تلاش برای حفظ آرامش آن هم درست زمانی که فرزندتان بعد از یک روز کاری طولانی، درباره کم بودن سس کچاپ سیب‌زمینی سرخ کرده‌اش حدودا نیم ساعت گریه می‌کند، کار آسانی نیست. اگر رشته‌ای در المپیک برای صبوری در برابر بچه‌ها در نظر گرفته می‌شد، باید به همه پدر و مادرهای جهان، مدالی بالاتر از طلا تعلق می‌گرفت. وقتی برای اولین بار فهمیدید که قرار است پدر و مادر شوید، خودتان را با چه ویژگی‌هایی تصور می‌کردید؟ آیا صبور بودن هم جزو این ویژگی‌ها بود؟
به نظر می‌رسد وقت آن رسیده تا از این حقیقت پرده برداریم که هر پدر و مادری بالاخره صبر خود را در لحظاتی از دست می‌دهد. این واقعیتی غیر قابل انکار در زندگی همه والدین است. نشان دادن صبر در برابر رفتارهای کودکان در طول روز، مخصوصا زمان‌هایی که خسته‌اید و یا خلقتان تنگ است، می‌تواند یکی از سخت‌ترین قسمت‌های تربیت کودک باشد.
ما نمی‌توانیم به عنوان یک والد انتظار داشته باشیم که هرگز در هیچ موقعیتی صبرمان لبریز نشود، اما می‌توانیم راه‌هایی برای مقابله مثبت با این حس پیدا کنیم. خوشبختانه شکیبایی را می‌توان در طول زمان توسعه داد. آموختن صبر، مانند هر مهارت دیگری، فقط به تمرین نیاز دارد. در این مقاله ۱۱ نکته و روش عالی وجود دارد که به شما کمک می‌کند به والدی صبورتر تبدیل شوید. با ما همراه باشید.
۱-موقعیت‌هایی که باعث از دست‌رفتن صبرتان می‌شود را شناسایی کنید
هرکسی در شرایطی و تحت‌تاثیر محرک‌های خاصی عصبانی می‌شود. در مورد چیزهایی که شما را تحریک می‌کند تا آرامش خود را از دست دهید فکر کنید. دانستن و شناسایی این محرک‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا آمادگی لازم را به دست بیاورید و از بروز عصبانیت، جلوگیری کنید. این کار برای حذف پاسخ‌های بدون فکر شما، حیاتی است. حتی می‌توانید به گذشته فکر کنید و موقعیت‌هایی را که در آن صبرتان لبریز شده است را یادداشت کنید. آیا همیشه این لحظات، در ساعت خاصی از روز است؟ حول یک موضوع تکراری اتفاق می‌افتد؟ چه عوامل دیگری روی آن تاثیرگذار است؟
به طور معمول پیشنهاد می‌شود برای حفظ آرامش از این محرک‌ها اجتناب کنید، اما اگر این عوامل مربوط به فرزندتان باشد، امکان ترک محیط یا اجتناب وجود ندارد. به طور مثال اگر زمانی که کودک به حرفتان گوش نمی‌دهد، صبرتان تمام می‌شود و داد می‌زنید؛ می‌توانید به خود بگویید:«خب، احتمالا بار اولی که بهش بگم به حرفم گوش نمی‌ده. اگر این کار رو نکرد، باید خودم رو آروم کنم و از یه راه دیگه باهاش حرف بزنم». همچنین علائم فیزیکی و عاطفی از دست دادن صبر خود را بشناسید. اگر احساس کردید آن‌ها در حال شروع شدن هستند، برای آرام کردن خود قدم بردارید. توصیه می‌شود وقتی در این موقعیت‌ها هستید، حرکاتی برای کاهش تنش و حفظ آرامش انجام دهید. مثل کشیدن نفس‌های عمیق، زمزمه یک آهنگ محبوب در ذهن یا قرار دادن یک نوار لاستیکی روی مچ دست و حرکت آن از یک مچ، به مچ دیگر.
