اغلب والدین و یا معلمان، به بچه‌هایی علاقه دارند که وسایل خود را با دقت، مرتب می‌کنند. به طور مثال اگر یک کودک تمام مدادهایش را طوری سازمان‌دهی کند که به ترتیب رنگ و اندازه در یک ردیف قرار گیرند و همه در یک جهت در جعبه خود باشند، مورد تحسین قرار می‌گیرد، اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید حالت‌های افراطی نظم و ترتیب می‌تواند نشانه‌ای از اختلال وسواس فکری- عملی در کودک باشد؟
در این صورت ممکن است با بزرگتر شدن کودک، این افکار ناخواسته و اعمال اجباری، زمان زیادی را از او بگیرد (بیش از یک ساعت در روز) و در فعالیت‌هایش تداخل ایجاد کند. والدین و معلمان باید عوامل خطر را درک کنند تا مطمئن شوند که کودکان و نوجوانانی که در معرض خطر ابتلا به OCD هستند، اقدامات مناسب درمانی را دریافت می‌کنند. اختلال وسواس قکری کودکان هنگامی که در زمان مناسب و به درستی تشخیص داده شود، قابل کنترل است. اما در صورتی که به آن توجه نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی در کیفیت زندگی، نه تنها برای کودک، بلکه برای اعضای خانواده شود. با ما در ادامه مقاله همراه باشید تابا وسواس فکری کودکان بیشتر آشنا شوید.
وسواس فکری کودکان چیست؟OCD، مهم‌ترین اختلال روانی در کودک
اختلال وسواسی جبری (OCD) با وسواس فکری یا عملی یا هر دو مشخص می‌شود. وسواس‌های فکری شامل افکار، تمایلات یا تصورات مکرر و پایداری هستند که به صورت مزاحم و ناخواسته توسط کودک، تجربه می‌شوند. حال آن که وسواس‌های عملی(اجبارها)، رفتارهای تکراری یا فعالیت‌های ذهنی تکراری هستند که کودک احساس می‌کند باید آن‌ها را در پاسخ به یک وسواس فکری یا بر طبق قوانینی که باید به دقت اجرا شوند، انجام دهد. اگر چه اغلب ما اختلال وسواسی جبری (OCD) را به عنوان یک بیماری که بیشتر بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد در نظر می‌گیریم اما امروزه ثابت شده است که این یک اختلال شایع در کودکان است. تحقیقات نشان داده‌اند بین٪%۰/۲۵ تا %۴ از کودکان، به OCD مبتلا می‌شوند. متوسط سن شروع این اختلال، تقریبا ۱۰ سالگی است، اگرچه کودکان ۳ تا ۴ سال هم ممکن است علائم وسواس فکری کودکان را داشته باشند.
بررسی علت وسواس در کودکان، پیشگیری بهتر از هر درمانی است
مانند سایر اختلالات سلامت روان، دلیل واحدی برای بروز وسواس کودکان، وجود ندارد. درواقع علت دقیق وسواس فکری در کودکان ناشناخته است، محققان معتقدند عوامل متعددی در این امر نقش دارند. لیست عوامل خطر زیر کامل نیست، اما نگاهی اجمالی به عللی که می‌تواند منجر به OCD در کودکان شود را ارائه می‌دهد.
۱-تاریخچه خانوادگی، ژنتیک و محیط در بروز وسواس کودک نقش دارد
یکی از عواملی که در ابتلای کودکان به اختلال وسواس جبری نقش دارد، ژنتیک است. این موضوع به این معنی است که اگر فردی در وابستگان درجه اول فرزند شما وجود داشته باشد که به این بیماری مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای کودک به آن ۱۰ برابر بیشتر است. هنگام بحث در مورد ژنتیک، مهم است که توجه داشته باشید که محیط نیز نقش دارد. وسواس‌ها و اجبارها را می‌توان در طول زمان آموخت. اگر کودکان مشاهده کنند که اعضای خانواده و دیگران اعمال وسواسی انجام می‌دهند، ممکن است به این الگوهای رفتاری نیز پایبند باشند. در نتیجه، قرار گرفتن در معرض محیط مستعد می‌تواند در ایجاد OCD نقش داشته باشد.
۲-ساختار مغز کودکان وسواسی با بقیه متفاوت است
تصویربرداری‌های مغز، ارتباطی بین OCD و ناهنجاری‌های قشر پیشانی و ساختارهای زیر قشری پیدا کرده‌اند. محققان توانسته‌اند نشان دهند که مناطق خاصی از مغز در کودکان دارای OCD در مقایسه با سایر بچه‌ها، متفاوت عمل می‌کنند. یافته‌های تحقیقات نشان می‌دهد که علائم OCD ممکن است شامل خطاهای ارتباطی در بخش‌های مختلف مغز، باشد.
۳-وسواس فکری در کودکان با سطح هورمون سروتونین ارتباط دارد
مطالعات همچنین نشان داده‌اند که تفاوت‌هایی در سطح هورمون سروتونین کودکان دارای وسواس فکری- عملی با کودکان دیگر وجود دارد. سروتونین یک هورمون شیمیایی بسیار مهم است که با بسیاری از جنبه‌های مختلف سلامت روان ما مرتبط است. یکی از نقش‌های کلیدی آن مدیریت سطوح اضطراب است. کمبود سروتونین در مغز کودکان، در بروز این اختلال نقش به‌سزایی را دارد.
