« نه، من الان غذا نمی‌خوام بستنی می‌خوام.»
«نه، من نمی‌خوام الان بخوابم.»
«نه، من این لباس رو نمی‌پوشم.»
وقتی بچه‌ها به دو سالگی نزدیک می‌شوند، به نظر می‌رسد که هر سوالی که از آنها می‌پرسید، با یک «نه» در ابتدای پاسخ روبرو می‌شوید.
بهتر است بدانید هیچ کودکی لجباز به دنیا نمی‌آید. قبل از هر اقدامی، تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا رفتار آنها را می‌توان «لجاجت» نامید یا نه، حیاتی است. لجبازی در کودکان دلایل متفاوتی دارد و در بعضی سنین طبیعی بوده و نشانه رشد شخصیت کودک به شمار می‌رود. با این حال، وقتی نافرمانی‌های کودک زیاد می‌شود، والدین احساس کلافگی می‌کنند.
کنترل بیش‌ازحد والدین و زیر نظر گرفتن تمام رفتارهای کودک می‌تواند موجب افزایش لجبازی در کودکان شود. گاهی اوقات، والدین به علت آگاهی نداشتن از شرایط با انجام رفتارهای خشن و امر و نهی‌های بی‌مورد به فرزندشان باعث تشدید رفتار او و ایجاد اختلالات و مشکلات رفتاری آینده می‌شوند.
در واقع تعامل با به یک کودک لجباز، یک چالش روزانه برای والدین است. به طوری که اگر راهکارهای برخورد با لجبازی کودکان را ندانید، هر مساله کوچکی در هر ثانیه می‌تواند تبدیل به مبارزه شود. این کار، نیاز به آگاهی، صبر و درک فراوان والدین دارد. اگر کسی این دانش را نداشته باشد، می‌تواند کودک را بیشتر لوس کند.
در این مقاله قصد داریم تا بیشتر به چگونگی رفتار صحیح والدین با کودک لجباز بپردازیم پس در ادامه همراه ما باشید.
۱- برای کاهش لجبازی کودک، اهمیت تحسین کردن، را دست‌کم نگیرید
اولین قدم در مدیریت لجبازی کودک، پیدا کردن نقاط مثبت رفتاری است. فرزند شما بیشتر از آن‌که احتیاج داشته باشد به روی رفتارهای لجبازانه‌اش تمرکز کنید، نیاز به رشد و تقویت رفتارهای مثبتش دارد. تحسین کردن و دادن پاداش به رفتارهای خوب، روی هر گروه سنی جواب می‌دهد و موازنه بین لجبازی کردن و نکردن را به نفع کاهش لجاجت به هم می‌زند. کودکان بزرگ‌تر حتی ممکن است با عبارات تشویقی کوچکی مانند «تو عالی کار کردی» یا «تو واقعا همیشه خوب فکر می‌کنی چون راهی پیدا کردی که این کار رو با روش بی‌ضرر انجام بدی»، انگیزه بگیرند.
قدردانی کردن از اعمال خوب بچه‌ها، می‌تواند لجبازی فرزند شما را به گونه‌ای تغییر دهد که حتی تصورش را هم نمی‌کنید. نیازی نیست که برای جایزه‌دادن به بچه‌ها، دنبال هدایای گران‌قیمت باشید. در این صورت جایزه‌ای که برای کاهش رفتارهای لجبازی کودک در نظر گرفته شده به رشوه‌ای برای ساکت کردن کودک تبدیل می‌شود.
شما می‌توانید از اضافه کردن یک فعالیت دلخواه کودک، به برنامه هفتگی خود، به عنوان تشویق استفاده کنید. مثلا: «چون پسرم امروز تا بهش گفتم اسباب‌بازیاتو جمع کن مهمون داریم همه وسایلاشو جمع و جور کرده قراره فردا بریم باهم تو باغچه و یه عالمه باغبونی کنیم و گل بکاریم»
۲_ارتباط موثر، کلید مدیریت لجبازی کودکان است
یک رابطه شیرین بین شما و فرزندتان کلید اصلی برطرف کردن لجبازی کودکان است. اجازه‌ی صحبت دادن به آنها و شنیدن حرف‌هایشان چیزی است که ورق را به نفع شما می‌چرخاند. ایجاد گفتگوی دوطرفه بین والدین و کودک، در شکل‌گیری یک رابطه صحیح نقش موثری دارد.
