آموزش مدیریت مالی یکی از دغدغه‌های مهم والدین در حوزه تربیت کودک است. برای آموزش مدیریت امور مالی به نسل‌های آینده، راهکارهای مختلفی وجود دارد. قطعا بهتر است والدین از همان سال‌های اولیه‌ی کودکی مثلا در سنین ۳ تا ۵ سالگی، مسائل مالی، پس‌انداز و مهارت‌های هزینه کردن را به کمک بازی و سرگرمی به فرزندان خود بیاموزند.
اگر شما هم از آن دسته والدینی هستید که به این مسائل اهمیت می‌دهید، در ادامه همراه ما باشید تا با ارائه ۸ راهکار سرگرم‌کننده که بیشتر از جنس بازی و تفریح است، مدیریت پول را به کودکانتان آموزش دهید.
قدم اول، بازی با پول‌های غیرواقعی، آموزش مفهوم شمارش پول به کودکان
کودکان از همان ابتدا از یک سو می‌بینند که پدر و مادر و دیگران با پرداخت پول می‌توانند وسایل، مواد‌غذایی و خدمات مورد‌نیاز را خریداری کنند و از سوی دیگر با شنیدن گفت‌وگوهای دیگران در این باره به اهمیت پول پی‌می‌برند. حال برای آشنایی کودک با مفهوم و ارزش پول، می‌توانید از سکه‌ها یا اسکناس‌های غیرواقعی استفاده کنید.
استفاده از سکه‌های غیر واقعی و کوچک و همچنین اسکناس‌های غیر واقعی میتواند برای کودک خردسال شما بسیار سرگرم‌کننده باشد.
اگر شما کودک کم‌سن و سالی دارید که شمارش را بلد نیست، بسیار ساده شروع کنید؛ مثلا می‌توانید یک سکه به او بدهید و بگویید که: «این ۱ سکه است». سپس می‌توانید یک سکه‌ی دیگر را در اختیار او قرار دهید و بگویید که «این ۲ سکه است». نیاز است تا این فرآیند را برای ۵ الی ۶ سکه ادامه دهید. این کار را باید چندین بار تکرار کنید تا زمانی که کودک شما قادر به شمارش با شما باشد.
شما همچنین می‌توانید کودک (۳ الی ۴ ساله) خود را با اسم، سایز و رنگ سکه‌ها آشنا کنید. چندین سکه به کودک بدهید و از او بخواهید تا این سکه‌ها را با توجه به اندازه و سایز مرتب کند.
نام سکه‌ها را بگویید و ببینید آیا کودک میتواند به سکه‌ی صحیح اشاره کند و نام آن را تکرار نماید؛ به طور مثال می‌توانید بگویید: «این سکه‌ی ۵۰۰ تومانی است و در بین سکه‌ها، بزرگترین سکه است. می‌توانی سکه‌های دیگر از این نوع را پیدا کنی؟»
قدم دوم، برای آموزش ارزش پول به کودک، آماده‌ی بازی در نقش‌های مختلف شوید
زمانی که کودک شما ۳ الی ۵ سال سن دارد، می‌توانید با او بازی‌های نمایشی «فروشگاه» یا «رستوران» را انجام دهید. بازی فروشگاه برای کودک شما جذابیت بیشتری خواهد داشت.
تعدادی وسیله را در قسمتی که مثلا قفسه‌های فروشگاهتان است، قرار دهید. از او بخواهید در ازای خرید هر یک از اشیا (مثلا اسباب‌بازی)، مقدار پول مشخصی را به شما بدهد. در این نوع بازی، کودک یاد می‌گیرد که در ازای دریافت کالایی مثل اسباب‌بازی باید پول آن را پرداخت کند. برای کودکان بزرگتر می‌توانید از پول واقعی نیز بهره ببرید. این بازی علاوه بر آموزش مفاهیم مالی به عنوان یکی از بهترین بازی ها برای افزایش اعتماد به نفس کودکان نیز به شمار می‌رود در واقع با این بازی کودکان چندین مهارت را تمرین می‌کنند:
- آشنایی با ارزش پول؛
- برقراری ارتباط در جامعه و آشنا شدن با نحوه خرید‌و‌فروش؛
- تقویت مهارت‌های لمسی–حرکتی؛
- تقویت مهارت گوش دادن و حل مساله (با پرداخت مبلغی که مورد‌نیاز است و باز پس گرفتن باقی پول پرداخت شده)؛
- تقویت اعتماد‌به‌نفس در کودکان.
