چند بار تا به حال شخصیت‌های منفی و صحنهای از فیلم‌های ترسناکی که در کودکی تماشا کرده‌اید را در خواب دیده‌اید؟
چند وقت پیش در یکی از برنامه‌های تلویزیونی، مردی ۳۰ ساله تعریف می‌کرد هنوز هم گاهی وقتی مضطرب است خواب «اسمشو نبر» (شخصیتی ترسناک در کارتونی به نام شهر موش‌ها) و «سمندون» را می‌بیند و در خواب به همان اندازه می‌ترسد. عجیب نیست؟ شما چقدر شخصیت‌ها و فیلم‌های ترسناکی را که در کودکی دیده‌اید را به یاد می‌آورید؟ گاهی حتی محتوای کلی یک فیلم بزرگسال یا برنامه کودک، وحشتناک نیست، ولی یک صحنه ترسناک یا شخصیت منفی تا سال‌ها از ذهن افراد پاک نمی‌شود.
تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهد ترس‌های کودکان یک مسیر تکاملی را طی می‌کنند اما در این بین استثنائاتی نیز وجود دارد. یعنی با بزرگتر شدن فرزند شما، احتمال ترس از وجود هیولاهای زیر تخت کاهش می‌یابد و جایش را به ترس از آمدن دزد به خانه می‌دهد، اما هرگز تاثیرهای مخرب دیدن فیلم‌های ترسناک از ذهن کودک پاک نمی‌شود و تا سال‌ها، ثابت و بدون تغییر می‌ماند.
ممکن است زمانی که تصمیم دارید برای تجربه یک شب مهیج خانوادگی، فیلمی ترسناک ببینید، این کار به نظرتان بی‌ضرر به نظر برسد. برخی از والدین حتی معتقدند فرزندشان به اندازه کافی بالغ است یا فقط همین امشب و همین یک فیلم است. گاهی حتی می‌گویند او سرگرم بازی است و متوجه نمی‌شود، اما خواه ناخواه این کار عواقب عاطفی آسیب‌زایی دارد که ممکن است نسبت به آن آگاه نباشید. در این مقاله همراه ما باشید تا با دلایل علمی و روانشناسی به شما نشان دهیم که چرا بچه‌ها نباید فیلم‌های ترسناک ببینند. به شما قول می‌دهیم که در انتهای این مقاله مجاب خواهید شد که هیچ کودکی نباید فیلم ترسناک ببیند.
۱-وابستگی بیش از حد کودکان، نتیجه دیدن فیلم‌های وحشتناک
تا به حال اصطلاح «کودکان چسبنده» را شنیده‌اید؟ این دقیقا همان چیزی است که در درمان اضطراب جدایی کودکان، هم مورد هدف قرار می‌گیرد. در واقع والدین از این موضوع شکایت دارند که فرزندشان مثل یک آدامس به آن‌ها می‌چسبد و جدا نمی‌شود. دلیل این موضوع می‌تواند به عوامل مختلفی برگردد. بزرگسالان ممکن است هنگام دیدن یک سکانس ترسناک چند لحظه‌ای دستانشان را در هم گره کنند یا چشمانشان را ببندند، اما واکنش کودکان چطور می‌تواند باشد؟ بچه‌ها قطعا تا چند برابر بیشتر از شما این اضطراب را تجربه می‌کنند با این تفاوت که هیچ راهکاری برای مدیریت اضطرابشان ندارند.
گریه، حالت تهوع، تمایل به چسبیدن به بزرگترها، بی‌اختیاری ادرار نیز در کودکان پس از تماشای فیلم‌هایی با مضامین وحشتناک گزارش شده است. والدین کسانی هستند که فرزندان خود را بهتر می‌شناسند، بنابراین اگر فکر می کنید کودک شما ممکن است متحمل این آسیب‌ها شود، شاید نیاز باشد فیلم‌های ترسناک در کشوی تلویزیون باقی بمانند و حداقل در حضور کودکان پخش نشوند.
