شاید برای شما نیز پیش آمده باشد که نیمه‌های شب با صدای جیغ و فریاد فرزندتان از خواب پریده باشید و بعد از اینکه به سراغش رفتید او را در حال دیدن خواب‌های پریشان مشاهده کردید. در چنین موقعیت‌هایی کودک بعد از بیدار شدن گریه می‌کند و دیگر دوست ندارد تنها بخوابد و به آغوش شما پناه می‌برد.
کابوس‌ها را نباید با وحشت‌های شبانه اشتباه گرفت. وحشت شبانه یک اختلال خواب است که معمولاً در یک سوم اول شب رخ می‌دهد. کودکانی که دچار وحشت شبانه می‌شوند، در تمام مدت در یک خواب عمیق و بدون رویا با حالتی آشفته قرار دارند و به سختی می‌توان آنها را آرام کرد. در وحشت‌های شبانه کودک صبح روز بعد به کلی خواب شب قبلش را فراموش کرده است، اما کابوس در نیمه دوم شب، زمانی که احتمال رویا دیدن وجود دارد، اتفاق می‌افتد. اتفاقی که احتمالا کودک را روز بعد هم پریشان و آزرده می‌کند.
اگر تعداد خواب‌های آشفته و کابوس‌های کودکتان زیاد است و شما به دفعات زیادی شاهد دیدن آشفتگی‌های خواب او هستید، باید سریع‌تر به دنبال حل این مشکل باشید. در این مقاله ما سعی کردیم تا با بررسی علت‌‌های احتمالی کابوس کودکان و ارائه راهکارهای آرامش‌بخش به شما در بهبود وضعیت خواب فرزندتان کمک کنیم. پس پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
۱.تجربه اتفاقات تلخ و ترسناک، دلیل مهم کابوس شبانه کودکان
جای تعجب نیست که اکثر افرادی که با نوعی اختلال استرس پس از سانحه سر و کار دارند، کابوس‌های شبانه را گزارش کنند. تحقیقات نیز نشان داده کودکانی که تجربه یک حادثه تلخ را داشتند بیشتر دچار کابوس شبانه شدند. این اتفاق ناشی از حس ترس و درماندگی نسبت به وقوع آن اتفاق ترسناک (تصادفات رانندگی، طلاق والدین ،خشونت و مرگ نزدیکان) است. از آنجایی که اثرات مخرب و منفی این حوادث ممکن است تا سال‌ها روی کودکان باقی بماند، توصیه می‌شود پس از تجربه چنین حوادثی به روانشناس کودک مراجعه کنید.
۲-ناتوانی در تشخیص واقعیت از رویا، علت پنهان خواب‌های آشفته
کودکان قوه تخیل فعالی دارند، علاوه بر این تا سنین خاصی درک درستی از واقعیت و رویا ندارند. برای کودکان، مطالبی که در داستان‌ها می‌شنوند و تمام شخصیت‌های خیالی مانند غول‌ها می‌توانند واقعی باشند. بنابراین کودکان به دلیل اینکه نمی‌توانند به خوبی خیالات را از واقعیت جدا کنند، بیشتر دچار خواب‌های پریشان و آشفته می‌شوند.
اگر کودک شما قدرت تخیلی بالایی دارد، حتما به محتوایی که در دسترس او است بیشتر نظارت کنید. فیلم‌های ترسناک و داستان‌های وحشتناک ،تاثیر بیشتری بر این کودکان گذاشته و می‌تواند تبدیل به عاملی برای کابوس تبدیل شوند.
۳-اضطراب مدرسه، یکی از دلایل کابوس در کودکان
کودکانی که در مدرسه عملکرد تحصیلی خوبی ندارند و یا در دوست‌یابی موفق نیستند، اغلب احساس استرس و اضطراب را تجربه می‌کنند. این نگرانی‌ها می‌تواند در مورد انجام تکالیف، امتحانات و روبرو شدن با معلم و سایر دانش آموزان باشد. اضطرابی که کودکان در مدرسه با آن روبرو هستند می‌تواند یکی از اصلی‌ترین دلایل کابوس شبانه آنها باشد. این کودکان معمولا علاوه بر کابوس‌های شبانه سایر علائم فیزیکی اضطراب در کودکان را نیز دارا هستند.
در این کودکان تغییر مدرسه و چالش دوست‌یابی و آشنایی با افراد جدید نیز می‌تواند در ایجاد کابوس‌های شبانه اثرگذار باشد. در چنین مواقعی کودک ممکن است دچار ترس اجتماعی شود. اگر با تغییر مدرسه شاهد کابوس‌های شبانه کودکتان بودید می‌توانید با معلم جدیدش این مسئله را در میان بگذارید تا از این طریق به کودک در آشنایی با محیط جدید کمک کنید.
