اگر روزی قرار باشد برای ورود به دنیای پدر و مادری کلاس برگزار شود، احتمالا کلاس مترجمی هم باید جزو آن‌ها باشد. هر والدی باید بتواند معنای انواع ناله‌ها و شکایات فرزندش را از سنین نوزادی تا سنین بالاتر ترجمه کند و به نیاز آن‌ها پاسخ گوید. بهانهگیری کودکان را می‌توان به عنوان یک عادت آزاردهنده در سنین ۲ تا ۶ سالگی و به خصوص در سن ۴ سالگی کودکان تعریف کرد. این رفتار حالتی بین گریه و شکایت کلامی است.
درک علت بهانهگیری کودک ۴ ساله می‌تواند به والدین کمک کند تا با دلسوزی به او پاسخ دهند و برای حل مشکل و جلوگیری از بهانه‌گیری‌های بیشتر در آینده گام بردارند. رمزگشایی معنای پشت بهانهگیری کودک می‌تواند برای والدین کار دشواری باشد. در این مطلب برخی از رایج‌ترین علت‌های بهانهگیری کودک ۴ ساله آورده شده است. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
۱- علت بهانهگیری کودک می‌تواند مشکلات جسمی باشد
علت بهانهگیری کودک می‌تواند به خستگی، گرسنگی، درد بدنی، بیماری و حتی عوارض استرس مربوط باشد. بنابراین قبل از هر چیز پاسخ این سوالات را بررسی کنید. آیا فرزندتان شب قبل خوب خوابیده است؟ آیا او امروز بیش از حد معمول فعالیت کرده است؟ آیا او مریض است؟ آیا او نیاز به خوردن غذا یا میان‌وعده دارد؟ آیا بابت موضوعی نگران است یا استرس دارد؟ اگر فرزندتان با بیان درخواستش به صورت آرام مشکل دارد، با استفاده از مهارت‌های ارتباطی مناسب او را به حرف زدن ترغیب کنید.
شما می‌توانید با بیان علت بهانهگیری کودک، با صدایی آرام و مودبانه به او نشان دهید که دوست دارید چگونه با شما صحبت کند و درخواستش را بگوید. مثلا: «آهان پس تو نیاز داری بخوابی». کودک شما ممکن است متوجه نشود که بهانه‌گیری‌کردن آزاردهنده است یا حتی در شناخت نیازهایش و نحوه بیان درست آن‌ها مشکل داشته باشد. بنابراین فرزند شما نیاز به آموزش‌های ویژه در این زمینه دارد و شما در هدایت او نقش ویژه دارید. در این راستا شما می‌توانید از فعالیت‌هایی مثل ماساژ یا ریلکسیشن یا قصه‌گفتن برای آرامش‌بخشیدن به کودک استفاده کنید. برای مثال کمبود خواب تا حدود زیادی می‌تواند کودک را بهانه‌گیر کند. مقاله «فواید خواب کافی برای کودکان» به‌طور مفصل به این موضوع می‌پردازد.
۲- دلیل بهانهگیری کودک می‌تواند نیاز به توجه باشد
علت بهانهگیری کودک ۴ ساله ممکن است این باشد که او به توجه شما نیاز دارد. درخواست جلب توجه فرزندتان را با استفاده از کلماتی که دوست دارید به جای ناله و شکایت از او بشنوید، تکرار کنید. به عنوان مثال، بگویید: «من فکر می‌کنم دلت میخواد دیگه کار نکنم و باهات بازی کنم. درسته؟ بجز نق زدن جور دیگه‌ای هم می‌تونی ازم بخوای باهات بازی کنم؟» همچنین می‌توانید فقط همدلی کنید و اسم احساس و هیجان کودک را به او یاد دهید. مثلا بگویید: «تو از این که نمی‌تونم الان باهات بازی کنم حسابی عصبانی شدی؟» فراموش نکنید همدلی صحیح خودش نوعی توجه به نیاز کودک به شمار می‌رود.