قدم سوم، ایجاد موقعیت‌هایی برای بدست آوردن پول با هدف آموزش هوش مالی به کودک
علاوه بر آموزش مفاهیم شمارش پول و مبادله، این مفهوم را به کودک خود بیاموزید که میتواند پول را از طریق کار به دست آورد. به طور مثال، برای کودک ۲ ساله‌‌ی خود می‌توانید فعالیت‌های مختلفی را در فضای خانه در نظر بگیرید، انجام آن کارها را به عهده‌ی او بسپارید و روند پیشرفت هفته‌به‌هفته او را به وسیله «جدول پاداشی صورتک خندان» که بر روی یخچال یا در هر جای دیگر قابل نصب است، پیگیری کنید.
به این نکته توجه کنید که هرگز نباید برای انجام کارهای روزمره مانند مسواک زدن، به موقع خوابیدن یا گرفتن نمرات خوب به کودک خود پول دهید؛ بلکه با تمجید، حمایت معنوی خود را به او نشان دهید.
به جای آن، شما می‌توانید وظایف بسیار ساده مانند مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها قبل از خواب، قرار دادن لباس‌های کثیف در سبد مخصوص آن، چیدن میز غذاخوری، کمک به خواهر و برادر و کارهایی از این قبیل را در نظر بگیرید و انجام آنها را به کودک بسپارید.
پس از آنکه جدول پاداش از صورتک‌های خندان پر شد، می‌توانید مثلا به او چند اسکناس واقعی هدیه بدهید. می‌توانید دادن هدیه را با دست زدن و حالتی شاد و خوشحال همراه کنید. این کار به کودک نشان می‌دهد که چیز بسیار گرانبهایی را دریافت کرده است. به این ترتیب با سرمایه‌گذاری کم می‌توانید چیزهای مهمی را به کودک خود بیاموزید.
قدم چهارم، آموزش پس‌انداز به کودک را با خرید قلک آغاز کنید
یکی از بهترین و در عین حال ساده‌ترین راه‌ها برای شروع آموزش مدیریت مالی به کودکان، خرید قلک است. به کودکانتان بگویید هدف از خرید این قلک پر کردن آن با اسکناس و سکه و پس‌انداز برای هزینه‌های احتمالی در آینده است؛ بنابراین هر چه بیشتر پس‌انداز کنید، در آینده پول بیشتری خواهید داشت.
برخی از کارشناسان مالی بر این باورند که اگر کودکان از سه قلک به جای یک قلک استفاده کنند، مدیریت پول را بهتر انجام خواهند داد. در ادامه با این روش بیشتر آشنا می‌شوید.
آموزش بودجه‌بندی به بچه ها با سه قلک
اگر می‌خواهید مفهوم بودجه‌بندی را به کودک خود آموزش دهید، می‌توانید از سه قلک، استفاده کنید. یک قلک برای امور خیریه، یک قلک برای پس‌انداز و یک قلک برای خرید کالاهایی که کودک دوست دارد.
وقتی پولی به دست فرزندتان می‌رسد، باید به این قلک‌ها پول واریز کند. به طور مثال، پولی که ما به عنوان پول توجیبی به او می‌دهیم یا پول هدیه‌ی تولد یا پولی که در زمان سال نو دریافت میکند، باید بین این قلک‌ها تقسیم شود.
۱. قلک خرجی چه کاربردی دارد؟
کارشناسان توصیه می‌کنند که ۵۰ تا ۸۰ درصد از پول را به این بانک اختصاص دهید. اجازه دهید بچه‌ها از این قلک برای خریدهای روزمره و خرید کالاها یا اسباب‌بازی‌های مورد‌علاقه‌ی خود استفاده کند. مثلا خرید اسباب‌بازی‌های کوچک، بلیت سینما و تنقلات.
۲. قلک پس‌انداز چه کاربردی دارد؟
شما می‌توانید ۱۰ تا ۲۵ درصد از پول را به این قلک اختصاص دهید.این قلک مخصوص لذت‌بردن کودک شما است؛ اما نه لذت امروز.
به عنوان مثال، شاید کودک شما بخواهد یک عروسک زیبا و گران‌قیمت را فورا از فروشگاهی بخرد یا یک چراغ‌قوه‌ی صورتی رنگ گران‌قیمتی را که در یکی از فیلم‌ها یا کارتون‌ها دیده است، داشته باشد. شما می‌توانید مهربانانه و با زبان شیرین کودکانه او را تشویق به پس‌انداز کنید و به او یاد دهید که هر چیزی را که بخواهد فورا نمی‌تواند خریداری کند. این قلک به او صبر و تحمل برای برآورده شدن خواسته‌هایش را می‌آموزد.
اگر کودک تصمیم بگیرد که پولش را در قلک پس‌اندازش قرار دهد، می‌توانید به دلیل رفتار خوبی که انجام داده است، یک اسکناس دیگر نیز به او هدیه دهید.
