ورود به دنیاها و سرزمین‌های جدید و کشف رمز و رازهای آن، موضوعی است که هر فردی را به‌وجد می‌آورد. دنیای هنر و نقاشی کودکان نیز، سرزمینی پر از راز و رمز است که به والدین سرنخ‌های مهمی درباره کودک می‌دهد. نقاشی محبوب‌ترین هنر و فعالیتی است که هر کودکی فارغ از سن و جنس عاشق آن است. تفسیر نقاشی کودکان نیز می‌تواند به‌منزله کشف یک دنیای جدید برای هر والدی باشد که به این وسیله می‌تواند ارتباط بهتری با فرزند خود برقرار کند.
نقاشی کودکان سه مرحله دارد: حدود سن ۲ تا ۴ سالگی بچه‌ها فقط خط‌خطی می‌کنند و گاهی شاید بتوانید به صورت تصادفی تصاویری را بین خط‌خطی‌ها پیدا کنید. در سن ۴ تا ۷ سالگی کودکان سعی می‌کنند در نقاشی‌هایشان چیزهایی را بکشند که با چشم‌هایشان دیده‌اند یا در تصورات و تخیلاتشان وجود دارد. از حدود ۷ سالگی به بعد نقاشی بچه‌ها حالت واقع‌گرایانه‌تری به خود می‌گیرد و داری جزئیات دقیق‌تری می‌شود.
شاید جالب باشد بدانید در تمام این مراحل بچه‌ها از طریق خط‌های رنگی و غیررنگی که روی برگه‌های سفید می‌کشند، تلاش می‌کنند پیام‌‌هایی را به اطرافیانشان منتقل می‌کنند. تفسیر نقاشی کودکان می‌تواند چیزهای زیادی درباره ترس‌ها، شادی‌ها، رویاها، امیدها و کابوس‌های آن‌ها به شما بگوید. نقاشی راهی برای برقراری ارتباط است و آثار هنری کودکان نمایانگر شخصیت آن‌هاست. در این مقاله قصد داریم اطلاعات جالبی در مورد نقاشی فرزندانتان به شما دهیم که شگفت‌زده‌تان خواهد کرد. با ما همراه باشید.
۱- تفسیر خانه در نقاشی کودکان
خانه نه‌تنها در واقعیت بلکه در ذهن کودکان نیز به‌معنای پناهگاه و برخورداری از حس محافظت است. مثلا در تفسیر نقاشی کودکان تعداد پنجره‌ها، باز بودن یا بسته‌بودن درب ورودی می‌تواند معنایی خاص داشته باشد. البته هرکدام از این موارد با توجه به شرایط کودک قابل بررسی است. تعداد بیشتر پنجره‌ها نشان‌دهنده این است که کودک خواستار تعامل بیشتر با افراد مختلف است. درهای باز هم تقریبا چنین معنایی دارد و نشان‌دهنده نگرش استقبال‌کننده کودک است.
از سوی دیگر، در تفسیر نقاشی خانه کودکان وجود یک پیاده‌رو می‌تواند نشان‌دهنده کودکی با سازگاری اجتماعی باشد که تعاملات اجتماعی سالمی با همسالان خود دارد. دقت کنید هر چه کودک در نقاشی خانه از جزئیات بیشتر مثل گل، باغچه، دودکش و تزئیناتی از این قبیل بیشتر استفاده کند احتمالا احساس شادی و آرامش بیشتری را در خانه تجربه می‌کند.
۲- تفسیر ابر و باران در نقاشی کودکان
همان‌طور که روزهای بارانی، دل بزرگسالان هم می‌گیرد و در شعرها و داستان‌های مختلف ابر و باران، نماد غم است، در تفسیر نقاشی کودکان هم ابر و باران ممکن است نمادی برای این احساس باشد. همچنین تفسیر ابر و باران در نقاشی کودکان می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که کودک احساس اضطراب یا ترس خاصی دارد. اگر کودک چنین احساسی دارد، ممکن است خود را زیر ابری بکشد. شما می‌توانید به کمک موارد ذکر شده در مقاله «علائم اضطراب در کودکان» این موضوع را بررسی کنید.