۲-ناتوانی کودکان در تشخیص مرز واقعیت و تخیل
اگرچه بیشتر بزرگسالان می‌توانند مرز بین واقعیت و تخیل را تشخیص دهند، به نظر می‌رسد کودکان در این مورد مشکل دارند. سن نیز یک عامل موثر است. بچه‌های ۵ تا ۸ ساله هنوز در حال یادگیری این موضوعند که مرز بین تخیل و واقعیت کجاست. به هنگام دیدن این فیلم‌ها، تشخیص این مرز ممکن است برای آن‌ها مبهم شود. به خصوص برای کودکان زیر ۱۰ سال، صرف نظر از این که والدینشان چه می‌گویند، آن‌ها همچنان می‌توانند تصور کنند که شخصیت منفی یا هیولا واقعی است.
بچه‌ها، حتی زمانی که یک کارتون با محتوای ترسناک را تماشا می‌کنند، داستان فیلم را طوری می‌بینند که انگار متعلق به خودشان است، و این موضوع می‌تواند موجب ایجاد نگرانی و ترس آن‌ها شود. مثلا: «اگه هیولای ساخته شده از گدازه منو شکار کنه چی میشه؟ یا اگر از پدر و مادرم جدا بشم، کی منو نجات می‌ده؟» برخی اعتقاد دارند قرار گرفتن در معرض محتوای ترسناک، پایه‌ای برای درک این موضوع ایجاد می‌کند که اتفاقات بدی ممکن است در زندگی رخ دهد. پس با بزرگتر شدن، کودکان برای ورود به بزرگسالی آماده خواهند شد، اما واضح است که آسیب‌های دیدن فیلم‌های ترسناک بیشتر از مزایای آن برای کودکان است.
۳-تشدید پرخاشگری کودک از عوارض تماشای فیلم‌های ترسناک
بچه‌ها معمولا به کپی کردن کارهای دیگران معروف هستند. تقلید کودک از حرکات رقصی که در تلویزیون پخش می‌شود ممکن است خنده‌دار باشد، اما بازسازی صحنه‌های پرخاشگرانه و آسیب زدن به دیگران از فیلم‌های ترسناک واقعا خنده‌دار نیست. در واقع علت پرخاشگری کودکان (به ویژه در این سبک) به دلیل ناتوانی آن‌ها در درک عواقب کارها، در دنیای واقعی است. برای مثال: فرزند شما شاید فکر کند مثل یک شخصیت منفی شکست‌ناپذیر است و نمی‌داند چرا نباید همان کارهایی را که آن شخصیت در فیلم‌ها انجام می‌دهند، تکرار کند.
۴-انجام رفتارهای خود آسیب‌رسان کودکان پیامد تماشای فیلم ترسناک
زمانی که کودک در اثر دیدن این گونه فیلم‌ها فشار زیادی را متحمل می‌شود و از اضطراب، افسردگی، پرخاشگری همراه با ترس بیش از حد رنج می‌برد، ممکن است رفتارهای خودآزاری از او سر بزند. این موضوع به این دلیل است که آن‌ها می‌خواهند اضطراب خود را به گونه‌ای تخلیه کنند، اما نمی‌توانند این کار را انجام دهند یا بلد نیستند شیوه مدیریت درست آن چگونه است.
اکثر کودکان فکر می‌کنند که مشکلی دارند یا مسئول این شرایط هستند. همچنین اگر در لحظات بروز ترسشان با واکنش‌هایی از سمت پدر و مادر و یا اطرافیان مواجه شوند که جنبه سرزنش، تحقیر یا مسخره کردن داشته باشد این احتمال بیشتر می‌شود. به طور مثال: «این کارا چیه؟ شجاع باش» یا «نگاش کن چطوری ترسیده و داره می‌لرزه! پسرا نباید بترسن».
