشان دست به گریبانید. این وضعیت فقط در صورتی تغییر میکند که فرزند شما بیاموزد که منظم باشد. شاید شما هم به عنوان والد گاهی حتی از چند عبارت کنایهای طنزآمیز مثل: «اجازه بده بگم آقای همسایه بیاد لباساتو مرتب کنه یا قبلا اینجا یک صندلی بود حالا روی اون درخت لباس سبز شده!» استفاده کرده باشید اما کلافگی یا عصبانیت چیزی را تغییر نمیدهد بلکه آموزش مهارت نظم لازم است. لازم است بدانید در سنین بزرگسالی، شکلگیری عادت به نظم و انضباط سخت است. بهتر است عادت منظم بودن را در سنین پایین و درست زمانی که کودک، سطل اسباببازیهای خود را وسط خانه خالی کرده و پس از بازی رها میکند، در فرزند خود شکل دهید. از حدود ۳ تا ۴ سالگی به بعد فرزند شما آماده آموزش نظم است.
تعداد کمی از بچهها به طور طبیعی و خودکار، منظم رفتار میکنند و بیشتر آنها نیاز به آموزش دارند. آموزش نظم به کودکان مهارتی است که در طول زمان آموخته میشود. با کمک شما و کمی تمرین، بچهها میتوانند یک رویکرد موثر برای سازماندهی کارهایشان ایجاد کنند. فراموش نکنید شما بهترین فرد برای آموزش به فرزندتان هستید. در این مقاله سعی داریم چند راهکار موثر در زمینه آموزش نظم به کودکان را معرفی کنیم پیشنهاد میکنیم همراه ما باشید.
۱- آموزش نظم به کودک پیشدبستانی با مشخص کردن مکان مخصوص هر وسیله
یکی از روشهای موثر در آموزش نظم به کودکان این است که برای هر وسیلهای مکانی خاص در نظر بگیرید و به فرزندان خود نشان دهید که جای هر وسیلهای کجاست. کودکان باید مکان خاصی برای اسباب بازیها، حیوانات عروسکی، کتابها، بازیهای فکری و لباسهای خود داشته باشند. بهترین راهحل برای نگهداری از چنین وسایلی، استفاده از قفسه، سطلهای شفاف است. شما میتوانید با کمک خودِ کودک روی این وسایل تصویر اقلام مورد نظر را نقاشی کنید و اسم آن را بنویسید و با چسب بچسبانید در این صورت فرزند شما میتواند حتی اگر جای وسیلهای را فراموش کرد بهراحتی از طریق برچسبها، آن را پیدا کندو نظم را در قالبی تعاملیتر و جذابتر بیاموزد.
یک نکته مهم در آموزش نظم به کودکان این است که خودتان نیز به همین شیوه عمل کنید. به طور مثال اگر از فرزندتان میخواهید که پس از بازی با عروسکهایش، آنها را سر جایش قرار دهد، خودتان نیز باید در شب بازی خانوادگی پس از استفاده از بازی فکری، آن را در طبقه مخصوص خود قرار دهید.
۲- نظم آموزی به کودکان همراه با ترفند خرد کردن وظایف
بهترین راه آموزش نظم به کودکان این است که کمک کنید پروژههای مدرسه یا کارهای خانه را به مراحل کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنند. به عنوان مثال، انجام تکالیف را به سه قسمت تقسیم کنید: ۱- گذاشتن وسایل مورد نیاز برای انجام تکلیف روی میز ۲- انجام تکلیف ۳- جمع کردن وسایل و گذاشتن آنها در کیف یا سرجای خود. شما میتوانید قوانینی را برای آموزش نظم به کودکان وضع کنید مثلا: تا زمانی که دفتر و کتابهای مدرسه بعد از انجام تکالیف جمع نشده امکان بازی کردن با توپ نیست. همچنین این قوانین برای کارهای دیگر خانه مثل غذا خوردن و تمیز کردن میز شام و فعالیتهای مشابه نیز کاربرد دارد. دقت کنید این راهکار یکی از روشهای موثر در زمینه مقابله با تنبلی کودکان نیز به شمار میرود شما میتوانید در مقاله «با کودک تنبل چه کنیم» راهکارهای بیشتری در این زمینه مطالعه کنید.
۳- آموزش نظم به کودک دبستانی به وسیله مهارتهای مدیریت زمان
یکی از موثرترین راهها برای ایجاد عادت نظم در کودکان این است که بچهها را تشویق کنید تا کارهای مهم را در تقویم (دیجیتال یا کاغذی) یادداشت کنند. دقت کنید یادگیری مهارتهای مدیریت زمان نقش مهمی در آموزش نظم به کودکان دارد. شما میتوانید برای بچههای دفترچههای برنامهریزی روزانه رنگارنگ و متناسب با سنشان تهیه کنید. سپس به آنها کمک کنید تخمین بزنند که هر کار چقدر زمان میبرد و جلوی هر کار یادداشت کنید. پس از تکمیل یک کار، بپرسید که آیا تخمین زمان دقیق بوده است یا خیر و در برنامهریزیهای بعدی این موارد را در نظر بگیرید.