۳- تفسیر نقاشی کودک درباره خانواده
برای تفسیر نقاشیهای خانواده، به موقعیت کودک در مقایسه با دیگران باید توجه کنید. مثلا وقتی فرزند شما خودش را در نقاشی میان والدینش کشیده است، می‌تواند به معنای احساس محافظت و امنیت باشد. اگر اندازه خودش نسبت به شما خیلی کوچک‌تر باشد احتمالا قدرت شما را دربرابر خودش خیلی زیاد می‌داند یا احساس ضعف می‌کند. همچنین اگر کودک خودش را خیلی کوچک‌تر یا تنها بکشد، ممکن است به معنای احساس کمبود توجه، تنهایی، افسردگی و یا حتی خشم باشد.
شما می‌توانید برای کشف حس دقیق کودک از او بخواهید برای شما نقاشی‌اش را تعریف کند یا به طور ویژه‌تر بپرسید:«اون بچهه چرا اون‌جا وایستاده؟ ناراحته؟ تنهاس؟ چرا ناراحته؟ با مامان باباش قهره؟ تو می‌دونی چرا؟». همچنین شما می‌توانید با آگاهی از علائم کمبود محبت در کودکان این موضوع را به طور دقیق‌تر بررسی کنید.
۴- مفهوم اعضای بدن در نقاشی بچه‌ها
از سن ۵ سالگی به بعد کودکان سالم، مهارت‌های کافی برای کشیدن تمام اعضای بدن را به دست آورده‌اند و به طور معمول باید بتوانند همه آن‌ها را بکشند. مثلا درباره گوش‌ها می‌توان گفت که نبود آن‌ها نشان‌دهنده تمایل کم کودک برای گوش‌دادن به دیگران است. همچنین نبود دهان در تفسیر نقاشی کودکان معمولا به این معنی است که چیزی وجود دارد که کودک نمی‌خواهد، نمی‌تواند یا می‌ترسد که بگوید. اگر این موضوع را به طور مداوم در نقاشیهای کودک مشاهده می‌کنید بهتر است پس از آگاهی از علائم آزار جنسی در کودکان ۲ تا ۵ سال با روانشناس کودک مشورت کنید.
در نقاشی اعضای بدن کودکان، زمانی که یک عضو به صورت برجسته کشیده می‌شود معنای خاصی دارد. برای مثال دست‌‌های بزرگ در نقاشی کودکان، نماد علاقه کودک به برقراری رابطه با افراد دیگر است. چشمان بزرگ در تفسیر نقاشی کودکان نشان‌دهنده کنجکاوی به دنیای بیرون و اجتماعی بودن کودک است. همچنین صورت‌های بزرگ در مقایسه با بدن می‌تواند نشان‌دهنده عزت‌نفس بالای کودک باشد و در مقابل چهره‌های کوچک و نیم‌رخ شاید نمادی برای خجالت کودک یا عزت‌نفس پایین او باشد.
۵- تفسیر درخت در نقاشی کودک
جالب است بدانید درخت در تفسیر نقاشی کودکان یک موضوع مهم تلقی می‌شود و معانی بسیاری برای آن در نظر گرفته می‌شود. در واقع یکی از تست‌های روانشناسی که روانشناسان کودک از آن استفاده می‌کنند با موضوع درخت است اما باید تحت شرایط خاص و با حضور یک متخصص انجام شود. به‌طور کلی برای تفسیر نقاشی کودکان با وجود یک درخت می‌توان این موارد را دریافت. برای مثال وجود شاخ و برگ زیاد در مقابل یک تنه عادی به برون‌گرایی کودک و علاقه به ارتباط اجتماعی و تعاملات زیاد اشاره کرد. در حالی که شاخه‌های کوچک می‌تواند به معنای این باشد که کودک ترس‌های متعددی دارد یا موضوعی را مخفی می‌کند حتی می‌تواند به معنای خجالتی بودن او باشد. اگر فرزند شما از مشکل خجالتی بودن رنج می‌برد می‌توانید به مقاله «با کودک خجالتی چه کار کنیم» مراجعه کنید.