کودک اگر ببیند که از سمت پدر و مادرش نادیده گرفته می‌شود و اجازه اظهار نظر ندارد سریع حالت تدافعی به خود می‌گیرد و بدعنق و لجباز می‌شود. کودکان لجباز اغلب نسبت به نحوه برخورد شما بسیار حساس هستند. اکثر والدین تصمیم می‌گیرند که تعدادی دستور را به فرزندان خود دیکته کنند، بدون اینکه واقعا به آن‌چه می‌گویند گوش دهند.
ارتباط یک فرایند دوطرفه است. شما باید قدم اولیه را بردارید تا آنها به آن‌چه که شما می‌گویید گوش دهند. می‌توانید با این سوال شروع کنید: «عزیزم به چیزی نیاز داری؟» «به من می‌گی که چی اذیتت میکنه؟» تا آنها را به صحبت کردن ترغیب کنید.
بچه‌ها زمانی که وسط دعوا هستند یاد نمی‌گیرند. در این مواقع، آدرنالین آنها در حال افزایش است و یادگیری خاموش می‌شود. هرچه بیشتر با آنها بجنگید و مجازاتشان کنید، تمایلشان را به خشنود ساختنتان تضعیف می‌کنید.
۳- تعداد «نه» گفتن شما، میزان لجبازی کودک را تعیین می‌کند
پیرسون، نویسنده کتاب معجزه نظم و انضباط، می‌گوید: «اگر برای انجام هر کاری، پاسختان به کودک «نه» باشد، فرزندتان، اولویت‌هایتان را درک نمی‌کند.» این جمله به چه معناست؟ اجازه بدهید با یک مکالمه آن را برای شما شرح بدهیم: «مامان میشه برم با نی‌نی طبقه بالاییا بازی کنم؟ نه الان خوابن! پس میشه ماشین کنترلیمو از توی کمد بدی؟ نه خراب میشه! می‌خوام کارتون ببینم می‌زنی شبکه پویا واسم؟ نه الان کلاس دارم! سر و صدا نکن برو با اسباب‌بازیات بازی کن» در این مکالمه فرزند شما متوجه نمی‌شود که چه چیزی برای شما مهم است چون فقط از شما «نه» می‌شنود. در این صورت او را برای لجبازی نشان دادن هرچه بیشتر، تحریک می‌کنید.
بهتر است آن‌چه برایتان مهم است را به صورت قانونی واضح مشخص کنید، بر اساس آن محدودیت‌هایی را تعیین کنید. در این صورت شما می‌توانید در لحظات لجبازی کودک، قانون خانه خود را به کودک یادآور شوید. مثلا: «قرارمون چی بود مامان جون؟ ظهرا نباید تلفن بزنیم خونه بقیه یا بریم دم خونشون چون ممکنه خواب باشن و ناراحت شن».
۴-در برابر لجبازی بچه‌ها تسلیم نشوید
اگر فرزند شما قبل از مهمانی با گریه و لجبازی اصرار دارد اسکوتر خود را به همراه بیاورد، در برابر خواسته او تسلیم نشوید. تسلیم شدن در ذهن او به این معناست که کلید حل تمام قفل‌ها، لجبازی است. بهتر است در این مواقع قوانین خود را مجددا به او یادآوری کنید. مثلا: «قرامون این بود که اسکوترو فقط می‌تونیم جاهایی ببریم که فضای باز هست مگه نه؟». اگر جزو پدر و مادرهایی هستید که برای نه گفتن و یادآوری قوانین به فرزندتان مشکل دارید مقاله « نه گفتن به کودکان» برای شما کمک‌کننده خواهد.
۵-زاویه دیدتان را عوض کنید، دنیا از نگاه کودکی که لجبازی می‌کند چطور است؟
برای درک بهتر رفتار یک کودک لجباز، باید سعی کنید از دیدگاه او به موقعیت نگاه کنید. شما باید خودتان را جای او بگذارید و سعی کنید متوجه شوید که کودک چه شرایطی را تحمل می‌کند. هرچه بیشتر فرزندان خود را بشناسید، بهتر می‌توانید با لجبازی آنها مقابله کنید. تنها چیزی که آنها نیاز دارند عشق و همدلی است.
