تمرکز مانند ماهیچه‌ای است که برای تقویت، نیاز به ورزش منظم دارد. با وجود اینکه بعضی از بچه‌ها در زمینه تمرکز قوی‌تر هستند، اما سایر کودکان نیز می‌توانند با انجام تمرین‌هایی ساده این مهارت را در خود تقویت کنند.
یکی از بهترین راه‌ها برای افزایش تمرکز در کودکان، انجام فعالیت‌ها و بازی‌های فکری سرگرم‌کننده است که در بخشی از این مقاله نیز به آن اشاره کرده‌ایم. بازی‌هایی که برای فعال کردن بخش‌های مختلف مغز طراحی شده‌اند و به کودکان کمک می‌کنند تا روی دامنه توجه خود کار کنند. البته این راهکارها فقط به بازی محدود نمی‌شوند و چندین راهکار دیگر برای افزایش تمرکز کودکان وجود دارد.
آیا فرزند شما نیز در تمرکز مشکل دارد؟ آیا به راحتی حواسش پرت می‌شود؟ اگر با چنین مشکلاتی مواجه شده‌اید و به دنبال راه‌هایی برای بهبود تمرکز کودکتان هستید، می‌توانید در این مقاله نکات کاربردی ساده و موثری را برای تقویت تمرکز کودک خود بیابید.
۱. برای افزایش تمرکز کودک محیط آرامی را فراهم کنید
برخی کودکان در محیط‌های بسیار آرام و برخی دیگر در محیط‌های شلوغ که در آن احساس تنهایی نکنند، تمرکز بهتری دارند. به نکات مهم زیر توجه کنید:
- پخش موسیقی در محیط: اگر به دنبال راه‌های افزایش تمرکز کودک خود هستید، پخش موسیقی ملایم و آرامش‌بخش گاهی می‌تواند معجزه کند.
- کنترل عوامل موثر در حواس‌پرتی: صدای تلویزیون که از اتاق نشیمن به گوش می‌رسد یا سر‌و‌صداهای موجود در خیابان می‌توانند به راحتی تمرکز کودک را به هم بریزند. در این مواقع صدای تلویزیون را کمتر کنید یا او را در مکان‌هایی به دور از این عوامل نگه دارید.
- در دسترس قرار دادن وسایل مورد نیاز: برای کمک به افزایش تمرکز کودک مطمئن شوید که فرزندتان قبل از انجام تکالیفش، تمام وسایل موردنیاز مانند کتاب، دفترچه و … را در کنار خود دارد.
۲. از غذاهای سالم برای بهبود تمرکز کودکان استفاده کنید
تغذیه سالم کودک با میزان توجه، تمرکز و تقویت حافظه او ارتباط مستقیمی دارد. طبق مطالعات انجام شده، کودکان مقدار زیادی کافئین را از طریق نوشیدنی‌های انرژی‌زا و نوشابه‌های گازدار مصرف می‌کنند. خوردن این مواد در دراز مدت برای آنها مضر است و می‌تواند در عملکرد مغز و تمرکز آنها تاثیر منفی داشته باشد.
برای افزایش تمرکز در کودکان سعی کنید از دادن غذاهای پر قند به آنها خودداری کنید. به جای آن از کودکان بخواهید در حین مطالعه از غذاهایی استفاده کنند که باعث بالا رفتن تمرکز آنها می‌شود. مطمئن شوید که کودک سبزیجات و مواد غذایی سرشار از پروتئین (مانند گوشت و تخم‌مرغ) را مصرف میکند. انواع غذاهای سالم برای کودکان می‌تواند به بهبود توجه و تمرکز آنها کمک کند.