روانشناسان معتقدند کشیدن ریشه‌های زیاد و بزرگ در تفسیر نقاشی کودکان می‌تواند نشان‌دهنده حس کودک برای داشتن یک پایه خانوادگی محکم باشد. در این میان جالب‌ترین جزء درباره کشیدن نقاشی درخت برای بچه‌ها وجود برگ و میوه است. برگ و میوه در نقاشی کودکان معمولا نشانه خلاقیت و خیال‌پردازی‌های خوب در بچه‌ها است و به عنوان یک ویژگی مثبت در نظر گرفته می‌شود.
۶- معنای خورشید در تفسیر نقاشیهای کودکانه
خورشید در نگاه روانشناسان کودک برای تفسیر نقاشی کودکان به معنای تجربه احساس صمیمت، خوشحالی، امنیت، قدرت و نمادی از پدر است. معمولا رابطه مطلوب پدر و کودک در نقاشیهای بچه‌ها به‌وسیله یک خورشید تابان و بزرگ در وسط صفحه و یک رابطه ناخوشایند به وسیله خورشیدی در گوشه برگه و پشت ابرها نشان داده می‌شود.
در تفسیر نقاشی کودکان این موضوع، زمانی نشان‌دهنده یک آسیب بزرگ است که به‌طور مداوم در نقاشی کودک دیده شود. در غیر این صورت ممکن است به این دلیل باشد که مثلا پدر کودک اجازه نداده است که قبل از غذا شکلات بخورد یا برای رفتن به مهدکودک کفش اسکیتش را بپوشد.
۷- کوه نماد مادر در تفسیر نقاشی کودکان
در مفاهیم تفسیر نقاشی کودکان این موضوع مطرح شده است که کوه‌ها و نحوه ترسیمشان می‌توانند نمادی برای مادر در نظر گرفته شوند. مثلا اگر بچه‌ها کوه‌ها را به صورت خط‌های منحنی یا بدون زوایای تیز ترسیم کنند احتمالا حسی از مادرشان می‌گیرند که نشانه عشق و صمیمیت زیاد است.
کوه‌های خشک و نوک‌تیز نیز می‌توانند نمادی برای مشکلات و مسائل میان کودک و مادر مانند اضطراب جدایی از مادر باشد. جالب است بدانید وجود آب در تفسیر نقاشی کودکان نیز به عنوان نمادی برای حضور قدرتمند و به عنوان سرچشمه‌ای از حیات و چگونگی رابطه کودک و مادر در نظر گرفته می‌شود.
مفهوم رنگ‌ها در نقاشی کودکان، رنگ‌ها در نقاشی بچه‌ها برای ما چه پیامی دارند؟
رمزگشایی و تفسیر نقاشی کودکان درست مثل یک کلید می‌تواند والدین و روانشناسان کودک را وارد گاوصندوق احوال درونی بچه‌ها کند. کودکان به هنگام انجام این فعالیت نه‌تنها سرگرم می‌شوند بلکه از فواید نقاشی نیز بهره‌مند می‌شوند. هر کدام از اجزای یک نقاشی کودک مثل یک نامه سربه‌مهر نیاز به بازگشایی و توجه ویژه دارد. در این بین علاوه بر نمادها، رنگ‌هایی که کودک از آن‌ها استفاده می‌کند می‌تواند معنای ویژه‌ای داشته باشد.
مثلا رنگ مشکی و بنفش در تفسیر نقاشی کودکان نشان‌دهنده تسلط است و می‌تواند برای کودکی جذاب باشد که شخصیتی نسبتا مصر دارد. رنگ آبی در میان کودکانی که طبیعتی دلسوز و آرام دارند و از همدلی با دیگران لذت می‌برند، محبوب است. قرمز در تفسیر نقاشی کودکان، رنگ هیجان نام دارد و یکی از محبوب‌ترین رنگ‌ها برای استفاده بچه‌ها است. همچنین صورتی نیاز به عشق و قدردانی را نشان می‌دهد و طبق آموزه‌های جنسیتی جامعه، محبوب دختران است. سبز نیز در تفسیر نقاشی کودکان رنگ دلخواه بچه‌هایی است که دوست دارند متفاوت باشند و به هنر علاقه‌مندند. استفاده زیاد از رنگ‌های تیره، به‌ویژه استفاده مکرر، تکراری و وسواس‌آمیز از رنگ‌های قرمز و سیاه، نشان‌دهنده کودکی که نیاز به کمک جدی روانشناس دارد.