این روش در مورد تکالیف مدرسه نیز کاربرد دارد. دنبال مواردی باشید که فرزندتان میتواند شخصیسازی کند. برنامهریزی به آنها نشان میدهد که زمانشان ارزشمند است و سازماندهی و نظم چیزی است که ارزش جشن گرفتن را دارد. شما میتوانید برای آموزش درک مفهوم زمان و اهمیت آن از سنین پایینتر یعنی حدود ۳ تا ۵ سال از قصههایی با ساختار ساده استفاده کنید. برای نمونه داستان سر و صدا نکن قوقولی در اپلیکیشن پرنده میتواند مورد مناسبی در این زمینه باشد.
۴- پرورش کودک منظم با استفاده از تکنیک چک لیست
هنگامی که بچهها تمام مراحل مربوط به یک کار خاص را میدانند، به آنها کمک کنید تا آن را به لیست کارهایشان اضافه کنند. مشقها و کارهای معمولی را در لیست قرار دهید. بچه ها را تشویق کنید تا لیست را در جایی نگه دارند که اغلب آن را ببینند و مدام بتوانند دستاوردهایشان را بررسی کنند. برخی از بچهها ممکن است لیست خود را با استفاده از یک برنامه تلفن هوشمند ایجاد کنند. برخی دیگر ممکن است آن را روی یک تخته وایت برد در اتاق خواب خود بنویسند یا از لیست کارهای روزانه آماده استفاده کنند.
فهرستها حتی میتوانند درباره کارهای سادهای مثل «۳ کاری که کودکان باید قبل از خواب انجام دهند» یا «چه چیزی در تعطیلات باید انجام دهیم» باشند. قبل از خواب، دور هم بنشینید تا برنامههای روز بعد را مرور کنید. این یک راهکار موثر در آموزش نظم به کودکان است. این کار توانایی فرزندتان را در انجام وظایف و زمانبندی مناسب برای آنها افزایش میدهد. تیک زدن جلوی موارد انجام شده و خط زدن آنها از لیست کارها، به بچهها احساس موفقیت میدهد.
ممکن است فرزند شما در انجام کارهای برنامهریزی شده ضعف نشان دهد یا نتواند یک تکلیف خود را تا انتها به پایان برساند، در این حالت با اعمال فشار و تنبیه او را وادار به انجام این کارها نکنید. ممکن است این مشکل ناشی از نقص توجه در اختلال بیش فعالی باشد. برای آشنایی بیشتر با این اختلال میتوانید مقاله «علائم بیش فعالی در کودکان» را مطالعه کنید.
۵- آموزش مهارت نظم به کودکان با تشویق و تحسین
زمانی که تصمیم دارید یک عادت خوب مثل نظم را در کودکان ایجاد کنید، تقویت مثبت و تحسین را در اولویت قرار دهید. این موضوع حتی میتواند از لجبازیهای احتمالی بچهها در فرایند یادگیری یک مهارت جلوگیری کند و یکی از روشهایی است که در مقاله با «کودک لجباز چه کنیم» نیز به آن اشاره شده است. بچهها در سنین پایین، بهطور ذاتی نیازمند دریافت تایید والدین خود هستند. در واقع تحسین کردن راهی مطمئن برای ترغیب کودکان به تکرار رفتارهای مطلوب است. والدین اغلب بر رفتار بد فرزندشان تمرکز میکنند و تقویت مثبت رفتارهای کودک را فراموش میکنند. شما میتوانید به منظور تربیت کودک منظم، یک نوع سیستم پاداشدهی را امتحان کنید. برای مثال زمانی که کودک کاری را منظم انجام میدهد، برچسب یا ستاره طلایی به او بدهید. در صورت جمع کردن تعدادی از این برچسبها، کودک میتواند به یک جایزه پیشنهادی دست پیدا کند. مثلا: جمعآوری هر ده ستاره طلایی مساوی است با دریافت یک آبنبات چوبی.
دقت کنید در زمینه آموزش نظم به کودکان و تقویت آن، افراط نکنید. زیادهروی در زمینه شکلگیری عادتهای مربوط به نظم و انضباط میتواند منجر به وسواس در کودکان شود. بنابراین رعایت اصل تعادل در تقویت مثبت و تحسین کردن نظم در کودکان ضروری به نظر میرسد.
۶- ایجاد عادت نظم در کودکان با انجام کارهای ساده در خانه
به منظور آموزش نظم به کودکان، کارهایی را در خانه به آنها بسپارید که شامل مرتبسازی یا طبقهبندی است. خالی کردن ماشین ظرفشویی، مرتب کردن جورابها یا کفشها، تمیز کردن کمد و سایر کارهایی که شامل برنامهریزی، تهیه لیست یا چیدمان میشود، انتخابهای خوبی هستند. میتوانید از رنگها برای مرتب کردن کمک بگیرید.به عنوان مثال، پوشهها، ماژیکها و استیکرهای رنگی به دلیل جذابیت بصری، کودک را به مرتب کردن و ایجاد نظم در وسایل خود علاقهمند میکند.