پس شما باید در عین‌حال که تسلیم خواسته‌هایشان نمی‌شوید با آنها همدلی کنید. با درک ناامیدی، عصبانیت یا ناامیدی، به جای نادیده گرفتن آنها، در عین قاطعیت از کودکان حمایت کنید. به طور مثال اگر فرزند شما دقیقا در روز مهمانی تولدش، هیچ عکسی نمی‌گیرد، مدام گریه می‌کند و از شما می‌خواهد لباسش را عوض کنید؛ ممکن است به این دلیل باشد که تور لباس اذیتش می‌کند و نمی‌تواند با بقیه بازی کند. قطعا شما هم اگر جای او بودید همین کارها را می‌کردید.
۶-مهارت حل مسئله را به کودک لجباز آموزش دهید
کودک را وادار به تفکر کنید. از او دلیل یک خواسته را بپرسید. این کار شاید در دفعات اول پاسخگو نباشد اما به مرور زمان تفکر منطقی کودک را شکل می‌دهد. با کودک مانند یک بزرگسال رفتار کنید و به او فرصت دهید تا خودش یا نیازهایش را توضیح دهد. از او بپرسید چه کار دیگری می‌تواند برای رفع نیازش انجام دهد که آسیبی به کسی یا خودش نرساند یا موجب ناراحتی نشود. شما می‌توانید برای کمک به کودک لجباز، مهارت حل مسئله را به او آموزش دهید. مطالعه مقاله «اهمیت مهارت حل مسئله در کودکان»، در این زمینه به شما کمک می‌کند.
۷-با اجبار و تنبیه، سرپیچی کودک لجباز را تحریک نکنید
زور و اجبار همیشه برعکس عمل می‌کند. وقتی کودک را برای انجام کاری زور می‌کنید در واقع تمایل او برای لجبازی و سرپیچی را افزایش می‌دهید. گاهی والدین فکر می‌کنند این یک جنگ قدرت است و روی پیروزی سرمایه‌گذاری می‌کنند ولی در این مواقع باید به خودتان یادآوری کنید، این جنگ‌ها باعث می‌شود که مهم‌ترین چیز، یعنی رابطه با فرزندتان را از دست بدهید. پس بهتر است شمشیرتان را زمین بیندازید و در ذهنتان مرور کنید که کودک ممکن است ارادی قصد لجبازی با شما را نداشته باشد، اما تنبیه شما احتمال ارادی شدن لجاجت را در آینده افزایش می‌دهد.
باید در نظر گرفت دستور دادن به کودکان لجباز، یک راه مطمئن برای شعله‌ور کردن سرکشی آن‌هاست. در عوض، می‌توانید گزینه‌هایی را پیشنهاد کنید تا آنها احساس کنند بر زندگی خود کنترل دارند. محدود نگه داشتن انتخاب‌ها برای جلوگیری از سردرگمی آنها، بهترین کاری است که می‌توانید برای کاهش لجبازی آنها انجام دهید. به عنوان مثال، اگر قرار است اتاقشان را تمیز کنند، به جای این که بگویید: «اتافتو زودتر تمیز کن»، از آنها بپرسید که: « دوست داری برای تمیز کردن اتاقت از کجا شروع کنی؟ اسباب‌بازیا یا کمد لباسات؟»
۹-برای جلوگیری از بروز لجبازی در بچه‌ها از شیوه‌های خلاقانه استفاده کنید
برای اصلاح لجبازی فرزندتان بهتر است که وظیفه او را در قالب یک بازی بیان کرده و خودتان نیز به او کمک کنید. مثلا اگر قرار است برای امتحان، درس‌هایش را مطالعه کند، او را به یک چالش و مسابقه زمان‌دار دعوت کنید! بدین صورت که هر کس تا پایان زمان مقرر میزان بیشتری کتابش را بخواند، برنده است و می‌تواند میزان سیب‌زمینی سرخ‌کرده بیشتری بخورد! این روش در بیشتر مواقع جواب می‌دهد. اگر موضوع لجبازی درس و مدرسه فرزندتان دغدغه‌ای پررنگ برای شماست می‌توانید از مقاله «با بچه‌های بی‌علاقه به درس چه کنیم؟» بهره بگیرید.