۲-از تکنیک تماشاچی، برای افزایش صبر و تحمل استفاده کنید
اگر کسی که به او احترام می‌گذارید مانند یکی از اقوام، معلم فرزندتان یا دوست نزدیکی در حال تماشای شما باشد چقدر احتمال دارد که ناگهان خونسردی خود را در برابر فرزندتان از دست دهید و فریاد بزنید؟ در این مواقع احتمالا ناراحت می‌شوید، اما سعی می‌کنید هرچه سریع‌تر خودتان را آرام کنید. بنابراین، چرا از تکنیک تماشاچی به صورت مداوم استفاده نکنید؟ اگر فرض کنید که همیشه کسی تمام حرکات شما را با کودکتان زیر نظر گرفته، کمتر احتمال دارد که واکنش‌های افراطی نشان دهید.
۳-قبل از تمام شدن صبرتان، به کودک هشدار بدهید
وقتی احساس کردید که در حال از دست دادن صبرتان هستید، آن را به وضوح به فرزندانتان بگویید. مثلا بگویید: «دارم کمکم صبرمو از دست میدما. اگر این کارتو ادامه بدی ممکنه خیلی ناراحت شم». این کار به فرزند شما قبل از این که عصبانی شوید هشدار می‌دهد و برای شما فرصتی فراهم می‌کند تا آرام شوید.
در برخی موارد، این عکس‌العمل، به تنهایی ممکن است موجب تغییر رفتار فرزند شما شود. این رفتار به او نشان می‌دهد که بیش از حد پیش رفته و شما را عصبانی کرده است. همچنین این هشدار، شما را مجبور می‌کند قبل از فریاد زدن، سرعت عصبانیت خود را کاهش دهید. تغییر ناگهانی از صحبت کردن عادی به فریاد زدن می‌تواند فرزند شما را بترساند و کمکی به اصلاح رفتار او نکند.
۴-از راهکارهای آرامش‌بخش برای حفظ بردباری در برابر بچه‌ها بهره ببرید
یادگیری هنر مدیتیشن به شما کمک می‌کند در بیشتر اوقات صبورتر باشید. یک کشش ۱۵ دقیقه‌ای می‌تواند تمام تنش‌ها و خستگی‌ها را از ذهن و بدن شما پاک کند. پیاده‌روی، ورزش، تجسم صحنه‌های آرامش‌بخش مثل آفتاب گرفتن کنار ساحل، قدم‌زدن کنار رودخانه، نگاه کردن به آسمان پر ستاره کویر، گوش دادن به موزیکی آرام، راه‌هایی اثبات شده برای آرامش بیشتر و فراخوانی صبر در زندگی پرمشغله شما هستند. اگر امکان انجام هیچ کدام از این کارها فراهم نیست، کشیدن نفس‌های عمیق در زمانی که به موقعیت‌های بی‌صبری نزدیک می‌شوید راهگشا است.
۵-با انجام خودمراقبتی، برای رفتارهای صبورانه سوخت فراهم کنید
از لحظه‌ای که تصمیم می‌گیرید پدر و مادر شوید تا آخر عمرتان این نقش همراه شما باقی می‌ماند. این کار در واقع یک شغل تمام‌وقت است. یکی دیگر از موارد مهم برای حفظ صبر این است که مطمئن شوید باک ماشینتان پر از سوخت لازم است. یعنی چه؟ شما چقدر در طول روز از خودتان مراقبت می‌کنید؟ آیا میزان آن با مقدار مراقبت شما از فرزندتان برابری می‌کند؟ شاید بهتر باشد بگوییم، صبوری نشان دادن والدین، در گروی این است که بتوانند از خودشان مراقبت کنند و به نیازهایشان اهمیت دهند.