اگر فرزندتان به اقلام خاصی علاقهمند است، او را تشویق کنید که مجموعهای را جمعآوری کرده و سازماندهی کند. این مجموعه میتواند شامل اقلام سادهای مثل برگ درخت، تراشهای فانتزی یا حتی ماشینهای کوچک اسباببازی باشد. هر چیزی که بتوان آن را مرتب و طبقهبندی کرد در آموزش نظم به کودکان مفید خواهد بود.
بازی برای آموزش نظم به کودکان
شما میتوانید به منظور آموزش نظم به کودکان خردسال از بازیهای هیجانانگیز کمک بگیرید. به طور مثال یک تایمر را برای مدت زمان کوتاهی، مثلا سه تا پنج دقیقه، تنظیم کنید و اعلام کنید هر کسی بتواند تعداد لگوی بیشتری در سطل اسباببازی خود بریزد برنده است. در انتها میتوانید تعداد لگو یا وسیلهای که هرکسی در سطل خود جمع کرده را بشمارید.
انیمیشنهای مناسب آموزش نظم به کودکان
انیمیشنها یکی از محبوبترین سرگرمیهای کودکان در تمام جهان هستند. شما میتوانید به وسیله انتخاب کارتونهای مناسب و آموزنده برای فرزندتان، عادات پسندیدهای مانند منظم بودن را در او ایجاد کنید. کارشناسان کیدزی به منظور آموزش نظم به کودکان کارتونهایی مثل ماکا و رونی یا آدبادز رفقای عجیب-را پیشنهاد میکنند. این انیمیشنها به صورت رایگان در اپلیکیشن ویدزی برای تمام بچهها در دسترس هستند و با نظارت روانشناسان کودک و کارشناسان دیجیتال انتخاب شدهاند. در هر یک از این کارتونها، فرزند شما با شخصیتهایی آشنا میشود که شلخته هستند یا نظافت و نظم را رعایت نمیکنند و به همین دلیل باعث ایجاد دردسرهایی برای خود یا دیگران میشوند.
داستان کوتاه کودکانه در مورد نظم
آموزش نظم به کودکان در بسیاری از مواقع با مفاهیمی مثل نظافت و بهداشت شخصی کودکان همپوشانی پیدا میکند. بنابراین شما میتوانید با استفاده از قصههایی که روی این مفاهیم تمرکز دارند، به صورت غیر مستقیم به آموزش نظم به کودکان بپردازید. قصه کرم خوشحال یکی از داستانهایی است که با محتوایی ساده و آموزنده در زمینه ایجاد عادات خوب در بچههای ۳ تا ۵ سال تلاش میکند. این قصه در اپلیکیشن پرنده به صورت رایگان قابل استفاده است.
ایجاد عادت نظم در کودکان چه اهمیتی دارد؟
چیزی که بسیاری از والدین ممکن است به آن توجه نکنند این است که آموزش نظم به کودکان، چیزی فراتر از تمیز کردن کولهپشتی و مرتب کردن لباسها است. آموزش نظم به کودکان میتواند تاثیر قابل توجه و طولانیمدتی در موفقیت دوران تحصیلی داشته باشد. وقتی دانشآموزان بتوانند منظم رفتار کنند و طبق تاریخهای معین، تکالیف خود را تحویل دهند و برای امتحانات مطالعه کنند، نمرات بهتری کسب کرده و محبوبیت بیشتری بین معلمان خواهند داشت. این موضوع در افزایش عزت نفس آنان نیز موثر است. پرورش مهارت رعایت نظم، در بزرگسالی منجر به ذخیره زمان، انرژی و پول در پروژههای مختلف میشود و به فرد در رسیدن به اهدافش کمک میکند.
توجه کنید بهترین راه برای آموزش نظم به کودکان این است که از سنین پایین شروع کنید. از حدود ۳ سالگی به بعد کودکان درک بهتری از نظم و انضباط پیدا میکنند و آمادگی رشد این مهارت را در خود دارند. در این مقاله ۶ روش برای آموزش نظم به کودکان را ذکر کردیم. آیا شما فرد منظمی هستید؟ تا چه حد یادگیری این مهارت را برای فرزندتان ضروری میدانید؟
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازیدرمانی، آموزش مهارتهای زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بودهام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
-
گلنار رضازادهhttps://kidzy.land/blog/author/golnar/
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزههای بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارتهای زندگی به بچهها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کردهام. در تیم کیدزی بهعنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغههای والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/
-
زهرا سادات طالبیانhttps://kidzy.land/blog/author/zahra-sadat/