۳. قلک اهدا و صدقات چه کاربردی دارد؟
شما می‌توانید ۱۰ تا ۲۵ درصد از پول را در این قلک بریزید. حالا زمانی که موجودی قلک صدقات به مبلغ قابل توجهی رسید، ایده‌های مختلفی را برای استفاده از این پول به او بدهید. مثلا کودک را تشویق کنید تا آن را به دلخواه خود به خیریه، مدارس یا کودکان نیازمند اهدا کند. انجام این کار باعث تقویت توانایی مدیریت مالی در کودک می‌شود. علاوه‌بر‌این، کودک را با مفهوم مسئولیت اجتماعی آشنا میکند.همچنین این کار در آموزش همدلی به کودکان نیز موثر است.
قدم پنجم، از شیشه‌های مختلف برای آموزش پس‌انداز به فرزندتان استفاده کنید
وقتی فرزند شما جدیدترین و زیباترین اسباب‌بازی را می‌خواهد، به او بگویید که برای خواسته‌اش باید پس‌انداز کند. به ازای هر کدام از آرزوها و خواسته‌هایش یک شیشه به او بدهید و هر هفته به عنوان تشویقی برای پس‌انداز کردن، به او پول توجیبی بدهید. به‌عنوان مثال، اگر قرار است در هفته، پنج هزار تومان به او پول بدهید، آن را هزار تومان هزار تومان به او بدهید. فرزندتان میتواند همه‌ی آن پول را برای خرید یک چیز خرج کند یا آن را بین شیشه‌های مختلف پس‌انداز و برای داشتن چند چیز ذخیره کند.
برای تشویق کودک به پس‌انداز و رسیدن به اهداف کوتاه‌مدت خود، تصویری از اسباب‌بازی یا آنچه که مشتاق به خریدنش است را روی شیشه بچسبانید تا یک یادآور دیداری برای آنچه برایش تلاش میکند، داشته باشد.
قدم ششم، با داشتن قلک برای خودتان برای آنها الگو باشید
کودکان با مثال یاد می‌گیرند. بنابراین بهترین روش آموزش پس‌انداز به کودک این است که خودتان به عنوان والدین شروع به پس‌انداز کنید. بنابراین، برای خودتان قلکی داشته باشید و به‌طور مرتب در آن پول بریزید. به عنوان مثال، به آنها توضیح دهید که چرا و چگونه برای آینده‌ی تحصیلی آنها و هزینه‌های دانشگاه‌شان پس‌انداز می‌کنید.
یا زمانی‌که برای خرید می‌روید، به کودک خود نشان دهید چطور بین قیمت‌های مختلف، تفاوت قائل شود و توضیح دهید چرا خرید یک چیز نسبت به خرید چیز دیگر احساس بهتری در ما ایجاد میکند.
قدم هفتم، دادن پول‌توجیبی به کودک را زمان‌بندی کنید
درک زمان و پول برای یک کودک میتواند سخت باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که یک ساعت آموزش مالی بعد از حدود ۵ ماه به تدریج به فراموشی سپرده می‌شود. برای اینکه پیامتان در ذهن کودک ثبت شود، بهتر است آموزش به طور منظم و مداوم انجام شود. توجه کنید که اگر می‌خواهید هر سال به مناسبت تولد کودکتان، مبلغ مشخصی را به عنوان هدیه به او بدهید، صحبت کردن درباره‌ی آن پول و بودجه‌بندی کردن آن باید درست قبل از دریافت آن باشد، نه بعد از آن.
یکی از روش‌های آموزش مستمر، ایجاد زمان‌بندی است. به این معنا که با ایجاد مرحله‌بندی و مشخص کردن تعداد گام‌های رسیدن به هدف، فرزندتان در نهایت خواهد دید که چه زمانی به خواسته‌ی خود می‌رسد. فرض کنید شما هفته‌ای ۵/۰۰۰ تومان به او می‌دهید و او می‌خواهد ۵۰/۰۰۰ تومان پس‌انداز کند. اگر او تمام پول توجیبی خود را پس‌انداز کند، در ۱۰ هفته یا تقریبا ۳ ماه به آنچه که می‌خواهد، دست خواهد یافت.
پس شروع کنید:
یک کاغذ بزرگ و یک خودکار بردارید. خطی ترسیم کنید. یک طرف خط عدد صفر و طرف دیگر آن ۵۰/۰۰۰ (یا هر مقدار که هدف کودک است) را بنویسید. نقاطی را نیز در بین دو نقطه ابتدایی و انتهایی علامت بزنید. این نقاط مانند پله‌های یک نردبان عمل می‌کنند و رسیدن به بالاترین پله را آسان و ممکن می‌سازند. می‌توانید این نقاط را به صورت درصد نشان دهید، مثلا %۲۵ ، %۵۰ و % ۷۵. حالا کودک شما می‌داند برای رسیدن به هدفش چه مسیری را و در چند مرحله باید طی کند.