در صورت امکان، لحظاتی را با بازی کردن، خواندن کتاب، یا در آغوش گرفتن و صحبت کردن، با او در ارتباط باشید. اگر نمی‌توانید کاری را که انجام می‌دهید متوقف کنید، به فرزندتان توضیح دهید که چند دقیقه برای تمام‌کردن کارتان نیاز دارید و سپس برای گذراندن وقت با او زمان می‌گذارید. می‌توانید به او توضیح دهید که وقت گذاشتن برای با هم بودن برای شما هم مهم است اما بهتر است که هر کسی نیازش را شناسایی و سپس به وسیله زبان آن را بیان کند. مثلا بگوید: «مامان دلم میخواد بغلم کنی و باهم کتاب بخونیم».
دقت کنید فرزند شما باید بتواند از ۴ سالگی به بعد به جای بهانهگیری نیازهای مختلف خود را شناسایی کند و با استفاده از مهارت‌های ارتباطی مناسب به بیان آن‌ها بپردازد. اگر فرزند شما در مورد نیاز به توجه خود صحبت نمی‌کند شاید بتوانید با استفاده از مقاله «علائم کمبود محبت در کودکان» چنین نیازی را شناسایی کنید.
۳- احساس ناکامی منجر به بهانهگیری کودکان می‌شود
برای کودکان ۴ ساله، بهانهگیری یکی از راه‌های ابراز احساسات است. در واقع خیلی از اوقات علت بهانهگیری کودک این است که بچه‌ها احساسات خود را درست نمی‌شناسند یا روشی برای ابراز آن را بلد نیستند. برای نمونه خیلی از اوقات وقتی به خواسته‌شان نمی‌رسند یا از چیزی ناامید می‌شوند آن را با بهانهگیری نشان می‌دهند. در این مواقع بهتر است با گفتن جملاتی همدلانه، عادت بهانهگیری را در آن‌ها کمرنگ کنید. مثلا: «به نظر می‌رسه که واقعا ناراحتی. می‌تونی علت ناراحتی یا درخواستت رو از من با کلمات بخوای؟» با انجام این کار، به او فرصتی می‌دهید تا احساساتش را بیان کند و به او نشان می‌دهید که برایتان اهمیت دارد و می‌خواهید به او کمک کنید تا برای آن‌چه که او را ناراحت می‌کند، راه‌حل پیدا کنید. شما همچنین لحن صحبتی را که می‌خواهید در آینده از آن استفاده کند را به او نشان می‌دهید.
۴- حساسیت بیش از حد کودک عاملی برای بهانهگیری به شمار می‌رود
آستانه تحمل کودکان باهم متفاوت است و این یکی از دلایلی است که باعث می‌شود بچه‌ها نسبت به هر واقعه به طور متفاوت پاسخ دهند. خیلی از اوقات علت بهانهگیری کودک ۴ ساله این است که نسبت به هر چیزی حساسیت افراطی دارد و هر اتفاقی منجر به ناراحتی او می‌شود. این سبک رفتارها به خصوص در کودکان بهانه‌گیر ۴ ساله‌ای که دارای والدین کنترل‌گر هستند بیشتر دیده می‌شود. چون به صورت مداوم در حال کنترل شرایط در اطراف فرزندشان هستند.
این محرک‌ها می‌تواند شامل در دسترس نبودن یک غذای خاص، سر و صدای محیط هنگام خواب، بودن در یک مکان جدید یا مواردی از این قبیل باشد که برای یک کودک دیگر عادی تلقی می‌شود. در این مواقع بهتر است والدین قبل از هر چیز سبک والدگری و فرزندپروری کنترل گرایانه خود را تغییر دهند تا کودک بتواند با محیط اطرافش سازگارتر شود.