۳.برای افزایش تمرکز کودک،برایش قصه بخوانید
یکی از مهم ترین فواید قصه‌گویی برای کودکان افزایش تمرکز آن‌هاست. زمانی‌که شما برای کودک خود داستان می‌خوانید او باید به کلمات، اتفاقات و شخصیت‌ها دقت کرده و داستان را تا پایان دنبال کند. این روندقصه‌خوانی باعث افزایش تمرکز در کودکان خواهد شد. اگر قصه‌خوانی حالت روتین و منظم به خود بگیرد مطمئنا این تاثیر چندبرابر خواهد شد. شما می‌توانید در میانه داستان درباره شخصیت‌ها و اتفاقات داستان از کودک سوال بپرسید یا از او بخواهید شکل ظاهری شخصیت‌ها را همانطور که در ذهنش می‌گذرد برای شما توصیف کند. این روش‌ها قصه‌خوانی را به فعالیتی پویا و موثر تبدیل میکند. اگر به دنبال قصه‌های مناسب برای کودکان می‌گردید می‌توانید از اپلیکیشن پرنده استفاده کنید. در این اپلیکیشن انواع قصه‌های مناسب برای خردسالان موجود است.
۴. برای افزایش تمرکز کودکان دبستانی روش یادگیری آنها رابشناسید
یکی از دلایل عدم تمرکز فرزندتان ممکن است به سبک یادگیری او مربوط شود. نحوه یادگیری هر کودک متفاوت از دیگری است. برخی می‌توانند با شنیدن، اطلاعات دریافتی را به‌سادگی پردازش کنند در حالی که برخی افراد باید چیزی را ببینند یا آن را لمس کنند. به نکات طلایی زیر در رابطه با سبک‌های یادگیری کودکان توجه کنید:
- یادگیری بصری: برخی کودکان بر روی تصاویر راحت‌تر تمرکز می‌کنند. این کودکان می‌توانند آنچه را که می‌بینند، بهتر از اطلاعات گفتاری درک کنند. برای مثال اگر کودک در حال خواندن و نوشتن است، می‌توانید به کمک کارت‌ها، کلمات املایی یا سایر مفاهیم موردنظر را به کودک آموزش داده و با تکرار، سطح تمرکز و علاقه او را افزایش دهید.
- یادگیری شنیداری: این کودکان با شنیدن، بهتر یاد می‌گیرند. برای مثال کودکانی که موسیقی دوست دارند به صداها بیشتر توجه می‌کنند. خواندن کلمات با صدای بلند یا گوش دادن به دیگران نیز می‌تواند کلید جادویی تمرکز آسان در این کودکان باشد.
- یادگیری حرکتی: کودکان دارای این ویژگی، باید چیزی را لمس و احساس کنند تا بتوانند درک درستی از آن داشته باشند. برای مثال وقتی کودکی می‌خواهد در مورد منظومه شمسی چیزی یاد بگیرد، لمس یک مدل منظومه شمسی یا کره‌های جغرافیایی می‌تواند یادگیری این مفهوم را در کودک تثبیت کند.
۵. برای تمرکز بهتر کودکان، اهداف کوتاه‌مدت تعیین کنید
زمانی که کودک بداند یک کار باید در مدت زمان مشخصی انجام شود، می‌تواند میزان تمرکز خود را افزایش دهد. برای مثال می‌توانید محدودیت زمانی ۲۰ دقیقه‌ای را برای فرزندتان تعیین کنید تا تعداد صفحات مشخصی از کتاب را بخواند. این کار می‌تواند روشی موثر برای افزایش تمرکز کودکان باشد. توجه داشته باشید که این اهداف باید روزانه و قابل دست‌یابی باشند. به این ترتیب کودک تلاش خود را برای رسیدن به هدف متمرکز خواهد کرد. استفاده از این روش می‌تواند در بالا بردن تمرکز کودکان موثر واقع شود.
۶. از خواب و استراحت کافی برای کودک غافل نشوید
همانقدر که داشتن تمرکز مهم است استراحت نیز برای کودکان اهمیت دارد. درواقع می‌توان گفت نسبت مستقیمی بین استراحت کافی کودکان و افزایش تمرکز در آنها وجود دارد. حفظ تمرکز برای کودکی که صبح زود از خواب بیدار می‌شود، کار آسانی نیست. بسیاری از کودکان، پس از یک خواب مناسب آمادگی بیشتری برای تمرکز دارند. مطالعات نیز نشان داده یک چرت کوتاه ۲۰ دقیقه‌ای بعد از مدرسه یا در بعد از ظهر، می‌تواند قدرت ذهنی و جسمی کودک شما را افزایش دهد.