در این مقاله تلاش کردیم شما را با تعدادی از معانی نمادهای نقاشی بچه‌ها و نحوه تفسیر نقاشی کودکان آشنا کنیم. فرزند شما به کشیدن نقاشی علاقه دارد؟ شما چقدر به جزئیات و مفاهیم نقاشی فرزندتان توجه می کنید؟ نظرات و سوالات خود را در قسمت انتهایی همین صفحه با ما به اشتراک بگذارید.
گلنار رضازاده هستم بازی درمانگر و روان درمانگر کودک، فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشگاه خوارزمی تهران. از سال ۱۳۹۴ به صورت تخصصی در حوزه بازی‌درمانی، آموزش مهارت‌های زندگی کودک، فرزند پروری و مدیریت استرس والدین مشغول به کار بوده‌ام. باتوجه به اینکه محتوای حوزه کودک بسیار حساس و مهم است، تمامی منابع و مطالب تولید شده در بلاگ کیدزی را پیش از انتشار بررسی میکنم.
زهرا سادات طالبیان هستم روانشناس کودک، دارای مدرک کارشناسی روانشناسی بالینی از دانشگاه فردوسی مشهد و کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی از دانشگاه یزد. از سال ۱۳۹۲ به صورت تخصصی در حوزه‌های بازی درمانی، درمانگری کودک( تشخیص و درمان اختلالات مختلف)، آموزش مهارت‌های زندگی به بچه‌ها و فرزندپروری مثبت، فعالیت کرده‌ام. در تیم کیدزی به‌عنوان نویسنده و روانشناس کودک، تلاش میکنم مطالب مربوط به کودکان و دغدغه‌های والدین را در قالب مقالات آموزشی ارائه دهم.
سلام و تشکر بابت مطلب باارزشتون…. من کودک ۲و۶ماهه دارم که وقتی با مداد رنگی کار میکنه میخواد مثلا نقاشی بکشه،فقط یک نقطه رو رنگ میزنه و خط خطی نیست.یعنی رنگهارو پرتاب نمیکنه و رنگ یکجا متمرکزه.و چون من از مداد مشکی بیشتر استفاده میکنم اونم همینطوره.البته مداد رنگی رو دوستداره و رنگ آبی روشن رو بیشتر استفاده میکنه و وقتی با شعر براش آدمک میکشم اونم سعی داره برام باشعر نقاشی کنه.و حتی مثلا رنگش کنه.فقط میخام بدونم اینکه تمام رنگ زدنش یکجا متمرکزه اشکالی نداره و معنیش چی میشه.
سلام وقت بخیر همراه گرامی تفسیر نقاشی در چنین موارد جزئی، جز در اتاق روانشناسان کودک و در بستر درمانی امکان‌پذیر نیست. در واقع نقاشی و مصاحبه‌هایی که روانشناسان کودک با فرزند شما انجام می‌دهند، مکمل هم هستند و می‌توانند یک معنی را ایجاد کنند. پیشنهاد کیدزی برای شما مراجعه حضوری به یک روانشناس کودک دارای مهارت در تفسیر نقاشی است. از همراهی شما ممنونیم 🌼
نمیدونستم نقاشی بچه ها انقدر راز و رمز داره ممنون از مقاله خوبتون تقریبا همه چیز رو درباره تفسیر نقاشی کودکان گفته.
خوشحالیم که این مطلب براتون مفید بوده.
خورشید قرمز نشانه ی چیه تو نقاشی میشه توضیح بدیدن