اگر فرزند شما به جای جمله «میشه لطفا اینو واسم بخرین؟» اکثرا از جمله «من اینو همین الان می‌خوام»استفاده می‌کند؛ باید بگوییم او در مسیر لوس شدن است و شما در مسیر لوس‌پروری هستید. روانشناسان معمولا اخطار می‌دهند اگر نشانه‌ها را جدی نگیرید و این مسیر را ادامه دهید، احتمالا تاثیرات منفی در آینده کودک خواهد داشت. کودکان لوس معمولا با ویژگی‌هایی مثل: نداشتن تحمل برای انتقاد، تقاضای توجه یا امتیاز از دیگران، وابسته بودن بیش از حد، تسلیم شدن سریع در برابر شکست‌های جزئی، کج‌خلقی‌های مکرر و نداشتن ابتکارعمل شناخته می‌شوند.
یکی از واضح‌ترین علائم لوس شدن کودک این است که با همسالان خود کنار نمی‌آید و در هیچ مساله‌ای سازش نمی‌کند. حتی گاهی والدین از این موضوع شکایت می‌کنند که هیچ وقت کلمه «ممنون» یا «متشکرم» را از این کودکان نمی‌شوند.
علت اصلی لوس شدن کودکان، شیوه فرزندپروری والدین است. به عنوان مثال، اگر والدین برای نه گفتن به فرزندشان مشکل داشته باشند، آن وقت، کودک با این انتظار بزرگ می‌شود که بتواند در هر لحظه، هر چیزی را که می‌خواهد داشته باشد. همچنین همیشه فکر می‌کند در هیچ مشکلی تقصیر ندارد و سال‌های زیادی را صرف سرزنش دیگران برای شکست‌هایش خواهد کرد. به نظر می‌رسد که این مسئله برای کودک و اطرافیانش با گذشت زمان مثل یک گلوله برف، بزرگ و بزرگتر می‌شود و در دراز مدت به ضرر همه (به‌خصوص خود کودک) خواهد بود. اگر می‌خواهید هر چه زودتر از این مشکل جلوگیری کنید، مطمئن شوید که نکات زیر را برای لوس بار نیاوردن او رعایت می‌کنید. برای بررسی این نکات در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
۱-برای مقابله با لوس شدن کودک، به قوانین خود پایبند باشید
بچه‌ها مرزهای قوانین خانوادگی را آزمایش می‌کنند. قابل درک است که چقدر مقاومت در برابر آنها سخت است، اما برای جلوگیری از لوس شدن کودک هرگز تسلیم التماس‌ها و گریه زاری‌های آنها نشوید. خواه این ناله‌ها برای بیدار ماندن دیرتر از زمان تعیین‌شده باشد یا خرید سومین بستنی در طول یک گشت و گذار کوتاه خانوادگی، هر کدام در جایگاه خود می‌تواند آسیب‌زا باشد. این موضوع به این معنی نیست که شما مثل افراد نظامی، بچه‌ها را با قوانین سفت و سخت در تنگنا بگذارید بلکه صرفا باید یاد بگیرید در چه زمانی و چگونه به کودکان نه بگویید. برای یادگیری این موضوع به مقاله « نه گفتن به کودکان» مراجعه کنید.
در واقع شما بهتر از هر کسی می‌توانید شرایط خاص کودک را تشخیص دهید. اگر بنا به دلایلی مجبور به شکستن این قوانین هستید، اطمینان حاصل کنید که فرزندتان دلایل استثنا قائل‌شدن در این مورد را متوجه شده باشد. به گفته آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، کودکان از سنین بسیار پایین یاد می‌گیرند که آیا ناله کردن یا عصبانیت، آنها را به آنچه می‌خواهند می‌رساند یا خیر.
۲-عذرخواهی مکرر والدین، کودک را لوس بار می‌آورد
استفاده مداوم از کلمه«متاسفم» از سمت شما، رفتار درستی نیست و موجب لوس شدن کودک می‌شود. مثلا وقتی عصبانیت شما منجر به رفتار آسیب‌زایی می‌شود یا وقتی به طور تصادفی نقاشی‌های فرزندتان را دور می‌اندازید، شاید کار درستی به نظر برسد، اما نیازی نیست به خاطر نخریدن یک اسباب‌بازی گران‌قیمت یا نرفتن به پارک در یک روز شلوغ، به فرزندتان ابراز پشیمانی کنید. در این مثال اگر به او قول رفتن به پارک را داده‌اید، اما مشکلی پیش آمده نیاز است برای عمل نکردن به قولتان و تغییر برنامه عذرخواهی کنید. در غیر این صورت نشان دادن همدلی با کودک کافی است.