۷. بازی را به عنوان بهترین ابزار افزایش تمرکز کودکان در نظر بگیرید
هر کودکی به بازی کردن علاقه دارد و این یک راه عالی برای افزایش تمرکز کودکان خواهد بود. شما می‌توانید با انجام فعالیت‌ها یا بازی‌های فکری زیر توانایی تمرکز درست را به کودک خود آموزش دهید. این فعالیت‌ها و بازی‌های فکری عبارتند از:
۱.بازی‌های تمرکزی کارتی
بازی‌های کارتی، نواحی کلیدی مغز را درگیر کرده و حافظه کودک را تقویت میکند. نمونه‌ای از این بازی‌ها عبارتند از:
- بازی Matching Cards یا جفت کردن کارت‌ها، یکی از بازی‌های سرگرم‌کننده است که حافظه و دامنه توجه کودک شما را به حداکثر می‌رساند. شما می‌توانید تصاویر موردنظر خود را روی کاغذ یا مقواهای کوچک بکشید و این بازی را با کودکتان انجام دهید.
بازی جفت کردن کارت‌ها را می‌توان با هر تعداد کارت و هر تعداد شرکت‌کننده بازی کرد. دسته‌ای از کارت‌ها را با هم مخلوط کنید و همه آنها روی زمین قرار دهید. هر بازیکن به نوبت دو کارت را برمی‌گرداند تا تصاویر و محل قرارگیری آنها را ببیند و بعد آنها را رو به زمین قرار می‌دهد. برنده مسابقه کسی است که بتواند محل قرارگیری تصاویر را به خاطر بسپارد و دو تصویر مشابه را جفت کند. - Uno نیز بازی کارتی بسیار محبوبی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان آن را بازی می‌کنند و خیلی راحت می‌توانید قوانین بازی با آن را یاد بگیرید. هدف اصلی این است که تعداد کارتهای خود را کاهش دهید تا بتوانید از بازی خارج شوید، اما برای خروج باید تمرکز کافی و سرعت عمل داشته باشید.
۲.افزایش دقت و توجه کودک با پازل
پازل‌ها فواید بیشماری برای کودکان دارند، یکی از عمده‌ترین فواید پازل برای کودکان افزایش دقت و توجه آنان است. حل کردن پازل به کودکان کمک میکند تا مهارت‌های ذهنی و تمرکز خود را بهبود بخشند. والدین می‌توانند به انواع مختلفی از پازل‌ها در بازار دسترسی داشته باشند. پازل‌های کاغذی موجود رایج‌ترین شکل پازل است. انواع پازل‌های دو بعدی و سه بعدی و توپ‌های پازلی نیز در شکل‌ها، اندازه‌ها و رنگ‌های متنوعی وجود دارد که می‌توانید آنها را برای کودک خود تهیه کنید.
۳.بازی سوالی و معمایی Trivia برای افزایش توجه کودک
بازی سوالی Trivia برای کمک به کودکان در تقویت مغز و دریافت و به خاطر سپردن مقادیر زیای اطلاعات استفاده می‌شود. این بازی‌ها بسیار ساده هستند و روی هر موضوعی با هر تعداد سوال تمرکز می‌کنند. فقط کافی است موضوعی را انتخاب کرده و لیستی از سوالات مناسب را تهیه کنید. افراد باید سوالات را در مدت زمان مشخصی پاسخ دهند. با این کار هم اطلاعات عمومی خود را افزایش می‌دهند و هم می‌توانند از سرگرمی و بازی در کنار دوستان لذت ببرند. البته نمونه‌های آنلاین این بازی نیز وجود دارد که می‌توانید آنها را دانلود و نصب کنید.
۴. بازی شناسایی اختلاف تصاویر تقویت‌کننده تمرکز کودکان
این بازی می‌تواند سرگرم‌کننده باشد و کودک واقعا آن را دوست خواهد داشت. در این بازی دو تصویر تقریبا یکسان را به کودک نشان دهید. تفاوت‌های جزیی وجود دارد که کودک باید آنها را تشخیص دهد. شناسایی این تفاوت‌های جزئی نقشی تعیین‌کننده در تقویت تمرکز کودکان خواهد داشت.