۵- برآورده‌کردن خواسته کودک در زمان بهانهگیری، این رفتار را تقویت می‌کند
هر پدر و مادری تجربه حضور در فروشگاه با کودکی را داشته است که بهانه می‌گیرد زیرا خوراکی خاصی را می‌خواهد. گاهی اوقات حتی بهانهگیری یک کودک ۴ ساله می‌تواند به عصبانیت کامل یا پرخاشگری تبدیل شود. در این موقعیت‌ها اغلب والدین خجالت می‌کشند و برای جلوگیری از آبروریزی بیشتر، تسلیم درخواست کودک می‌شوند. در واقع تسلیم شدن در برابر بهانهگیری کودکان به آن‌ها می‌آموزد که این روشی عالی برای رسیدن به آن‌چه می‌خواهند است و موجب لوس شدن آن‌ها می‌شود. تسلیم شدن فقط به فرزندتان می‌آموزد که می‌تواند از بهانهگیری برای خسته کردن شما و رسیدن به آن چه می‌خواهد استفاده کند. در این مواقع بهتر است محکم و آرام بمانید و به فرزندتان بگویید فقط در صورتی می‌تواند به خواسته‌اش برسد که درخواستش را بدون نق زدن و ناله کردن و صرفا منطقی بخواهد. شما می‌توانید از تکنیک‌هایی که در مقاله «جلوگیری از لوس شدن کودک» ذکر شده است نیز در راستای از بین‌بردن بهانه‌گیری‌های کودک ۴ ساله‌تان استفاده کنید.
فرزندپروری شما با بهانهگیری کودک رابطه مستقیم دارد
اگر کودک ۴ ساله شما بهانهگیری می‌کند و از آن به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به اهدافش استفاده می‌کند، بهتر است به او بگویید که به آن‌چه می‌گوید علاقه‌مند هستید اما او از لحن اشتباه استفاده می‌کند. باید بدانید که پس از کشف علت بهانهگیری کودک، بی‌توجهی به آن کافی نیست و شما باید رفتار خوب را نیز ترویج دهید. وقتی فرزندتان به جای بهانهگیری کردن، مودبانه چیزی درخواست می‌کند، به آن اشاره کنید. می‌توانید بگویید: «ممنون که اینقدر خوب درخواستت رو گفتی»، «من واقعا ازت متشکرم». تقویت مثبت به کودک ۴ ساله شما کمک می‌کند تا کم‌کم عادت بهانهگیری را به فراموشی بسپارد.
اگر بهانه‌گیری‌های فرزندتان آن‌قدر مکرر یا آزاردهنده می‌شود که در توانایی او برای رفتن به مدرسه یا شرکت در فعالیت‌های مختلف اختلال ایجاد می‌کند، ممکن است مشکلات روانشناختی یا مسائلی مثل آزار جنسی مطرح باشد.در مقاله «نشانه‌های آزار جنسی در کودکان ۲ تا ۵ سال» به طور مفصل به این موضوع پرداختیم. روانشناس کودک نیز می‌تواند به شما در پیدا کردن علت بهانهگیری کودک کمک کند. در این مقاله تلاش کردیم ۵ علت بهانهگیری کودک ۴ ساله را بیان کنیم. آگاهی از این دلایل بهانهگیری کودکان می‌تواند از بروز چنین رفتار آزاردهنده‌ای جلوگیری کند. آیا فرزند شما بهانهگیری می‌کند؟ شما چطور با بهانهگیری کودکان برخورد می‌کنید؟
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
ممنون از مقاله خوبتون. بهانه گیری بچه خصوصا بهانه گیری بچه کوچیک اذیت کننده است. ادم نمیدونه وافعا چی میخواد که انقدر الکی بهانه میگیره.
خوشحالیم که این مطلب براتون مفید بوده.
سلام من یه پسر۴ساله دارم تازگیا شروع کرده به نق زدن مشخص نیست دلیلش چیه
سلام بررسی موضوعاتی مثل این که دقیقا این رفتار از چه زمانی شروع شده، در چه موقعیت‌‌هایی اتفاق می‌افتد، پاسخ شما به این رفتار چیست، شروع رفتار مقارن با چه موضوعاتی در محیط کودک بوده و… از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند به شما در پیداکردن علت این موضوع کمک کند. البته پزشکان اطفال و روانشناسان کودک می‌توانند در پیداکردن علت دقیق این رفتار به شما کمک کنند.
سلام من یه نو دارم که مادرش ماما است وسر کار مرود این نوی من مدام به‌آن می گیردوگریه ناسازگار است چه‌کار رکنم ما را کلافه کرده
سلام خوش به حال نوه چنین مادربزرگ دغدغه‌مندی 😍 لطف می‌کنین بگین نوه‌تون چند سالشونه و این مشکل از چه زمانی شروع شده؟