این کار نشان می‌دهد که به احساسات او احترام می‌گذارید. مثلا: «می‌دونم که از این که نمی‌تونیم بریم دوچرخه‌سواری ناراحتی، اما امروز وقت نداریم؛ یه موقع دیگه میریم». کمک به کودک برای پذیرش این اصل که همیشه همه در خدمت او و مسئول برآورده کردن خواسته‌های آنی‌اش نیستند؛ یک درس مهم زندگی برای او است.
۳-کودک لوس، نیاز به یادگیری صبر دارد
بچه‌های لوس فکر می‌کنند نه تنها حق دارند چیزهایی را که می‌خواهند به دست آورند بلکه باید فورا به آنها دست پیدا کنند. ما در دنیایی زندگی میکنیم که از لذت آنی برخوردار است. هر کدام از شما در عرض چند ثانیه می‌توانید از طریق پیامک به شخصی دسترسی پیدا کنید. تقریبا پاسخ هر سوالی که دارید را می‌توانید با یک جستجوی سریع در گوگل پیدا کنید.
فرزند شما می‌تواند مادربزرگش را هر زمان که بخواهد از طریق اسکایپ و ویدئو کال ببیند. دکتر راسکین می‌گوید: این فناوری‌ها سبب لوس شدن کودک شده و باعث می‌شوند بچه‌ها انتظارات غیرواقع‌بینانه‌ای در مورد دستیابی به آن چه می‌خواهند داشته باشند و صبور نباشند. بسیار مهم است آموزش صبر به کودکان را با مثال‌های عملی انجام دهید. به عنوان مثال، اگر در مرکز خرید یک شلوار جین زیبا دیدید، به فرزندتان بگویید: «این شلوار خیلی قشنگه من دوستش دارم، اما شلوار جین قدیمی من هنوز خوب به نظر می‌رسه پس صبر می‌کنم هر موقع لازم داشتم خرید می‌کنم».
۴-آموزش مالی، راهی موثر برای جلوگیری از لوس شدن کودک است
بسیاری از والدین می‌گویند: «می‌خوام هیچ کمبودی حس نکنه و تمام چیزهایی رو که من در دوران بچگیم نداشتم، اون داشته باشه». این تلاش شما بسیار قابل ستایش است اما فراموش نکنید وقتی صحبت از چیزهای مادی به میان می‌آید، هرگز نباید در مورد فرزندانتان زیاده‌روی کنید؛ زیرا باعث شود . آنها باید بدانند که شما به عنوان والدینشان سخت تلاش می‌کنید تا نیازهای اولیه مانند خانه، غذا و پوشاک را برای آنها فراهم کنید و از هیچ چیزی برای خوشحالی آنها دریغ نمی‌کنید اما هیچ چیز در زندگی رایگان نیست.
به یاد داشته باشید، آنچه اکنون به آنها می آموزید تاثیر زیادی بر آینده‌شان خواهد داشت. بنابراین به فرزندان خود یک قلک بدهید تا شروع کنند به پس‌انداز کردن پول توجیبی خود یا هدیه‌های تولد و عیدی‌ها. آموزش ارزش پس‌انداز برای استفاده در موقعیت مناسب، به آنها درس مهمی درباره مدیریت مالی می‌دهد. همچنین با مشکل «رضایت آنی» که اکثر بچه‌های لوس دارند مقابله می‌کند.
مثلا اگر کودک ۶ ساله شما مصمم به گرفتن یک بازی فکری گران قیمت است، بگویید: «نظرت چیه که دوتایی پولامون رو بذاریم روی هم تا بخریش؟ نیازه که یه مقداریشو من بدم و توام کل پول توجیبی ۳ ماه آیندتو بذاری اینجا تا پولش جمع شه». انجام این تکنیک ضمن جلوگیری از لوس شدن کودک به او اجازه می‌دهد تا بداند که به جای این که فقط دستور دهد نیاز است تلاش کند. نمی‌توانید تصور کنید که وقتی او در پرداخت و جمع کردن پول نقش دارد چقدر احساس شگفت‌انگیزی خواهد داشت! برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقاله «آموزش مدیریت مالی به کودکان زیر پنج سال» مراجعه کنید.