۵. رنگ آمیزی و افزایش هوش و تمرکز
فواید نقاشی برای کودکان بسیار زیاد است اما یکی از مهم‌ترین فایده‌های آن افزایش تمرکز کودکان است. این رنگ‌آمیزی کمک میکند ذهن کودک از حواس‌پرتی‌های روزمره فاصله بگیرد. شما می‌توانید با کشیدن یک سری دایره‌های کوچک روی یک برگه کاغذ شروع کنید. از کودک بخواهید دایره‌های کوچک را تا حد امکان طوری رنگ کند که از خطوط بیرون نزند. انجام این کار فقط یک دقیقه (یا بیشتر) طول می‌کشد. روز بعد، دایره‌های بزرگتری بکشید که به مدت زمان بیشتری برای رنگ‌آمیزی نیاز دارد.
۶.بازی تشخیص کلمات اضافی» مناسب برای تقویت تمرکز کودک
تنها چیزی که نیاز دارید یک مداد و چند برگه کاغذ است. کاری که باید انجام دهید این است که جمله‌ای را بنویسید. در این جمله یک کلمه اضافی وجود دارد که کودک باید زیر آن کلمه، خط بکشد. برای مثال، «رزها صندلی قرمز هستند» در این مثال، کلمه اضافی موجود در جمله، «صندلی» است. به‌وسیله این بازی می‌توان به‌راحتی تمرکز را در کودکان بالا برد.
۷.نقاشی نقطه‌به‌نقطه برای افزایش قوه تخیل، دقت و تمرکز حواس کودک
در نقاشی نقطه‌به‌نقطه، کودک از طریق به هم پیوستن نقاط به یکدیگر، تصویری را خلق میکند و حافظه بصری خود را توسعه می‌دهد. نقاط با اعداد مشخص شده‌اند و باید به ترتیب صحیح به یکدیگر متصل شوند.این تصاویر را می‌توانید از بازار تهیه کنید. کودک باید نقاط را مرحله به مرحله به هم وصل کرده تا تصویری را که در زیر نقاط و اعداد پنهان شده است، کشف کند.
۸.بازی‌های فکری آنلاین تقویت‌کننده ذهن
برخلاف تصور عموم بازی‌های آنلاین نیز می‌توانند در افزایش تمرکز کودکان موثر باشند. البته میزان زمان و نوع بازی آنلاین در این مورد بسیار اهمیت دارد. خوشبختانه بازی‌های فکری بسیاری وجود دارد که با یک جستجوی سریع می‌توان آنها را به صورت آنلاین و رایگان پیدا کرد. نمونه‌ای از این بازی‌ها را نیز می‌توانید در اپلیکیشن همبازی پیدا کنید. بازی‌های این اپلیکیشن همگی مناسب سن کودکان بوده و توسط کارشناسان کودک بررسی شده‌اند.
نقش والدین در افزایش تمرکز کودکان
افزایش تمرکز در کودکان موضوع بسیار مهمی است که والدین باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. ساده‌ترین دلیل این است که کودکان در مرحله یادگیری هستند و هر چه دامنه تمرکز آنها بیشتر باشد، پتانسیل یادگیری آنها بیشتر می‌شود.
مانند هر مهارتی، تمرکز را می‌توان با انجام تمرینات و بازی‌های فکری بهبود بخشید. والدین می‌توانند از راهکارهای گفته شده در این مقاله برای افزایش تمرکز در کودکان خود استفاده کنند. به کارگیری این راهکارها یک راه‌حل برد-برد است زیرا نه تنها به بهبود تمرکز کمک میکند، بلکه رابطه‌ای که با فرزندتان دارید را نیز تقویت میکند.
اگر به جز موارد گفته شده روش‌های دیگری برای افزایش تمرکز در کودکان می‌شناسید، می‌توانید تجربیات خود را در بخش نظرات با کیدزی به اشتراک بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
چقدر راهکارهای خوبی بود مخصوصا افزایش تمرکز کودک با بازی و قصه خیلی جالب بود ممنون.
خوشحالیم مطلب براتون مفید بوده.