این کار در نهایت از شما والدی شکیبا می‌سازد که آستانه تحریک‌پذیری بالایی دارد و با کوچک‌ترین مورد کنترلش را از دست نمی‌دهد. وقت گذاشتن برای انجام کارهایی که از آن‌ها لذت می‌برید، قرار ملاقات دونفره با همسرتان، زمانی برای استراحت در حمام آب گرم و مراقبت از پوست و کارهای مشابه این موارد، نه تنها باطری‌های شما را شارژ می‌کند، بلکه الگوی خوبی برای فرزندانتان است. انجام این نوع اعمال خودمراقبتی، برای کل خانواده ضروری و سالم است.
۶-برای پرورش مهارت شکیبایی در برابر کودکان، روزانه تمرین کنید
صبوری هم مثل هر مهارت دیگری چیزی است که نیاز به تمرین دارد. بنابراین مانند هر عادت دیگری، باید به طور مداوم روی آن کار کنید تا به بخشی از زندگی روزمره شما تبدیل شود. به طور مثال در مباحثه‌ای تلویزیونی بین تعدادی والد، مادری عنوان می‌کرد، برای انجام این تمرین، معمولا در طول روز یک جمله را زمزمه می‌کند: «این نیز بگذرد». او می‌گفت از این جمله کوتاه در مواقعی بهره می‌برد که مثل یک زودپز در حال جوشیدن است.
به طور مداوم به خود یادآوری کنید که اگر کودکتان برای خوردن شیرینی قبل از شام شما را اذیت می‌کند یا همین الان اصرار دارد که کاری را برایش انجام دهید (مثلا یک توپ جدید بخرید) بیش از حد واکنش نشان ندهید. به جای داد زدن و بیان این که سرتان شلوغ است؛ با ایجاد یک آزمایش ببینید آیا می‌توانید خودتان را کنترل کنید یا نه! مثلا چند نفس عمیق بکشید و ذهنتان را از هجوم افکار منفی خالی کنید سپس چند دقیقه‌ای حواستان را از موضوع مکالمه پرت کنید. هر باری که رفتار داد زدن را عقب بیندازید یا کلا از بین ببرید؛ احساس بهتری نسبت به نحوه تعامل خود با فرزندتان خواهید داشت. در عین‌حال این تمرین ارزشمند به فرزند شما الگویی برای تقلید کردن خواهد داد.
۷-با پیدا کردن علت رفتارهای کودک، شکیباتر شوید
رفتار فرزندتان را مانند یک کوه یخ ببینید. به جای واکنش نشان دادن به آن‌چه در سطح می‌بینید (غرغر کردن یا مزاحمت و ناله)، به احساساتی که این رفتار را در فرزندتان ایجاد می‌کنند نگاه کنید. البته، شما نمی‌توانید دقیقا به افکار و احساسات آن‌ها دست پیدا کنید، اما می‌توانید با استفاده از نشانه‌ها، این عوامل برانگیزاننده را حدس بزنید.
به یاد داشته باشید که کودک ممکن است نتواند احساسات خود را به وضوح بیان کند. رفتار او را تفسیر کنید تا مشخص شود که چه چیزی می‌خواهد به شما بگوید. به عنوان مثال، کودکی که همیشه کارهایی را برای جلب توجه انجام می‌دهد، ممکن است در حال دادن این پیام به شما باشد که مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
حتی می‌توانید با ارائه آموزش‌های مختلف این رفتارهای آسیب‌زا را از بین ببرید. به طور مثال کشف علت پرخاشگری بچه‌ها و آموزش کنترل خشم به کودکان می‌تواند یکی از موقعیت‌هایی که باعث تمام شدن صبر شما می‌شود را حذف کند. آگاهی شما از احساسات و افکار کودک حتی اگر باعث حذف موقعیت نشود، می‌تواند موجب افزایش حس همدلی و درک مقابلتان نسبت به او شود. تمام این شرایط موجب تقویت صبوری شما خواهد شد.