۵-تماشای فیلم‌های وحشتناک، دلیلی برای اختلالات خواب بچه‌ها
بزرگترین دلیل دیدن کابوس می‌تواند دیدن محتواهای خارج از آستانه اضطراب کودک و فیلم‌های نامناسب باشد. تماشای یک فیلم ترسناک کودک شما را به موقعیتی می‌برد که نمی‌تواند آن را به درستی هضم کند. اگر کودک در موقعیتی استرس‌زا قرار بگیرد(مثلا امتحان‌های مدرسه یا دیدن دعوای والدین یا مرگ عزیزان) شروع به تجسم داستان ترسناک فیلم‌ها می‌کند و کمکم احساس می‌کند که خودش در داستان قرار دارد و نمی‌تواند به درستی بخوابد. همچنین این ترس‌ها می‌توانند در موقعیت‌های خاص در قالب خواب به سراغ کودک بیایند و موجب کابوس شوند. این کابوس‌ها هود می‌تواند علت بی‌خوابی کودکان باشد و اگر این وضعیت برای مدت طولانی ادامه یابد، کودک دچار اختلال خواب می‌شود. اگر کودک شما هم زیاد کابوس می‌بیند، می‌توانید برای شناخت بهتر و دقیق‌تر علت‌های این پدیده، به مقاله «چرا کودکان کابوس می‌بینند» مراجعه کنید.
۶-تغییر مهارت حل مسئله کودک، از تاثیرات پنهانی فیلم‌های ترسناک
همه روانشناسان و اغلب والدین از اهمیت مهارت حل مساله در کودکان آگاه هستند و اگر بخواهند کمی هدفمند عمل کنند درصدد تقویت آن برمی‌آیند. یکی از تاثیرهای منفی عجیبی که دیدن فیلم‌های ترسناک روی کودکان می‌گذارد این است که مهارت‌های حل مساله آن‌ها را با درونی کردن موقعیت‌های مختلف، تحت تاثیر قرار می‌دهد. یعنی به بچه‌ها این تصور را القا می‌کند که می‌توانند از خشونت برای حل یک مشکل استفاده کنند. این کار در واقع استفاده از خشونت را عادی‌سازی می‌کند. دقت کنید در طی داستان هر فیلم ترسناک، چند بار شخصیت‌ها مجبورند برای زنده ماندن از خشونت استفاده کنند؟ این دقیقا از تاثیرات مخفی‌ای است که گاهی از ذهن پدر و مادرها دور می‌ماند.
۷- افزایش احتمال بروز اختلالات روانی کودکان در اثر دیدن فیلم‌های دلهره‌آور
فیلم‌های ترسناک سطح آدرنالین و در نتیجه اضطراب کودکان را افزایش می‌دهند. تصاویر و پدیده‌های ترسناک پس‌زمینه‌ای مضطرب در ذهن کودک ایجاد می‌کنند که می‌توانند در هر موقعیتی که کودک دچار اضطراب شود به سراغش بیایند. به طور مثال زمانی که کودک برای لحظاتی در ماشین تنها می‌شود، تصور کند که همان ارواح فیلم ترسناکی که به تازگی دیده‌اند هم‌اکنون به او حمله می‌کنند. در سن ۶ تا ۱۴ سالگی، فرزند شما نسبت به تاثیرات خارجی حساس و مستعد می‌شود، بنابراین ممکن است در مواجهه با تصاویری مانند خون و خونریزی، تصادف و قتل ترس شدیدتری را تجربه کند. کودک شما در این بازه سنی به‌راحتی تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.
دانیل اس.شچتر، روانپزشک کودک، طی یک سخنرانی در کنفرانس آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، گفته است: «کودکانی که فیلم‌های ترسناک تماشا می‌کنند ممکن است بیشتر در معرض اضطراب، اختلالات خواب و رفتارهای خود آسیب‌زا باشند». بنابراین اگر در حال انتخاب فیلمی ترسناک برای تماشا هستید، بهتر است در تصمیم خود تجدیدنظر کنید.
درمان ترس کودک از فیلم ترسناک
حال سوال اینجاست که اگر کودک به صورت خواسته یا ناخواسته در معرض این فیلم‌ها قرار بگیرد و نشانه‌های آسیب در وی پدیدار شود وظیفه والدین چیست؟ نکته مهم به هنگام کمک به فرزندتان این است که با او ارتباط برقرار کرده و درک کنید که چه احساسی دارد. او را تشویق کنید که با خودش صبور و دلسوز باشد. به عنوان مثال، ممکن است بگویید: «خیلی از بچه‌ها با دیدن فیلمی که دیدی وحشت‌زده میشن و طبیعیه که به سختی بخوابی» یا به بیان تجربه مشترک بپردازید: «وقتایی که آدم فیلمای ترسناک میبینه، ممکنه خواب بد ببینه یا فکر کنه که چیزی توی کمد لباسش یا زیر تختشه اما این به خاطر فیلماست و درست نیست منم گاهی این شکلی میشم».