۴-عفونت‌های مختلف موجب شروع ناگهانی وسواس در کودکان می‌شود
برخی از والدین گزارش کرده‌اند که علائم OCD تقریبا یک شبه رخ می‌دهد، گویی یک دکمه زده شده است و فرزندشان مانند کودکی که می‌شناختند به رختخواب رفته و مثل غریبه‌ای از خواب بیدار شده! یک عامل دیگر برای شروع OCD در کودکان این است که عفونت‌هایی مانند برخی گلودردهای عفونی می‌تواند وسواس را در کودکانی که به لحاظ ژنتیکی مستعد هستند، تحریک کند. تصور می‌شود که آنتی‌بادی‌هایی که در بدن کودک برای مبارزه با عفونت ایجاد می‌شوند، می‌تواند بر مغز تاثیر بگذارد.
۵-عوامل استرسزا، اختلال وسواس را در کودکان افزایش می‌دهد
رویدادهای استرسزا می‌توانند یک علت مهم برای بروز OCD در کودکان باشند. این عوامل ممکن است آسیب‌پذیری‌های اساسی برای بچه‌ها داشته باشند. باید در نظر داشت استرس به‌تنهایی نمی‌تواند موجب ایجاد وسواس در کودک شود، اما وقایع استرسزا می‌تواند بروز آن را تحریک کند. طلاق، مرگ، بیماری، جابه‌جایی خانه یا مدرسه یا تغییر در شرایط خانوادگی می تواند منجر به بروز OCD در بچه‌ها شود. اگر کودک استرس دارد باید عامل استرس شناسایی و برطرف شود. همچنین استفاده از اسباب‌بازی‌های مناسب برای کاهش استرس کودکان می‌تواند به کودکان در این زمینه کمک کنند.
هیولای وسواس ذهن کودکان قابل کنترل است
در نهایت، مهم است که هرگز امید خود را از دست نداده و به تلاش ادامه دهید. هوشیار باشید و درک کنید که درخواست کمک برای فرزندتان اشکالی ندارد. کودک شما نباید بابت این افکار و اعمال احساس شرم و خجالت داشته باشد. این موضوع قابل مدیریت است. توجه به این نکته مهم است که اگر تشخیص یا درمان کودکان مبتلا به OCD را به تعویق بیندازید آسیبی می‌بینند که قابل ترمیم نیست. به جای انکار و تعویق این مشکل، سعی کنید و با کودکان مبتلا به OCD با همدلی برخورد کنید، در این صورت، درمان وسواس فکری کودکان راحت‌تر می‌شود.
در این مقاله تلاش کردیم در مورد اینکه وسواس فکری کودکان چیست و چه علت هایی در بروز آن نقش دارد اطلاعاتی را به شما ارائه دهیم. اگر فرزند شما مبتلا به OCD است، مهم‌ترین موضوع این است که شما در مورد آن، چه کاری انجام می‌دهید، نه این که چه چیزی باعث شده این مشکل به وجود بیاید. فرزند شما رنج می‌برد و شما می‌توانید به او کمک کنید تا از علائم وسواس فکری رهایی یابد. درمان‌های مختلفی برای کودکان دارای وسواس در دسترس است و شما باید یاد بگیرید که چگونه به فرزندتان کمک کنید تا علائم OCD خود را مدیریت کند.
اگر فکر می‌کنید این مشکل بدترین اتفاقی است که برای شما رخ داده، به این موضوع فکر کنید که در انتهای هر تونل تاریکی نور وجود دارد فقط کافی است مسیر درمانی و حمایتی را تا انتها ادامه بدهید تا نور موفقیت را ببینید. فرزند شما بالاخره یاد می‌گیرد که هیولای وسواس را در سر خود کنترل کند این کار نیاز به مشارکت شما، تمام اطرافیان کودک و همچنین بهره گرفتن از کمک‌های یک روانشناس دارد. اگر سوالی درباره‌ی علائم این اختلال یا نوع برخورد با فرزند خود دارید، روانشناسان کیدزی در کنار شما هستند. سوالات و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
واقعا توضیح خوبی داشت مقاله در باره وسواس فکری کودکان. چه خوب که به دلایل ایجاد وسواس فکری هم اشاره کردین. ممنون
چه عالی که این مطلب مورد توجهتون قرار گرفته ممنون از شما🌻
چقدر خوب توضیح دادید که دقیقا به چی میگن وسواس فکری کودکان و چقدر عالی که دلایلشم گفتید. ممنون از مقاله خوبتون
خوشحالیم مقاله براتون مفید بوده .
واقعا اینکه ادم بدونه به چی میگن وسواس فکری کودک خیلی مهمه که الکی نگران نشه. چه خوبه که مقاله ها رو روانشناسای شما تایید کردن.ممنون از مقاله خوبتون
بله تمامی مطالب بلاگ کیدزی توسط روانشناسان کودک بررسی میشن. ممنون از توجه شما.