۸-برای حفظ خونسردی خود، از دریچه چشم فرزندتان به وضعیت نگاه کنید
قبل از این که عکس‌العملی نشان دهید، وضعیت را از دید فرزندتان ببینید. وقتی سعی می‌کنید عینک کودکتان را بزنید و دنیا را از چشم او ببینید، درک جدیدی از علت رفتارش پیدا می‌کنید. بنابراین در مواقع بحرانی آستانه تحمل بالاتری از خود نشان می‌دهید.
اگر بچه‌ها به شیوه‌ای منفی رفتار می‌کنند، معمولا دلیلی برای آن وجود دارد. آن‌ها نیاز دارند بفهمند که مهم هستند و شما به درک هرچه بیشترشان علاقه‌مندید! این که به کودک نشان می‌دهید که او را می‌بینید و می‌شنوید، بخش بزرگی از والدگری مثبت است. همچنین زمینه‌ای را برای آموزش همدلی به کودکان فراهم می‌کند و الگویی را در این زمینه به آن‌ها ارائه می‌دهد.
۹-برای تمرین صبوری در برابر بچه‌ها، لحن و صدای خود را تغییر دهید
این کار، یک راه ساده برای تغییر وضعیت‌های برانگیزاننده ناشکیبایی است، به‌خصوص زمانی که یک قدم با فریاد زدن فاصله دارید. قبل از این که فریاد بزنید یا واکنش تند نشان دهید یک قدم به عقب بردارید و به جای آن با فرزندان خود صحبت کنید. در این لحظات عقب‌نشینی، به‌راحتی می‌توان به یاد آورد که کودکان به ملایمت و صبر ما بیشتر نیاز دارند تا داد و فریاد! یک راه ساده برای تغییر لحنتان این است که زمزمه کنید و خیلی آرام صحبت کنید یا سعی کنید درحالی‌که لبخند می‌زنید حرفتان را بیان کنید. وقتی لبخندی بر لب دارید ناراحت ماندن تقریبا غیرممکن است.
۱۰-خاطرات خوب را برای تقویت رفتارهای بردبارانه مرور کنید
وقتی به ویژگی‌های خوب و خاطرات دلنشین کسی فکر می‌کنید تقریبا غیرممکن است که همزمان بتوانید از دست او عصبانی بمانید. احتمالا شما هزاران خاطره فوق‌العاده با فرزندان خود دارید. در حالی که خود را آرام می‌کنید، برخی از آن خاطرات را به یاد بیاورید. وقتی تصور می‌کنید که چقدر فرزندتان را دوست دارید، کمتر ممکن است فریاد بزنید و خونسردی خود را از دست بدهید.
۱۱-با کمک گرفتن از دیگران، باطری صبر خود را شارژ کنید
از شریک زندگی، یکی از والدین یا دوستان بچه‌دار اطراف خود کمک بخواهید. اگر اخیرا نمی‌توانید نسبت به هیچ چیزی صبوری کنید، ممکن است از خستگی یا استرس زیاد باشد. از شریک زندگی خود، والدین یا دوستان خود بخواهید که وارد عمل شوند و کمک کنند. حتی اگر فقط برای یک روز نگهداری از کودک باشد، این کار به شما استراحت لازم را می دهد تا سرحال و شاداب به میدان فرزندپروری برگردید.
۱۲-با کاهش حساسیت‌ها به یادگیری صبر کمک کنید
تصمیم بگیرید که مشکلات کوچک را پشت سر بگذارید. بخشی از یادگیری مهارت صبور بودن این است که اجازه ندهید بعضی چیزها شما را آزار دهند. اگر بیش از حد نسبت به فرزندان خود سخت‌گیر هستید و به خاطر هر تخلف کوچکی عصبانی می‌شوید، خانه شما می‌تواند به میدان جنگ تبدیل شود. هر موقعیتی را در نظر بگیرید و از خود بپرسید که آیا ارزش دارد که به خاطر آن کاسه صبرتان لبریز شود و ناراحت شوید یا در مورد آن دعوا کنید. اگر می‌توانید از آن بگذرید، پس بحث را شروع نکنید.