در مرحله بعدی همان طور که به صحبت‌های فرزندتان گوش می‌دهید، مهم است که این باور قوی را به او القا کنید که او از این مشکل عبور می‌کند، مثلا: «ممکنه طول بکشه، اما ترسات بالاخره محو میشن و این دوران تموم میشه». علاوه بر این، نقاط قوتش را به او گوشزد کنید، مثلا: «یه ذره از این مشکل هم به خاطر اینه که تو تخیلی عالی داری فقط به جای چیزای خوب، چیزای اشتباهی رو تصور می‌کنی». همچنین باید علائم پیشرفت او را بیان کنید، مثلا: «تو خیلی شجاع بودی که تونستی با ترسات روبرو بشی و خودت بخوابی. من بهت افتخار میکنم» و برای یادآوری حمایتتان بگویید: «ما با هم این موضوعو حل می‌کنیم اصلا نگران نباشی».
در مرحله آخر به فرزندتان راهکارهای مقابله با ترس را آموزش دهید. می‌توانید به او راهکارهای عادی را یاد بدهید. مثل: آموزش خودگویی و استفاده تکنیک‌های تمدد اعصاب، برای این که خود را آرام کند و دوباره بخوابد. همچنین راهکارهای خلاقانه زیادی وجود دارد که می‌تواند به کودک مضطرب برای مقابله با تخیلات فعال و ترس‌های حاصل از تماشای فیلم ترسناک، کمک کند به عنوان مثال، از او بخواهید: چند بار با روش‌های مختلف تصور کند شخصیت ترسناک به زندان رفته یا نابود می‌شود. صحنهای را با او تمرین کنید که با شخصیت صحبت کرده و او را از دنیای خود بیرون می‌کند. با اضافه کردن یک کلاه بامزه، عینک یا یک سبیل، یک تصویر از شخصیت ترسناک بکشید و تصویر را تغییر دهید و او را مسخره کنید. تصور کند شخصیت با صدای خنده‌داری صحبت می‌کند که غیرممکن است به آن نخندید.
همچنین می‌توانید برای منحرف کردن ذهن کودک از فیلم ترسناک با او یک انیمیشن جالب ببنید ما در مقاله «انیمیشن‌های مناسب کودکان» تعدادی از انمیشن‌های جذاب و مناسب سن کودکان را معرفی کرده‌ایم که می‌توانید به آن مراجعه کنید. همچنین با دانلود اپلیکیشن ویدزی نیز می‌توانید به انیمشن‌های مناسب کودکان دست پیدا کنید.
در این مقاله تلاش کردیم جواب این سوال را بدهیم که چرا فرزند شما نباید فیلم ترسناک ببیند. شما به تازگی چه فیلم یا انیمیشنی را به همراه کودک خود تماشا کرده‌اید که برای او مناسب نبوده و چنین تاثیراتی داشته است؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
من هنوزم گاهی خواب ساداکا رو می بینم اون خانومه که موهاش بلند بود از توی تلویزیون درمیومد:))) با این که کل فیلم رو هم تماشا نکردم و فقط همین صحنه ش رو دیدم ولی قشنگ تو ذهنم مونده !! ممنون از مقالات مفیدتون که باعث آگاهی والدین میشه
ممنون که تجربه خودتون رو بیان کردید.
مچکرم به نظرم مطلب آموزنده‌‌ای بود 👌🏻 یه سوالی داشتم اپلیکیشن ویدزی روی گوشی آیفون هم نصب میشه؟ و اگه بله آیا به ترتیب سن انیمیشنا طبقه بندی شدن؟ طبق نظر چه کارشناسایی این طبقه بندی انجام میشه؟
واقعا فیلمای ترسناک تاثیر وحشتناکی روی بچه ها دارن که مدتها اثرش میمونه. ممنون از مقاله خوبتون.
ممنون از شما .خوشحالیم که مقاله براتون مفید بوده.
سلام.