۵-اگر فرزند شما لوس است، تکنیک بخشندگی در ازای خرید را به کار ببندید
برای دور کردن کودکان از درخواست خرید مکرر یا عادت مصرف گرایی، سعی کنید به کودک یاد بدهید به ازای هر چیز جدیدی که می‌خرند باید یک چیز را ببخشند. در حالی که خریدکردن کار لذت بخشی است، هر کودک باید بیاموزد قبل از درخواست هر چیزی از خودش بپرسد که آیا واقعا به آن نیاز دارد؟
به طور مثال برای جبوگیری از لوس شدن کودک اگر او اصرار به خرید لباس‌های جدید کرد، به او بگویید در صورت خرید، یکی از لباس‌های مورد علاقه‌اش (نه یک لباس پاره یا کهنه) را باید به کودکی نیازمند اهدا کند. این کار به او می‌آموزد قبل از هر خواسته از پدر و مادرش به آن فکر کند و بنا به هوس‌های لحظه‌ایش در زندگی تصمیم نگیرد.
۶-اگر کودکان لوس را دوست ندارید به آنها احترام گذاشتن را آموزش دهید
آموزش داشتن رفتاری محترمانه و مودبانه به بچه‌های لوس ممکن است چالش سختی باشد، اما اگر علاوه بر پیشگیری از لوس شدن کودک، یکی از دغدغه‌های شما هم این است که چگونه کودکی اجتماعی تربیت کنید، این تکنیک کمک می‌کند دو نشان را با یک تیر بزنید(هم از لوس بار آوردن فرزندتان جلوگیری کنید و هم اهمیت احترام گذاشتن را به او بیاموزید).
شما می‌توانید این کار را با این روش‌ها انجام دهید: درباره معنای احترام و این که نشان دادن احترام به کسی به چه معناست صحبت کنید، برای او الگویی از رفتار کردن محترمانه باشید، به او توضیح دهید چگونه می‌تواند به جای امری صحبت‌کردن، جملات را سوالی و به همراه کلمه «لطفا» بیان کند. به این ترتیب علاوه بر جلوگیری کردن از لوس شدن کودک، او کم‌کم یک مهارت اجتماعی موثر را هم یاد می‌گیرد.
۷-بالا بردن حس قدردانی در کودکان، آنها را از لوس شدن نجات می‌دهد
چه برای اعمال کوچک روزمره مانند شامی که آماده کرده‌اید یا برای چیزهای بزرگتری مانند هدیه تولدی که به او می‌دهید، فرزندتان باید بداند که چگونه به‌صورت خودکار تشکر کند. با نشان دادن نحوه تشکر از افراد اطرافتان، مانند کارکنان بانک، صاحب سوپرمارکت، معلم پیانو و همسرتان الگوی خوبی برای سپاس‌گزاری باشید. همچنین می‌توانید این کار را با کودک تمرین کنید مثلا پس از پایان تولدش، بنشینید و با فرزندتان یادداشت‌های تشکر بنویسید تا برای افرادی که به آنها هدیه داده‌اند، بفرستید. این روش یک راهکار مناسب برای جلوگیری از لوس شدن کودک به حساب می‌آید.
۸-با پرورش همدلی و نیکوکاری در کودکان از لوس شدن کودک پیشگیری کنید
کودکی که یاد می‌گیرد نیازهای دوستان، خانواده و دنیای فراتر از خودش را در نظر بگیرد و میل به کمک به افراد نیازمند را در خود ایجاد کند، کمتر احتمال دارد خودمحورانه رفتار کند یا لوس بار بیاید. با قرار دادن کارهایی مثل جمع کردن زباله‌های رها شده در کوه، پخش غذا بین خانواده‌های نیازمند یا حتی کمک به همسایه‌های مسن در خرید، در برنامه‌های خانوادگی خود، فرزندتان تشویق می‌شود فراتر از خودش فکر کند و همین مسئله از لوس شدن کودک جلوگیری می‌کند. همان‌طور که در مقاله «آموزش همدلی به کودکان» ذکر شد این اعمال کوچک می‌تواند به فرزند شما بیاموزد که کمی همدلانه رفتار کنند و فقط خواسته‌های خودش را در نظر نگیرد.
۹-برای مقابله با لوس شدن، بگذارید کودک به شما کمک کنند
چند کار متناسب با سن کودک را به او بدهید (قرار دادن کتاب‌ها در قفسه، گذاشتن ظروف غذا در سینک،گردگیری میزها). سپردن این وظایف به بچه‌ها علاوه بر اینکه از لوس شدن کودکان جلوگیری می‌کند، یکی از راهکارهای موثر آموزش مسئولیت‌پذیری به کودکان نیز به‌شمارمی‌رود. پیشنهاد می‌شود او را در کاری مشارکت دهید که تمام خانواده از آن سود می‌برند، مانند چیدن میز نهار. به این ترتیب که کودکان لوس (که ذاتا خودمحور هستند) تشویق می‌شوند تا به جای استفاده از ضمیر«من» و رفتار‌های خودخواهانه، گاهی از ضمیرهای دیگر هم استفاده کرده و به نیازهای دیگران فکر کنند.