هربار که پس‌اندازی انجام شد خطی ترسیم کنید تا نشان‌دهنده میزان پیشرفت او در رسیدن به هدفش باشد. به او بگویید که با کامل‌کردن هر مرحله، هدیه‌ای کوچک از شما دریافت خواهد کرد. این هدایای کوچک به کودک انگیزه می‌دهد تا مسیرش را ادامه دهد. شما برای انجام هر یک از این کارها می‌توانید از اپلیکیشن زیپاد استفاده کنید. با استفاده از اپلیکیشن زیپاد شما می‌توانید برای فرزند خود حساب دیجیتال کودک و نوجوان ایجاد کنید و سپس به صورت ماهانه مبلغی را به عنوان پول توجبیی به حساب کودک واریز کنید. کودک نیز با استفاده از کارت بانکی زی گارت میتواند از این مبلغ استفاده کند.
قدم هشتم، از بوردگیم‌های مناسب برای آموزش مالی به کودک استفاده کنید
بچه‌ها عاشق بازی هستند و بسیاری از بازی‌ها نیز می‌توانند در زمینه آموزش مدیریت مالی مناسب باشند. بازی‌هایی مانند مونوپولی (Monopoly) یا بازی زندگی (The Game of Life)، به آموزش اصول اولیه مالی کمک می‌کنند.
مونوپولی یکی از بازی‌های مناسب (برای رده‌ی سنی خاص خود) برای آموزش پس‌انداز است و میتواند خلاقیت و حس رقابت را در کودکان تحریک کند. در این بازی شرکت‌کنندگان به خرید و فروش دارایی‌های خود می‌پردازند و با جمع کردن ثروت، به امتیازهای خود اضافه می‌کنند. در نهایت فردی که بالاترین امتیاز را دارد، برنده می‌شود.
با خرید‌و‌فروش دارایی‌ها در این بازی می‌توان مفاهیم اقتصادی بسیار زیادی را برای کودکان توضیح داد. بازی زندگی یا The Game of life، نیز بسیار شبیه به بازی مونوپولی است و کودکان ۵ تا ۶ ساله می‌توانند از این بازی چیزهای زیادی یاد بگیرند. با گذشتن از فراز و نشیب‌ها و فرود آمدن روی خانه‌هایی که ممکن است سود یا زیان داشته باشد، بازی تمام می‌شود. هر کس که در انتهای بازی سرمایه‌ی بیشتری داشته باشد، برنده‌ی بازی است.
آیا آموزش مدیریت مالی به کودکان کاری سخت است؟
آموزش مدیریت مالی و پس‌انداز به بچه‌ها کار سختی نیست. در واقع، میتواند برای آنها بسیار لذت‌بخش نیز باشد. با استفاده از روش‌های مختلف پس‌انداز و مدیریت پول گفته شده در این مقاله، می‌توانید کودکانتان را برای موفقیت مالی در بزرگسالی آماده کنید. مهم است کودکان به این درک برسند که هرلحظه و همیشه آنچه را که می‌خواهند نمی‌توانند داشته باشند. آنها باید صبوری و پس انداز کردن را از کودکی آموزش ببینند. همچنین لازم است که شما بتوانید در برابر بعضی از خواسته‌های آنها مقاومت کنید. اگر توانایی این کار را ندارید به شما توصیه می‌کنیم مقاله « نه گفتن به کودکان » را مطالعه کنید. همچنین مشاهده ویدئو زیر میتواند به شما نشان دهد که آموزش مدیریت مالی به کودکان چه اهمیتی دارد و در زندگی آنها چه تاثیری می‌گذارد.
اگر درباره این مقاله سوالی دارید و یا تجربه‌ای در آموزش مسائل مالی به کودکان خود دارید خوشحال می‌شویم با ما زیر این پست به اشتراک بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
سلام
مطلب خیلی خوبی بود. فقط اینکه آموزش مسائل مالی به کودک از سنین پایین آیا آسیبی به دنیای کودکانه بچه ها وارد نمیکنه؟
سلام سپاس از لطف شما🌼 آموزش‌های مالی هم درست مثل مهارت‌های دیگه باید متناسب با سن و درک و فهم بچه‌ها، ارائه بشه. بنابراین این موضوع آسیبی رو در پی نخواهد داشت به‌شرط اینکه طبق اصول درست به بچه‌ها آموخته بشه.
چقدر مقاله خوبی بود . وتقعا اموزش مدیریت مالی به بچه ها خیلی مهمه. محتوای ویدئو هم خیلی کمک کننده بود ممنون.
بله آموزش مدیریت مالی به کودکان یکی از مسائل مهم در فرزندپروریه. ممنون از نظر شما.