شاید وقتی فرزندتان تلفن هوشمند شما را سر میز شام بیاورد، شما را ناراحت کند. با این حال، اگر این چک کردن گوشی فقط یک یا دو بار اتفاق بیفتد، شاید امکان بخشش وجود داشته باشد. انتخاب نادیده گرفتن این تخلف جزئی باعث حفظ آرامش و جلوگیری از دعواهای غیر ضروری می‌شود. همچنین گاهی بعضی اتفاقات کاملا تصادفی است. مثلا اگر فرزندتان توپ پر از خاکش را درست زمانی که شما ماشین را از کارواش تحویل گرفتید به سمت در پرتاب کند و به ماشین شما برخورد کند، نیاز به سرزنش و دعوای شدید وجود نداشته باشد.
نقش صبر در تربیت فرزند، چه الگویی برای فرزندتان هستید؟
اگر برای لحظاتی صبرتان لبریز شد و واکنشی منفی به کودک نشان دادید؛ بعد از آرام شدن، به فرزندتان نزدیک شوید و عذرخواهی کنید. به او بگویید که روی پاسخگویی بهتر کار می‌کنید و فرزندتان می‌تواند با اصلاح بیشتر رفتارش در آینده کمک کند. دقیقا توضیح دهید چرا ناراحت شدید و چگونه می‌تواند دفعه بعد از ناراحتی شما جلوگیری کنند. از کلمات واضح استفاده کنید، اما هرگز لحنی عصبانی به کار نبرید.
مثلا بگویید: «می‌خواستم بهت بگم از این که سرت داد زدم متاسفم. در آینده بیشتر روی این مهارتم کار میکنم به شرط این که توام کمکم کنی. اون موقعی عصبانی شدم چون وقتی بهت گفتم بازی کردن کافیه، به من گوش نمی‌کردی. این کارت ناراحتم می‌کنه. اگر دفعه بعد طبق قرارمون زمانتو تنظیم کنی، فکر کنم دوتاییمون ناراحت نشیم از دست همدیگه». ممکن است فرزند شما بخواهد دلایل خودش را بیشتر توضیح دهد. اگر این کار را کرد، گوش کنید و همدلی نشان دهید. با این حال، وارد دعوای دیگری نشوید.
چه متوجه باشید چه نباشید، فرزندانتان در یادگیری نحوه واکنش به موقعیت‌های مختلف زندگی، به شما متکی هستند. اگر همیشه فریاد می‌زنید و عصبانی می‌شوید، به فرزندان خود می‌آموزید که این راه‌حل مشکلات است. این نوع درس‌ها می‌تواند رفتار فرزند شما را شکل دهد. آموزش صبر به کودکان در گروی نشان دادن شکیبایی و بردباری در اعمال روزانه شماست. به این فکر کنید که اگر فرزندتان به شرایطی که شما صبر خود را از دست داده‌اید، واکنشی عینا مشابه نشان دهد، چه احساسی خواهید داشت. اگر نتیجه را دوست ندارید، وقت آن است که با استفاده از تکنیک‌های این مطلب در راستای تقویت مهارت صبوری در خودتان قدم بردارید. شما از چه راهکار دیگری برای خویشتن‌داری در برابر فرزندتان استفاده می‌کنید؟
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
خیلی مفید بود. ممنون
من فکر میکنم صبوری والدین در ایجاد ارامش بچه ها نقش داره. اصلا بچه هایی که پدر و مادر صبور دارن یه جور دیگه آرومن. ممنون از مقاله خوبتون.
بله صبوری والدین در آرامش روحی کودکان موثره. ممنون از توجه شما.