رفتار با کودک لجباز، به آن چه که به فرزندتان می‌گویید خودتان هم عمل کنید
کودکان با مهارت اجتماعی متولد نمی‌شوند. آنها همه‌چیز را از محیط و در درجه اول خانواده تقلید می‌کنند. بنابراین اگر از لجبازی کودک خود شکایت دارید، شاید مسئول این رفتار او ، شما یا دیگر اعضای خانواده باشید. سعی کنید رفتارهای خود را اصلاح کنید زیرا بهترین راه برای آموزش به کودکان این است که الگوی خوبی برای آنها باشید.
والدین باید به آن‌چه که درباره‌اش به فرزندشان موعظه می‌کنند، خودشان هم عمل کنند. بچه‌ها با مشاهده رفتارشان و تقلید از آنها بهتر یاد می‌گیرند. بنابراین، اگر می‌خواهید کودکتان مهربان باشد، باید به او اجازه دهید که مهربان بودن شما را ببینند. اگر می‌خواهید فریاد نزنند، ابتدا باید مراقب لحن خود باشید. همچنین اگر می‌خواهید او در انجام کارها لجاجت به خرج ندهد نیاز است در روابط با همسرتان و سایر اطرافیان لجبازی نشان ندهید.
در این مقاله سعی کردیم راهکارهای عمومی رفتار با کودکان لجباز را به شما معرفی کنیم. دقت کنید لجبازی کودکان در هر سنی با توجه به سطح رشد ذهنی به موارد مختلفی برمی‌گردد و همیشه به عنوان یک ویژگی بد از آن یاد نمی‌شود. به طور مثال در سن نوجوانی همین ویژگی شاید باعث شود آنها را در برابر آسیب‌ها و فشارهای همسالان محافظت کند.
با این حال اگر نشانه‌های لجبازی و نافرمانی در فرزند شما بسیار شدید است نیاز است با روانشناس کودک در این زمینه مشورت کنید. همچنین در مقاله «سن لجبازی کودکان» به هر کدام از این موارد به طور جداگانه پرداخته‌ایم و راهکارهای اختصاصی ارائه داده‌ایم.
شما چه تجربه‌ای در این زمینه دارید؟ از نظر شما چه روش‌های دیگری در برخورد با کودکان لجباز می‌تواند مفید باشد؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
دختر ۴ ساله ی من اصلا نق نقو نیست اما به شدت لجبازه. دائم با برادر ۹ ساله اش لجبازی میکنه با اینکه برادرش خیلی آرومه و اصلا اذیتش نمیکنه. من واقعا نمیدونم چیکار باید بکنم اینجور مواقع؟ چون دخترم سنش پایینه و نمیتونم زیاد بهش امر و نهی کنم و دائم مجبورم پسرم رو آروم کنم که کوتاه بیاد. میترسم ضربه بخوره…
سلام دوست عزیز ممنون که تجربه و مشکل خودتون رو با ما به اشتراک گذاشتید. برای برطرف کردن این مشکل در مرحله‌ی اول بررسی کنید این لجبازی به چه دلیل اتفاق میفته و در چه موقعیتایی بیشتر میشه. در مرحله دوم شما باید رفتارهایی که این کار رو تقویت میکنه حذف کنید. در مرحله آخر پیشنهاد می‌کنیم با روانشناس کودک در این زمینه در ارتباط باشید.
بچه ها توی این سنین خیلی لجباز هستن ، من واقعا این مشکل رو دارم ممنون از مقاله‌تون خیلی راهگشا بود
بله لجبازی بچه‌ها در برخی سنین بیشتره. ممنون از شما، خیلی خوشحالیم که این مقاله به شما برای حل این مشکل کمک کرده.
سلام بسیار مفید بود ممنون
ممنون از مقاله خوبتون. واقعا راهکارهای خوبی برای برخورد با لجبازی بچه ها ارائه دادید.
خوشحالیم مقاله براتون مفید بوده.