نقش والدین در لوس بارآوردن بچه‌ها، شما غول چراغ جادوی فرزندان نیستید
احتمالا همه شما غول چراغ جادو را به خاطر می‌آورید. موجودی آبی رنگ که مسئول برآورده کردن آنی خواسته‌های کسی بود که آن را پیدا می‌کرد. پدر و مادرها هم گاهی انگار نقش همان غول مهربان و عجیب را دارند، البته با یک تفاوت بزرگ، آن هم این که به جای ۳ آرزو، در ۳۶۵ روز سال به صورت شبانه‌روزی این مسئولیت را به عهده می‌گیرند. اگر از تمام والدین جهان بپرسید چه لحظه‌هایی از پدر و مادری کردن را دوست دارند، قطعا یکی از پرتکرارترین پاسخ‌ها، خوشحال کردن فرزندشان با روش‌های مختلف و دیدن ذوق آنها است.
بسیاری از والدین فقط می‌خواهند از دیدن خوشحالی فرزندان خود لذت ببرند و زندگی را تا حد امکان برای آنها راحت کنند، اما اغلب زیاده‌روی می‌کنند و این باعث لوس شدن کودک می‌شود. نحوه تربیت فرزندان نقش مهمی در نحوه رفتار آنها در بزرگسالی و مقابله با چالش‌های دنیای واقعی دارد. لوس شدن کودک می‌تواند تاثیر زیادی بر نحوه برخورد آینده او در زندگی، به عنوان یک بزرگسال داشته باشد. در این مقاله از راه‌هایی برای جلوگیری از لوس شدن کودکان و ایجاد مرزهای رابطه والد و فرزند برای برآورده‌کردن خواسته‌ها صحبت کردیم. این نکات به آنها کمک می‌کند تا متوجه شوند جهان بر محور آنها و خواسته‌هایشان نمی‌چرخد و بهتر با دنیای واقعی سازگار شوند. این مقاله چقدر برای شما مفید بود؟ نظر خود را با سایر والدین و ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
کاش اینا رو مامان باباها بخونن! ما همش باید با این معضل توی مدرسه کلنجار بریم 🤦🏻♀️
بله لوس شدن بچه هم به ضرر خودشه و هم اطرافیان. ممنون که تجربه خودتون رو بیان کردید.
واقعا به نکته خوبی تو مقاله اشاره کردید اینکه فراهم کردن امکانات برای بچه‌ها نباید با لوس کردن بچه ها اشتباه گرفته بشه.
خوشحالیم که مطالب مورد توجهتون قرار گرفته.
سلام در مرحله اول تشکر می‌کنم از مطالب مفید فایده‌تون و سوالم از کارشناساتون اینه دختر ۵ ساله من مدام بهم میچسبه و جدا نمیشه این قضیه در مورد پدرش یا هیچ فرد دیگه‌ای میست اما همه کاراش رو میخواد با حضور من انجام بده آیا این به لوس بودن ربط داره؟ میشه لطفا مطلبی در مورد بچه‌هایی که انقدر وابسته‌ان و نوع برخورد باهشون هم بنویسین؟
سلام ممنون از همراهی و لطف شما. این موضوع میتونه به عوامل متعددی مربوط باشه که لوس شدن یکی از اون‌هاست. دلایل دیگه‌ای مثل اضطراب جدایی، وابستگی بیش از حد کودک به مادر میتونه تو ایجاد این مسئله اثرگذار باشه. پیشنهاد میکنیم مقاله درمان اضطراب جدایی از مادر رو مطالعه کنید.
https://kidzy.land/blog/treatment-of-separation-anxiety-in-children/
خیلی جالب توضیح دادین، ممنون.
بچه لوس واقعا رو مخه
خوشحالیم مطالب مورد توجه شما قرار گرفته.
ممنون از مطلب مفیدتون. از چه سنی باید با لوس شدن کودک مقابله کنیم؟ یعنی این راهکارهای مقابله با لوس شدن کودک برای چه سنی از بچه ها مناسب هست؟ دختر من ۳ ساله هست و خیلی وابسته و زودرنج.
سپاس از شما 🌹 ما توی این مقاله تلاش کردیم اصول کلی مقابله با لوس شدن رو بیان کنیم اما به طور کلی این نوع راهکارها از سنین پیش‌دبستانی قابلیت انجام دارند اگر وابستگی بیش‌ازحد فرزندتون شما رو اذیت می‌کنه می‌تونین به این مقاله مراجعه کنید
https://kidzy.land/blog/reduce-the-childs-dependence-on-the-mother/
به نکته خوبی تو مقاله اشاره کردید. سپاس
ممنون از همراهی شما🙏🏻