والا ما هم که آدم بزرگیم فیلم ترسناک نمی‌بینیم. روی روحیه‌مون تاثیر منفی داره!
ممنون بابت این مطلب خوب.
موفق باشید
دقیقا همینطوره. ممنون از شما . خوشحالیم که مطالب برای شما مفید بوده
من داداشم وقتی بچه بود فیلم ترسناک دید، متأسفانه تا کلاس پنجم دچار افت تحصیلی شدید شد چون کیفیت خوابش کم شده بود، اما داداش بزرگم بر عکس این کوچیکه هیچ اتفاقی براش نیوفتاد.
ولی واقعاً این سوالات پیرامون موضوعات ترسناک واقعاً مدت ها وقت داداش کوچیکم رو گرفته بود طفلک.
سلام . ممنون از اینکه تجربیات خودتون رو با ما به اشتراک گذاشتید. بله تاثیرات فیلم‌های ترسناک با توجه به روحیات هر کودک میتونه متفاوت باشه و چون ریسک زیادی داره بهتره که کلا کودک در معرض چنین محتواهایی قرار نگیره.
همون موقعه تاثیر نداره بعدا تاثیر میزارع خودم الان۱۸سالمه نمیتونم فیلم ترسناک ببینم یه موقعه ها میبینم توهم میزنم🦉🔪
بسیار عالی👍🏻
ممنون از لطفتون.
واقعا ممنون که ما رو اگاه کردید 🤩🤩
خوشحالیم که این مطلب مورد توجهتون قرار گرفته🌻
با سلام .
من پسربچه ۶ ساله ای دارم که علاقه زیادی به دیدن صحنه های تصادف ماشین دارد . و بارها داستان های تخیلی از تصادف پدر و پدر بزرگ تعریف میکنه که البته گاهی خودش میگه الکی میگم .
کلا ماشین بازی توتبلت خیلی داره ولی همه بازی ها را طوری رانندگی میکنه که به در و دیوار بخورند و بعد به دقت تصویر ماشین را نگاه میکنه ببینه چه صدمه ای دیده .حقیقتا نگرانم که چرا اینقدر به صحنه های تصادف ماشین علاقه داره.
ممنون میشم راهنمایی بفرمایید
سلام ممنون از به اشتراک‌گذاری نظرتون. این موضوع میتونه به دلایل مختلفی رخ بده. برای مثال ممکنه فرزند شما به‌منظور تخلیه هیجاناتش از این نوع بازی‌ها استفاده کنه. همچنین ممکنه این نوع داستان‌ها در اثر دیدن یک محتوای ترسناک یا نامتناسب با سن در ذهن کودک شکل گرفته باشه. برای بررسی دقیق‌تر نیازه که زمان شروع به گفتن این نوع داستان‌های تخیلی و جزئیات آن را طی ملاقات با یک روانشناس کودک، مطرح کنید تا علت دقیق آن مشخص گردد.
من در چهار سالگی جن گیر_ کلبه وحشت_ مومیایی ۱ رو دیدم به قدری این فیلم ها بهم لطمه زد که پدر مادرمو هیچوقت نمیبخشم
من بچه بودم فوبیا حموم داشتم تنهایی میترسیدم برم حموم الانم اینجوریم ولی ترسم کمتر شده توهم هم خیلی میزدم الان فیلم ترسناک یا فیلم غمگین میبینم حالم بدمیشه نمیتونم ببینم
سلام من ۱۱سالمه و فوبیا از خونه دارم
یعنی خیلی وحشت دارم تنها تو خونه بمونم
چون یه بار پسرداییم یه عکس جن نشون داد تقریبا ۳،۴ سال پیش بوده
و یکی از آشناهامون فیلم جن گیر رو برام تعریف کرده
هر وقت تو خونه میمونم تنهام یه جا این مجسمه وایمیسم
فکر میکنم اگه تکون بخورم جنا میگیرنم
یا جرعت ندارم پاهامو از مبل آویزون کنم همش پاهام جمعه
فکر میکنم اگه آویزون کنم یه دست از زیر مبل در میاد منو میکشه زیر مبل😅
ممنون بابت مقاله ی خوبتون
اگه میشه کمکم کنید🙏