۴-استرس‌های پیش از خواب عامل موثر کابوس دیدن کودکان
استرس‌های پیش از خواب کودکان نیز ممکن است تبدیل به کابوس شود. این استرس کودک، امکان دارد ناشی از گوش دادن به یک داستان ترسناک و یا تماشای یک برنامه یا فیلم ناراحت‌کننده قبل از خواب باشد (حتی اگر به نظر شما اصلا ترسناک و دلهره‌آور نباشد). این فیلم‌های ترسناک علاوه بر تشدید کابوس شبانه، اثرات مخرب دیگری نیز در کودکان دارند. برای آشنایی با این موارد می‌توانید به مقاله « چرا کودکان نباید فیلم ترسناک ببینند » مراجعه کنید.
کودکان بسیار زود باور هستند و بین واقعیت و خیال تفاوتی نمی‌گذارند. آنها ممکن است حرف‌هایی که فرد بزرگسال در قالب شوخی یا حتی تنبیه به آنها می‌گوید را جدی بگیرند، مانند «اگه نخوابی می‌گم لولو بیاد سراغت». همین جملات به ظاهر ساده می‌تواند سبب دلهره و استرس آنها قبل از خواب و در نتیجه کابوس و خواب آشفته شود.
چگونه کودک را بعد از کابوس دیدن آرام کنیم؟
وقتی فرزندتان فریاد می‌زند سریع به سراغش بروید و او را در آغوش بگیرید تا آرام شود. بهتر است کاری کنید که دوباره در همان اتاق خودش بخوابد و با بردن او نزد خودتان بد عادتش نکنید. اجازه دهید، اگر دوست دارد در مورد کابوسش با شما صحبت کند، اما او را به این کار مجبور نکنید. کودک در سنین ۵ تا ۸ سال تفاوت بین واقعیت و خیال را درک می‌کند، بنابراین با گفتن «چیزی نیست عزیزم، فقط یک خواب بود»، او را آرام کنید، اما اگر او هنوز ناراحت بود، صبور باشید چون کابوس‌ها برای کودکان بسیار واقعی هستند و فراموش کردن آنها نیاز به زمان دارد.
بعضی مواقع شما می‌خواهید با نشان دادن اینکه هیچ هیولایی زیر تخت یا در کمد نیست، به کودک احساس امنیت بدهید، اما با این کار او را درگیر یک بازی عجیب و غریب شکار هیولا می‌کنید! پس بهتر است خونسرد باشید و با چک کردن روشن بودن چراغ خواب و اینکه اسباب‌بازی یا حیوان عروسکی موردعلاقه فرزندتان در کنارش است، به او یادآوری کنید که نزدیکش هستید. به کودک قول بدهید که هر پنج دقیقه به او سر می‌زنید و به تدریج این زمان را افزایش دهید تا هنگامی که او به خواب برود.
چگونه کابوس‌های شبانه کودک را کاهش دهیم؟
کمک گرفتن از راهکارها و روش‌های آرامش‌بخش به منظور رفع استرس و کابوس‌های شبانه کودکان بسیار مفید است. از جمله این روش‌ها می‌توان به شستن دست و پاها یا گرفتن دوش آب گرم، تعریف کردن یک قصه جذاب، پخش یک موسیقی بی‌‌کلام و آرامش‌بخش یا روشن نگه داشتن چراغ خواب اشاره کرد.
همچنین برخی از کودکان ۵ تا ۸ ساله اگر فکر کنند کنترل یک موقعیت ترسناک را در دست دارند، آرام می‌شوند. به طور مثال: به کودک اجازه دهید قبل از خواب از یک لوسیون پوست یا کرم مرطوب‌کننده صورت استفاده کند. شما می‌توانید اسم آن را «کرم رویای خوب» بنامید تا هر شب در خواب، به جنگ رویاهای ترسناک برود. حتی می‌توانید از یک بطری اسپری حاوی آب معطر با چند قطره عصاره وانیل به نام «اسپری هیولاکش» یا «دفع کابوس» کمک بگیرید. در این روش، کودکتان با پاشیدن کمی از آن در فضا، احساس قدرت و برتری می‌کند. همچنین می‌توانید از تمرین‌های آموزش شجاعت به کودکان استفاده کنید.
ممکن است در مواردی شدت کابوس‌ها، اضطراب یا استرس کودک به اندازه‌ای باشد که او از رفتن به تخت‌خوابش بترسد و یا در انجام فعالیت‌های روزمره به مشکل بخورد. در چنین مواردی بهتر است به یک روانشناس کودک مراجعه کنید و مشکلاتتان را با او در میان بگذارید.
اگر شما هم تجربه مشابهی در زمینه کابوس دیدن فرزندتان داشتید و یا یک راه‌حل تازه برای رفع آن پیدا کردید، خوشحال می‌شویم تا آن را با ما و مخاطبان کیدزی در میان بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی می‌کنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش می‌کنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
چه مقاله خوبی بود مخصوصا بخش اروم کردن بچه ها بعد از کابوس دیدن من واقعا نمیدونستم بعدش باید چیکار کرد.
خوشحالیم مقاله براتون مفید بوده